Slayt 1 - İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
advertisement
Somatoform Bozukluklar & Düzmece Bozukluklar İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı 1 Somatoform Bozukluklar • Temel Ozellik: Bilinen hicbir tibbi bilgiye uymayan sikayetler gorunmesi, Bilinc disi-gayriiradi olarak ortaya cikmasi • Klinik Gorunumler (DSM IV) Somatizasyon bozukluğu Farklılaşmamış somatoform bozukluk Konversiyon boz Ağrı bozuklugu Hipokondriazis Vücut dismorfik bozuklugu 2 Somatoform Bozukluklar • Tibbi ortamlarda topluma gore daha yuksek insidans (%50) • Tibbi yada cerrahi hastaliklarin % 10 unda kanit olmamasi • Tibbi degerlendirme ve tedavi giderleri = 30 milyar USD $ 1991 verileri 3 Somatizasyonu Yaygınlaştıran Faktörler • Hastalıktan sağlanan kazanç • Sosyal İzolasyon • İletisim aracı olarak semptomlar • Psikiyatrik hastalıklarin fizyolojik konkomitantlari • kültürel tutumlar • Dini faktorler • Psikiyatride stigmatizasyon • Ekonomik konular • Semptomatik tedaviler Ford (1992) 4 Duzmece Bozukluk (Factitious Disorder ) • Temel Ozellik : Hasta oldugunun sanilmasi icin fiziksel veya psikolojik semptomlarin iradi olarak ortaya cikarilmasi Bilincli olmasi • Cesitleri – Factitious Disorder – Factitious Disorder by Proxy 5 Somatizasyon Bozuklugu: Tanisal Ozellikler • Temel Ozellik: Coklu, Aciklanamayan Semptomlar • Tani Kriterleri Dört ağrı semptomu İki gastrointestinal semptom Bir cinsel semptom Bir psödonörolojik semptom Tibbi durum olsa bile semptomlarin abartili olmasi Laboratuar anormalliklerin olmamasi Iradi olarak semptom uretmemesi 6 Somatizasyon Bozuklugu: Iliskili Ozellikler • Renkli anlatim, Abartili terimler • Tutarsiz Oyku • Depresif mood ve anksiyetenin eslik etmesi • Kronik, Nadiren tamamen remisyon • Omur boyu prevalans: K : % 0.2- 2 E : < % 0.2 7 Somatizasyon Bozuklugu: Iliskili Ozellikler • En önemli özelliği fiziksel nedenlerle açıklanamayan, sık sık yineleyen, çoğul fiziksel yakınmalardır • Somatoform bozuklukların en yaygın olarak görülen grubudur. • Ömür boyu prevalansı %2 dolayındadır. • Sıklıkla 30-35 yaşından önce başlar. 8 Somatizasyon Bozuklugu: Iliskili Ozellikler • Tam bilinmemektedir • Erkek akrabalarında antisosyal kişilik bozukluğu ve alkolizm sık görülmektedir • Genetik+ çevre • Nöropsikolojik değerlendirmeler: Dikkat ve bellek bozukluğu Frontal işlev bozukluğu Nondominant hemisfer metabolizmasında yavaşlama 9 Somatizasyon Bozuklugu: OZET • Birkaç yıllık dönem içinde ortaya çıkan, tedavi arayışlarıyla veya toplumsal, mesleki, veya işlevselliğin diğer alanlarında bozulmayla sonuçlanan ve 30 yaşından önce başlayan çok sayıda fizik yakınma olması • Aşağıdakilerden birisi Dört ağrı semptomu İki gastrointestinal semptom Bir cinsel semptom Bir psödonörolojik semptom • Bu bulgular genel tıbbi bir durum veya bir ilaç ya da madde kullanımına bağlı olmamalı • İlişkili genel tıbbi bir durum olsa bile işlevsellikteki bozulmayı açıklayacak derecede olmamalıdır. • Bu bulgular amaçlı olarak ortaya çıkartılmamalıdır. 