Yahudilik

ETKİNLİK 2: YAHUDİLİK- MİLLİLİK VE EVRENSELLİK
Kaynak 1: MÖ 300 yılında Yahudi dünyası. İleride daha da genişleyecek olan Yahudi diyasporasının
başlangıcı bu haritada görülmektedir. Yahudi yerleşimi henüz Yahudive’de ve Babil’de yoğundur. Bu
erken dönem batıya yayılma hareketinin etkisi MÖ 2 ve MS 3. yüzyıllarda daha net olarak
görülecektir. Yahudi kolonilerinde yaşayan halkın çoğu Aramice veya İbranice değil, Yunanca
konuşmaktadır. Zamanla aradaki kültürel farklılık giderek açılacak ve Hıristiyanlık yayılma gücünü
daha çok bu halklarda bulacak, Yahudilerin tohumlarını attığı Tektanrıcılık inancının dinamik ve
verimli topraklarında yeşerecektir.
Kaynak 3: Hasmoniler zamanında Yahudilik
Kaynak 2: Diyaspora Yahudileri ve yayılma
Kudüs’ün 70’te tahrip edilmesinden itibaren,
Yahudilerin Yahudiye’deki konumları ile Roma
İmparatorluğunun herhangi bir başka yerindeki
konumları arasında gerçekten pek bir ayrım yoktu.
Yahudilikten devlet dinine (Roma)ve Hıristiyanlığa bazı
geçişler de olmakla birlikte, diyaspora kısmen
döndürmeler (Yahudi misyonerlik etkinlikleri) yoluyla
büyümeye ve yayılmaya devam etmiştir. Kesin
olmamakla birlikte, 70 yılından kısa bir süre önce
Yahudiye’de iki buçuk milyon,Roma diyasporasında da
dört milyon Yahudi olduğuna inanılmaktadır. Daha
sonraki tarihlerde buna benzer bir durum çok enderdir.
Doğu sınırının ötesinde de büyük bir Yahudi nüfusu (70
yılına gelindiğinde muhtemelen bir milyon veya daha
fazla) olması bir yana, Romalıların Yahudi meselesini
neden ciddiye aldıkları açıktır.
(Kaynak: Lange, Nicholas de, Yahudi Dünyası, Atlaslı Büyük
Uygarlıklar Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, 2000, s. 27)
Yahudi egemenliği giderek yaygınlaştı öyle ki
Aleksandr Yannai öldüğünde Davud’unkiyle
kıyaslanacak büyüklükte bir krallığı yönetiyordu.
Yahudiler fethedilen bölgelere yerleştirildiler; oranın
nüfusunu zorla Yahudileştirdiler ve karşı koyan bazı
kentleri yok ettiler. Yahudi ismi geniş bir alana yayıldı.
(Kaynak: Lange, Nicholas de, Yahudi Dünyası, Atlaslı Büyük
Uygarlıklar Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, 2000, s. 23)
Kaynak 4: Seçilmiş kavmin görevi
Hz. İbrahim soyundan geldiği kabul edilen İbranileri
ve İsrailoğullarını Tanrı’nın “seçilmiş kavmi” saydığı
için, Yahudilik bu halkın ulusal dini olarak gelişmiştir.
Bu inanca göre Tanrı, Hz. İbrahim’in kişiliğinde
İsrailoğullarıyla gerçekleştirdiği antlaşmayla onları
yalnızca kendine tapmakla ve tanrısal hakikati
dünyanın bütün kavimleri arasında yaymakla
görevlendirmiştir.
(Kaynak: “Yahudilik,” Ana Britannica Genel Kültür
Kaynak 5: Yerellikten kopuş
Peygamberler Yehova kültünü evrensel, adil ve merhametli, günahkârları cezalandıran ancak tövbe edenleri affeden bir
Tanrı’ya doğru geliştirmiştir. Dinin, yerellikten ve kabilesellikten kopuşundan sonra Yakındoğu’nun dini iklimi budur. ….
