Oku

27.03.2015
Bafra Müftülüğü
Haftanın Vaazı
Okuyarak Öğrenmenin Faydası
2
Okuyarak Öğrenmenin Faydası
DİNİ OKUYARAK ÖĞRENMENİN FAZİLETİ1
ِ
ِ ‫من الر‬
ِ ‫َّح‬
‫َّحي ِم‬
ْ ‫ِب ْس ِم هللا الر‬
ِ َّ
ِ َّ ‫ا ْق ْأر ِباس ِم رب‬
ِ ‫اْلنس‬
ِ َّ
ِ َّ
}{ ‫ان َما َل ْم َي ْعَل ْم‬
َ ‫نس‬
َ َ ِْ ‫ِك الذي َخَل َق {} َخَل َق‬
َ ‫ان م ْن َعَل ٍق {} ا ْق َ ْأر َوَرب‬
َ َ ْ َ
َ ‫ُّك ْاْل َْك َرُم{} الذي َعل َم باْلَقَل ِم {} َعل َم ْاْل‬
ِ َّ
ِ َّ
ِ ‫اب ِإَّنما يتَ َذ َّكر أُوُلوا ْاْلَْلب‬
ِ ‫ون ِإَّنما يتَ َذ َّكر أُوُلوا ْاْلَْلب‬
‫اب‬
َ ‫ين َي ْعَل ُم‬
َ ‫ون َوالذ‬
َ ‫… َه ْل َي ْستَ ِوي الذ‬
َ
َ
ْ ُ َ َ
ْ ُ َ َ َ ‫ين ََل َي ْعَل ُم‬
ِ َّ َّ ‫…يرَف ِع‬
ٍ ‫نكم و َّال ِذين أُوتُوا اْل ِعْلم درج‬
ِ
‫ون َخِبير‬
َّ ‫ات َو‬
َ ‫َّللاُ ِب َما تَ ْع َمُل‬
َ َ ْ ُ ‫آمُنوا م‬
َ ‫َّللاُ الذ‬
َْ
َ ََ َ
َ ‫ين‬
KUR’AN’I KERİM’E GÖRE OKUMANIN ÖNEMİ
Her insanın Dinini kendisi en az ilmihal bilgileri ve Kur’an’ı okuyacak ve günlük olaylara ve bazı
konulara duyarlılık sağlayacak derecede bilmesi ve öğrenmesi gerekir.Çoğumuzun ölülerine Kur’an
okutmak için başkalarından,bazen hocalardan,bazen de hoca geçinenlerden yardım aldıklarını
görüyoruz.Aslında bunun yerine herkes kendisi biraz bilse ve kendisi bu faaliyetleri yapabilse daha
güzel olur.Böylece Kuran da bir istismardan kurtulur.Sizler de geçmişlerinize bil fiil duada
bulunduğunuz için mutlu olursunuz.Diyelim ki sizler buna fırsat bulamadınız,çocuklarınıza bu
eğitimi aldırın.Onları dünya ve ahrete müteallik işlerde bilgili olmalarını sağlayın. Şurasını bilmiş
olun ki, hiçbir kutsal kitap Kur’an’ı Kerim kadar ilim taraftarı, hiçbir din de, İslam kadar âlimleri
övmemiş ve ilme teşvik etmemiştir. Kur’an’ı Kerimİn ilk ayetinin “Oku” 2 olduğunu ve “Hiç
bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” sorusunun manasını; “Allah kendilerine iman ve ilim verilenlerin
derecelerini yükseltir”3 ayetinin anlamını bir kere daha zihin süzgecinden geçirdikten sonra tekrar
düşünelim: Acaba bundan daha açık bir dille ilme teşvik edici söz söylenebilir mi? Hangi kutsal
kitapta bu kadar ilme önem veren ifadelere rastlanır?
Kur’an’ı Kerimde 105 defa ilim zikredilmektedir. Bundan türeyen kelimeler de hesap edildiğinde
bu sayı 859 u bulmaktadır. Buna akıl, fikir, zikir, fıkıh gibi kelimeler de dâhil değildir.4 Bununla
beraber bilgisizliği, cehaleti, hakikate kulak tıkamayı yeren ayetleri nice ayetler vardır. Bunları da
ilimle ilgili addedersek adeta Kur’an’ı Kerim serapa ilim hazinesi olur. Bu sözümüzden asla Kur’an’ı
Kerim bir fizik, kimya ve astronomi kitabıdır anlamı çıkarılmasın. Bu sözü söylemek o yüce kitabın
gayesine ve makamına yakışmaz. Fakat Kur’an’ı Kerim bir ahlak namedir sadece demekte yanlıştır.