10 Farklılaşmamış somatoform bozukluk • Altı ay yada daha uzun süren başka bir mental bozukluk yada tıbbi durumla açıklanamayan bir yada birden fazla fiziksel yakınma vardır. • Bu yakınmalar somatizasyon bozukluğu kriterlerini dolduracak boyutta değildir. 11 Konversiyon Bozuklugu: Tanisal Gorunumler • Temel Ozellik: Hastalarin tibbi bir durumu andiran korluk sagirlik eldiven corap tarzi uyusma gibi sikayetlerle basvurmasi • TANI – Semptomlarin oncesinde stres etkenlerinin varligi – Semptomlarin iradi olarak ortaya cikmamasi – Semptomlarin tibbi norolojik veya kulturel ogelerle izah edilememesi – Belirgin SIKINTI yaratmasi 12 Konversiyon Bozuklugu: Tanisal Gorunumler • Motor belirti yada kayıp gösteren • Duyu belirtisi yada kayıp gösteren • Nöbet ya da konvülziyon gösteren • Karışık görünümlü olan 13 Konversiyon Bozuklugu: Iliskili Ozellikler • Bu hastalarin %10-50 sinde eninde sonunda bir hastalik ortaya cikar • Net olarak pozitif tetkik sonucu ya tamamen yoktur ya da yetersizdir. • K:E 2:1 10:1 • Semptomlar bilinen anatomik ve fizyolojik isleyise uymaz • Prevalans 11/100,000 300/100,000 – Psikiyatri Polklinigi: % 1 - 3 – Ulkemizde daha SIK • “la belle indifference” ve histrionik kb. 14 Konversiyon Bozuklugu: Iliskili Ozellikler • Genel hastane konsültasyonlarının %5-14ü • Kadınlarda daha sıktır • Belirtilerin daha çok kadınlarda ve vücudun sol yarısında görülmesi serebral dominans sorunları olabileceğini düşündürmektedir. • Araştırmalar hastaların sensorimotor sinyallerin işlenmesinde ve çözümlenmesindeki bozukluğa bağlı olarak endojen bedensel sinyalleri anlama ve bütünleştirmede bir sorun olduğunu göstermektedir. • Prefrontal ve parahipokampal işlev bozukluğuna işaret eden çalışmalar da vardır. 15 Konversiyon Bozuklugu: OZET • İstemli motor yada duyu işlevlerini etkileyen, nörolojik yada genel tıbbi bir durumu düşündüren bir ya da birden fazla belirti ya da kaybın olması • Bu belirti ya da kayba psikolojik etkenlerin eşlik ettiği yargısına varılır, çünkü bunların başlaması ya da alevlenmesi öncesinde çatışma yada diğer stres etkenleri vardır • Bu belirtiler amaçlı olarak çıkartılmamakta ya da varmış gibi davranılmamaktadır. • Bu belirtiler tıbbi bir durum, madde kullanımı yada kültürel bir davranışla daha iyi açıklanamaz • İşlev bozukluğuna neden olur • Bu belirti yada kayıp ağrı veya cinsel işlev bozukluğuyla sınırlı değildir 16 Ağrı Bozukluğu: Tanisal Gorunumler • Kronik bir ağrının var olan bir lezyonla ne derecede ilişkisi olduğuna karar vermek oldukça zordur. Ayrıca ağrıyı artıran yada devamına neden olan duygusal etkenleri ayırt etmek de zordur. • Ağrı hekime en sık başvuru nedenlerinden birisidir. • Ağrı bozukluğu kadınlarda daha sık görülür. • Bu durumun ortaya çıkması gelişimsel etkenlerle ilgili olabilir. 