ıs-lm modeli

11. Hafta
Para Piyasasında Denge: LM (Liquit Money) Modeli
Para piyasasının dengede olduğu (reel para arzının, reel para talebine
eşit olduğu) faiz ve reel gelir düzeylerini gösteren eğriye, LM eğrisi denir.
•
i
LM
Y (Reel Milli Gelir, Üretim, İstihdam)
•
LM üzerindeki tüm noktalarda para piyasası dengededir.
•
Likidite: Bir finansal varlığın hiçbir kısıtlamaya, gecikmeye,
engellemeye, ara işleme (dönüştürme, bozdurma, kontrol ettirme) tabi
olmaksızın ve değer kaybına uğramaksızın ödemelerde kullanılabilme
hızını ifade eder.
•
En likit varlık; ulusal paradır. Sonra sırasıyla döviz, altın, hisse senedi,
bono ve gayrimenkuller gelir.
Para piyasasının dengesi; reel para arz ve
reel para talebine, o da milli gelir ve faize
bağlıdır.
Para Talebi (L): Kişilerin ellerinde tutmak
istedikleri para miktarıdır. Cepteki nakit
para ile vadesiz hesapta tutulan para
miktarına eşittir.
𝑀
𝑳 = ( )𝐷 = 𝐹(𝑌, 𝑖) = 𝒌 ∗ 𝒀 – 𝒉 ∗ 𝒊
𝑃
Burada k; Para talebinin gelire duyarlılığını
h; Para talebinin faize duyarlılığını
ifade etmektedir.
**Kişilerin gelir düzeyi arttıkça, para talebi
de
artar.
(Zenginlerin
çocukları
babalarından daha çok para talep ederler.
Zenginler daha çok para harcarlar,
yanlarında daha çok para taşırlar). Bu
nedenle gelirle (Y) para talebi (L) arasında
pozitif yönlü bir ilişki vardır.
L=F(Y, i)
+
Likidite Tercihleri Teorisi: Faiz oranı artarsa,
kişilerin para talebi düşer. Daha az nakit
taşıma arzusunda olurlar. Çünkü faiz; parayı
elde tutmanın alternatif maliyetidir. Bu
maliyet arttığı kişiler daha az para talep
ederler. Bu nedenle faiz oranı ile para talebi
arasında negatif yönlü bir ilişki vardır.
L=F(Y, i)
-
𝑀
𝑃
• L= ( )𝐷 : 𝑅𝑒𝑒𝑙 𝑃𝑎𝑟𝑎 𝑇𝑎𝑙𝑒𝑏𝑖
𝑀
𝑃
𝑖 ↓→ ( )𝐷 ↑
• Likidite tercihleri teorisinde
𝑀
𝑃
𝑖 ↑→ ( )𝐷 ↓
𝑀
• Reel Para talebinin denklemi; L = ( )𝐷 = 𝑘 ∗ 𝑌 − ℎ ∗ 𝑖
𝑃
olduğu için, reel para talebi eğrisi, negatif eğimlidir.
i
𝑀
𝑃
L= ( )𝐷
(M/P)
Para Arzı: Merkez Bankası tarafından piyasaya sürülen
para miktarıdır.
𝑀 𝑆
( ) : 𝑅𝑒𝑒𝑙 𝑃𝑎𝑟𝑎 𝐴𝑟𝑧ı
𝑃
Para arzı, MB tarafından belirlenir ve piyasa faiz
oranından bağımsızdır. Bu nedenle dik bir doğru
olarak çizilir.
i
𝑀
𝑃
( )𝑆
M/P
Para Arzı Tanımları
1. Dar Anlamda Para Arzı (M1): Dolaşımdaki ve ticari
bankaların kasalarındaki nakit paralar ve vadesiz
mevduat hesaplarında tutulan paraları ifade eder.
2. Geniş Anlamda Para
mevduatları ifade eder.