Ferisiler, Museviliğe yeni ve titiz bir araştırma ruhu taşıyan yorumcular ekolüdür… Yahudi olmayanlar arasında
Museviliği yaymayı, insanların ilahi adalet gününde yeniden dirileceğine dair bir inancı öğretmeyi kabul etmişlerdir,
tutumlarında hem ulusal hem de evrensel bir amaç vardır ve Yahudi tektanrıcılığının ötesine geçmişlerdir…
Mısır’ın, İskender’in ve Selevkosların ordularının hepsinde Yahudi tümenleri vardır… En büyük Yahudi kolonilerinden biri
İskenderiye’dedir. İskenderiyeli Yahudiler, Yunanca konuşur… Roma’da elli bin kadar Yahudi vardır. Bu dağılım
Museviliği yayma fırsatlarını ve dolayısıyla toplumlar arasındaki sürtüşme tehlikesini artırmaktadır.
Yahudilik, geleneksel kültlerin zayıfladığı dünyaya çok şey vadetmektedir... İbadet için tapınaklara, mabetlere ve
rahiplere gerek duyulmaması ve hepsinin ötesinde kurtuluş taahhüdünün çekiciliği ağır basmaktadır. İşaya, Musevi
olmayanlara ışık götürülmesi gerektiğini vaaz etmiştir. Musevi olmayanlardan birçoğu bu ışığa, aynı ışığı yeni bir
anlayışla tanıtan Hıristiyanlık’tan daha önce koşmuştur. Museviliği kabul edenler, kendilerini Yahudi tarih yazımına esin
veren o büyük hikâyede anlatılan seçilmiş halkın insanları olarak görmüşlerdir. …
Yahudilerin ve Yahudiliğe dönenlerin oluşturduğu büyük topluluklar, Romalı valiler için önemli sosyal gerçekliklerdi.
Bunun nedeni sadece fiziki büyüklükleri değil, kendilerini diğerlerinden ayrıştırmak konusundaki kararlı tutumlarıydı...
Museviliğe dönmenin yaygın olduğu ve bazı Romalıların Yahudi inancından etkilendiği dönemde Roma’da Yahudilere
karşı duyulan hoşnutsuzluğun belirtileri görülmüştür.
(Kaynak: Roberts, J.M,, Dünya Tarihi, İnkılap Kitabevi, 2011, s. 266-67)
Kaynak 6: Musevi Hazarlar bilmecesi
MS 737 yılında Hazar Hanı da İslamiyet’i kabul etmiştir. Ama
kısa bir süre sonra halefleri Museviliği benimsemişler ve
devlet dini haline getirmişlerdir. Bu değişimin dönemin
Bizans, Arap veya Yahudi kaynaklarında hiç yankı bulmamış
olması son derece ilginçtir; ama MS 864 yılında Westphalia'da
Corvey'de yazan Akitanyalı keşjş Druthmar'ın olayı bildiği
anlaşılmaktadır: "Hun ırkından olan ve kendilerine Gazari
diyen Gog ve Mogog topraklarında bir kavim vardır, savaşçı
bir kavim.... ve hepsi de Yahudi inancını kabul eder."… Yahudi
tarihçiler doğal olarak Hazarların Yahudiliği kabul etmesine
çok büyük bir ilgi göstermişlerdir. Toledolu yazar Judah Halevi
(1075-1141), Hazar Hanı’nı bir iman kahramanı olarak idealize
eder… Öte yandan Karayit düşünürü Abraham Firkoviç (17851874) ise, Hazarların Karayit olduğunu iddia etmiştir. Arthur
Koestler de 1970’lerde, göçmen Hazar Yahudilerinin Orta
Avrupa’daki Aşkenaz Musevilerin asıl nüfusunu
oluşturduğunu yazmaktadır. Özetle, Hazar bilmecesi hâlâ tam
olarak çözülememiştir.
(Kaynak: Davies, Norman, Avrupa Tarihi, İmge Kitabevi, 2011, s. 26566)
ARAŞTIRMA, ELEŞTİREL DÜŞÜNME, TARTIŞMA
1.Kaynaklardaki bilgiler Yahudilik’le ilgili şimdiye kadar bildiklerinizden farklı mı? Nasıl?
Örnekler vererek açıklayınız.Eğer farklılık varsa bunun nedenlerini tartışmak için önce araştırma
yapınız daha sonra tartışınız.
2. Bu çalışmanın başlığı neden “Evrensellik ve Millilik”olarak konulmuş olabilir? Kaynakları
kullanarak görüşünüzü özetleyen bir yazı yazınız.