17 Ağrı Bozukluğu: Tanisal Gorunumler • Belli bir dermatoma uyan, belli hareketlerle artan, hastayı uykudan uyandırabilen, süregen olan ağrıların fiziksel bir nedene bağlı olma olasılığı daha yüksektir. • Ağrı vücudun değişik bölgelerine yayılmışsa, buna anksiyete belirtileri eşlik ediyorsa psikojenik kökenli olma olasılığı 18 daha yüksektir. Ağrı Bozukluğu: Tanisal Gorunumler • Ağrıda en çok rolü olan psikiyatrik bozukluklar histeri, hipokondriazis, depresyon ve sanrısal bozukluktur. • Ağrı kliniklerine başvuran hastalrın %30-40 kadarı depresyon kriterlerini doldurur. • Ağrı kliniklerinde yatan hastalarda bağımlı, pasif agresif kişilik özelliklerinin daha fazla olduğu, ayrıca içe dönük kişilerde ağrının daha fazla görüldüğü belirtilmiştir. 19 Ağrı Bozukluğu: Tanisal Gorunumler ALT TIPLER • Psikolojik etkenlerin eşlik ettiği ağrı boz • Hem psikolojik hem de fiziksel etkenlerin eşlik ettiği ağrı boz • Genel tıbbi bir durumun eşlik ettiği ağrı boz 20 Ağrı Bozukluğu: OZET • Bir yada daha fazla anatomik bölgede görülen ağrı klinik görünümün önde gelen özelliğidir ve klinik açıdan değerlendirmeyi gerektirecek kadar şiddetlidir. • Ağrı sıkıntı ve işlev bozukluğuna neden olur. • Ağrının başlangıcı, şiddeti, alevlenmesi veya sürmesinde psikolojik etkenlerin önemli olduğu yargısına varılır. • Ağrı amaçlı olarak ortaya çıkartılmamaktadır. • Ağrı bir duygudurum, anksiyete yada psikotik bozuklukla daha iyi açıklanamaz. 21 Hipokondriazis: Tanisal Gorunumler • Temel Ozellik: Hastalik korkusu ile asiri mesguliyet veya siradan belirtilerin yanlis yorumlanmasi sonucu kesin olarak bir hastaligi olduguna dair inanc • TANI – Hasta olduguna dair inancin ikna edici yaklasima ragmen degismemesi – Klinik olarak dikkati ceken sikinti yaratmasi – Sadece gorunumle sinirli olmamasi – Hezeyan boyutunda olmamasi 22 Hipokondriazis: Iliskili Ozellikler • Tibbi oyku siklikla ayrintili ve detaylari ile anlatilir • “Doctor-shopping” yaygin olarak gozlenir. • Hasta uygun tani tedavi ve bakimi alamadigina inanir • Varolan tibbi durumlarin atlanmasi sozkonusu olabilir! • Tetkik sonuclari negatif! • K=E • saglik ocaklarinda prevalans: 4 - 9% 23 • Saglik sigortasi- finans konulari Hipokondriazis: OZET • Semptomların kendisiyle uğraşmak yerine beden duyum ve bulgularının yanlış yorumlanmasına bağlı olarak ortaya çıkan ciddi bir hastalığa yakalanma düşünce ve korkusudur.Aksini gösteren kanıtlara rağmen hasta bu düşünce ve korkusundan vazgeçemez. • Normal bireylerin %10-20 sinde, nevrotik kişilerin %45inde geçici hastalık endişesi olabilir. • Sıklıkla anksiyete bozukluklarında da olabileceği için ayırıcı tanısı dikkatle yapılmalıdır. 24 Vucud Dismorfik Bozukluğu : Iliskili Ozellikler • Sıklıkla 15-20 yaşlar arasında başlar ve yine kadınlarda daha sıktır. • Bu kişiler sıklıkla mükemmeliyetçi, aşırı özeleştirici, kuşkucu, duyarlı ve sıkılgan kişilerdir. • Obsesif spektrumda değerlendirilen bozukluklardan birisidir. 