Arzı
(M2):
M1+Vadeli
3. Toplam Para Arzı (M3): M2+Repo+Para Piyasası
Fonları
Para Piyasasında Denge ve Faiz Oranın Belirlenmesi
PARA ARZINDAKİ ARTIŞIN ETKİLERİ
LM
• Reel para arzının, reel para talebine eşit olduğu
noktalarda denge faiz oranı belirlenir.
• Para piyasasının dengeye geldiği faiz oranları ile bu
faiz oranında ulaşılan reel milli gelir düzeyi
arasındaki ilişkiyi gösteren eğriye de LM eğrisi adı
verilmektedir.
i
LM
Y
LM EĞRİSİNİN TÜRETİLİŞİ
LM EĞRİSİNİN EĞİMİ
LM eğrisi pozitif eğimlidir. Faiz oranında bir artış reel para talebini
düşürür. Para talebini sabit para arzına eşitlemek için gelir düzeyinin
yükselmesi gerekir. Buna uygun olarak para piyasasının dengesi faiz
oranında bir artışın gelir düzeyinde bir yükselme ile telafi edilmesi
gerektiğini ima eder, ki bu da i-Y düzleminde pozitif eğimli bir ilişkiyi
ortaya koyar.
𝑀
𝑃
L = ( )𝐷 = 𝑘 ∗ 𝑌 − ℎ ∗ 𝑖
Eşitliğinde faiz oranını çekelim;
𝑘
1 𝑀 𝐷
i=+ 𝑌− ( )
ℎ
ℎ 𝑃
Burada i’nin Y ye göre türevini aldığımızda, LM’in eğimine ulaşırız.
𝜕𝑖
|
𝜕𝑌 𝐿𝑀
elde edilir.
=
𝑘
ℎ
LM EĞRİSİNİN EĞİMİ
𝜕𝑖
|
𝜕𝑌 𝐿𝑀
=
𝑘
ℎ
• Eğimin büyüklüğü ise ;
• para talebinin gelire duyarlılığına (k)
• para talebinin faize duyarlılığına (h)
bağlıdır.
• Para talebinin gelire duyarlılığı, k büyüdükçe ve faize
duyarlılığı, h düştükçe LM eğrisi dikleşecektir.
LM Eğrisinin Konumunun Değişmesine Yol
Açan Faktörler: Para Arzının Değişmesi
LM EĞRİSİNİN KONUMUNUN DEĞİŞMESİNE YOL
AÇAN FAKTÖRLER: PARA TALEBİNİN DEĞİŞMESİ
Kredi kartı kullanımı arttığında, kişilere sanki ek para verilmiş gibi olur,
genişletici bir para politikası etkisi yapar ve LM sağa kayar.
PARA PİYASASINDA DENGESİZLİKLER
𝑴𝑺 > 𝑴𝑫
𝑴𝑺 < 𝑴𝑫
MAL VE PARA PİYASALARINDA EŞ ANLI DENGE
Mal ve para
piyasalarında eşanlı
denge; IS ile LM’in
kesiştiği noktada
gerçekleşir.
DENGE GELİR DÜZEYİ VE FAİZ ORANINDA
DEĞİŞMELERE YOL AÇAN FAKTÖRLER
Genişletici
maliye
politikaları;
(Kamu
harcamalarının arttırılası, Transfer ödemelerinin
arttırılması, vergilerin azaltılması) IS eğrisini
sağa doğru kaydırır.
Genişletici para politikaları; (Para arzının
arttırılması,
kredi
kartı
kullanımının
yaygınlaşması) LM eğrisini sağa doğru kaydırır.
DENGE GELİR DÜZEYİ VE FAİZ ORANINDA
DEĞİŞMELERE YOL AÇAN FAKTÖRLER
MAL VE PARA PİYASALARINDAKİ DENGESİZLİKLERİN
GİDERİLMESİNE YÖNELİK POLİTİKALAR
Dışlama etkisi
Sterilizasyon politikaları