Fıkralar ve gülmece dili

Fıkralar ve gülmece dili
İnsandaki gülme yeteneği, yalnızca insanlara özgü bir başka yetenekle, konuşma
yeteneği ile çok yakından ilgilidir, insanlar beklentilerinin dışında bir söz ya da olayla
karşılaştığı zaman şaşırır, öfkelenir,üzülürler. Bazen de bu tür ruhsal durumlarını
gülmece yoluyla aktarabilirler. Bu aktarmalar genellikle, ince bir biçimde, alay yoluyla
yapılır. Bu alay, ağırbaşlılıkla yapılırsa gülmece olayı ortaya çıkmaktadır.
Bir gülmece metininde ya da konuşmasında, genel olarak birbiri ardı sıra gelen
olaylar/konuşmalar sırasında, izleyiciler/dinleyiciler, daha sonraki, olayları/konuşmaları
önsezi, ve beklentiyle tasarlayabilir. Bu tür beklentilerin sınırları dışında ve zıddında
bir olayla/sözle karşılaştıkları zaman önce şaşırır, sonra da gülebilirler. Bilim adamları
gülmecenin temelinin burada olduğunda birleşmektedir. Gülmecede gerek sözcük, gerek
anlam bakımından sözlerin nükte, incelik ve güzellik taşıması en temel koşuldur.
Her milletin kendine göre politik, ekonomik, toplumsal ve kültürel görüşleri vardır ve
bunlar toplum içinde benzer görüşleri taşımayanlar tarafından eleştirilebilir. Eleştiriler
bazen fıkralar biçiminde ince birer yergi olarak görülebilir. Milletler, fıkralar
aracılığıyla, kendi ulusal niteliklerini belirleyen politik, ekonomik, toplumsal ve kültürel
görüşlerine ters düşen başka toplumlara da gülerler. Fıkralar gülmecenin başlıca
konularından olup akla gelebilecek her türlü söz sanatını içermelerinin yanı sıra,
milletlerin kültür varlıklarını belirleyen yapılarını yansıtırlar. Bütün bu yapılar, iletişim
aracı olan dil tarafından dinleyici/okuyucuya ulaştırılır. Bu durumda fıkralar çeşitli dil
olaylarıyla doludur.
Bir gülmece konusu olarak ele alındığı zaman fıkra, genellikle gülmek için yaratılmış,
küçük bir espri topudur. Üstelik binlerce sayfalık bir olayı, üç cümlede özetleyen bir
türdür" .
Dilbilimsel bir yaklaşımla ele alındığı zaman fıkralarda pek az dildışı özellikllerin
bulunduğu/dilbilim alanları içinde de sesbilim, biçimbilim ve sözdizim özelliklerinin
etnik toplumlara ilişkin fıkraların dışındaki fıkralarda pek fazla yer almadığı görülür.
Buna karşın anlambilim alanında yapılan incelemeler, fıkraların anlambilimsel niteliklerle
zenginleştiğini belirlemiştir