25 Vucud Dismorfik Bozukluğu : Tanisal Ozellikler • Görünümle aşırı derecede meşguliyet olması; fiziksel bir anomali varsa bile kişinin bundan aşırı derecede endişe duyması • Bu meşguliyetin aşırı stres ve sosyal, mesleki alanda işlev bozukluğuna neden olması. • Diğer bir psikiyatrik bozukluğa bağlı olmaması (ör anoreksia nervoza) 26 Vucud Dismorfik Bozukluğu : Iliskili Ozellikler • Bu yakınmayla sıklıkla başka uzmanlık dallarına başvururlar (plastik cerrahi, KBB, dermatolog vs) • Depresyon ve anksiyete bozuklukları sıklıkla tabloya eşlik eder. • Yakınma bölgesi sıklıkla yüzle ilgilidir. • Bu hastaların yaklaşık %2 si plastik cerrahi ameliyatı geçirir ve ameliyattan sonra da rahatlamazlar 27 Duzmece Bozukluk (Factitious Disorder ) • Temel Ozellik : Hasta oldugunun sanilmasi icin fiziksel veya psikolojik semptomlarin iradi olarak ortaya cikarilmasi Bilincli olmasi • Cesitleri – Factitious Disorder – Factitious Disorder by Proxy 28 Duzmece Bozukluk Iliskili Ozellikler • E:K • EN SIK hastane calisanlari yardimci personel • Stresor olmamasi • Tibbi ve psikiyatrik hastaliklarin bilerek taklit edilmesi • Somatoform bozukluklardan bilerek taklit edilmesi ile ayrimi • ‘Malingering’ ten stresor 29 olmamasi ile ayrimi Genel Tıbbi Duruma Bağlı Psikiyatrik Bozukluklar TANIM • Tıbbi bir hastalığa bağlı olarak ortaya çıkan psikiyatrik semptomu ifade eder. • Tıbbi hastalığa verilen sıradan psikiyatrik yanıt değildir. • Tıbbi hastalıkla psikiyatrik semptomun ortaya çıkışı arasında nedensel ilişki mevcuttur. • Örn:Parkinson Hastalığına 31 ortaya çıkan M.Depresyon • Psikiyatrik tanıdan önce genel tıbbi durumun varlığı dikkatle araştırılmalıdır. • Herşeyden önce tanının doğru konulduğu yönünde hekim tam bir kanaat sahibi olmalıdır. • Genel tıbbi durumun tedavisi yanında semptomatik olarak psikiyatrik tedavi uygulanabilir • İlaç yan etkileri göz önünde bulundurulmalıdır! 32 DSM-IV Tanı Ölçütleri • Anamnez,fizik muayene, laboratuvar bulguları semptomların bir tıbbi durumun direk sonuçları olduğunu göstermeli • Bozukluk diğer bir psikiyatrik bozuklukla daha iyi izah edilmemeli • Delirium veya demansın bir parçası olmamalı. • GTD aynı zamanda hem I. Eksen hem de III. Eksende kodlanmalı. 33 Sınıflama KOGNİTİF BOZUKLUKLAR • GTD a bağlı Delirium • GTD a bağlı Demans • GTD a bağlı Amnestik Bozukluk • GTD a bağlı Psikotik bozukluk • GTD a bağlı Duygudurum bozukluğu 34 • GTD a bağlı Anksiyete Bozukluğu Sınıflama (devam) • GTD a bağlı Cinsel Bozukluk • GTD a bağlı Uyku bozukluğu • GTD a bağlı katatonik bozukluk • GTD a bağlı Kişilik Değişimi • Başka Türlü adlandrılamayan GTD a bağlı psikiyatrik bozukluk 35 Etyoloji • • • • • • • TLE Huntington Hastalığı Wilson hastalığı Addison hastalığı Cushing Serebrovasküler Hastalıklar SSS Tümörleri 36 Etyoloji • • • • • • • • Avitaminoz-Folat B12 Hipo-hipertiroidi Hipo-hiperparatiroidi KC yetmezliği Böbrek yetmezliği Migren Multipl Skleroz Pankreatit 37 Etyoloji • • • • • • • • Porfiri SLE Kafa Travması Antikolinerjik İlaçlar Steroidler Amfetamin Kokain Halusinojenler 38 Etyoloji • • • • • • • • SSS enfeksiyonları Ensefalit Sifiliz Yavaş Virus Enfeksiyonları EMN Ülseratif Kolit Anemi Karsinoid Sendrom 39 Etyoloji • • • • • • • • • KKY Pulmoner Ödem COPD Hipoksi Hipoglisemi Epilepsi Migren Feokromasitoma Porfiri 40 Etyoloji • Romatoid Artrit • Vestibuler Disfonksiyon • Teofilin 41 Tedavi • Altta yatan hastalığın özgül tedavisi 42