Ama ahlaklı ve mutlu bir toplum oluşturmak için temel prensipler koyan bir kitaptır demek uygun
düşer. Bu konuyu bir ayet mealiyle bitiriyorum: “Ancak akıl sahipleri hakkiyle düşünürler.”5
HADİSLERDE İLİM:
Bu başlık altında da çok şey söylenebilir. Fakat ben yine kısaca değinip geçmeyi istiyorum. Hadis
kitaplarımızın pek çoğunda Kitabu’l İman’dan hemen sonra Kitabu’l İlim gelir.Bu sıralama bize ışık
tutar sanırım.Buhari’yi açın bakın iman bölümünün peşinden hemen ilim bölümü gelir.
1
Yusuf SARIKAYA
K.Kerim,39/9.
3
K.Kerim,58/11.
4
M.Fuat Abdulbaki,Mucemül Müfehres li elfazıl Kur’ani’l Kerim.,ilm maddesi.
5
K.Kerim.39/9.
2
3
Okuyarak Öğrenmenin Faydası
Peygamberimizin Bedir esirlerini ancak on Müslüman çocuğuna okuma yazma öğretmesi
karşılığında serbest bırakması ise dünya tarihinde eşine rastlanamayacak bir olaydır.
Birkaç hadis meali vererek konuya girelim dilerseniz:
“İlim İslam’ın hayatı, dinin direğidir.”6
“Az ilim çok ibadetten hayırlıdır.”7
“Âlimler yer yüzünün aydınlık saçan ışıkları, toplumun temsilcileri, benim ve diğer peygamberlerin
varisleridir.”8
“Alimin cahil abiden üstünlüğü, ayın bedir gecesinde yıldızlara üstünlüğü gibidir.”9
“İlimsiz ibadette hiçbir hayır yoktur."10
“Allah,ilmi insanlardan çekip çıkarak yok etmez.Ama ilim adamlarını yok ederek ilmi çeker alır.”11
“İlim öğrenmek,tüm Müslümanların üzerine farzdır.”12
Kısacası hadislerde bu konu geniş- geniş işlenir. “Hikmet müminin yitik malıdır,nerede bulursa
onu alır.”13 “ İnsana ufuk açıcı güzel bir bilgiden daha güzel hediye olmaz.”14 Gibi birçok hadis ilmi
teşvik etmiştir. İslam Peygamberi ümmetine daima ilim tahsilini öğütlemiştir.
İSLAM ALİMLERİNİN DİLİNDE İLİM:
Bu hususta da çok materyalimiz var.Yine kısaca bazı açıklamalarda bulunmak istiyorum. İlim
denince akla Hz. Ali r.a. gelir. Hz.Peygamber O’nu övmüş ve “Ben ilmin şehriyim,Ali ise onun
kapısıdır.” 15O’nu taltif etmiştir. Yine O’na nispet edilen “Bana bir harf öğretenin kölesi olurum”16
sözü aslında altın harflerle gökyüzüne yazılacak bir sözdür.
Yine kendisine Haricilerden yirmi kişi civarında bir grup gelerek “İlim mi üstündür yoksa mal mı
?” sorusunu sormuşlar. Yirmi insana yirmi değişik cevap veren Hz. Ali,şu ilaveyi yapmıştır: “Eğer
ömrümün sonuna kadar bu soruyu bana sorsaydınız her defasında ayrı ayrı olmak üzere ilmin mala
olan üstünlüğünü size isbat ederdim.”demiştir.İşte o cevaplardan bazıları:



6
“İlim harcandıkça artar,mal ise harcandıkça azalır”
“İlim seni korur,malı ise sen korursun.”
“İlim kendisine hizmet ettirir.Mal ise hizmet eder.”
et-Terğib,c.1.s.93.
A.g.e.,a,g,y.
8
Acluni,Keşf,c.II.s.65 (1751 no’lu hadis.)
9
Ebu Davud,ilim,1;İbn-i Mace,Mukaddime,17;ibn-i Hanbel,5/196.
10
Darimi,Mukaddime,28.
11
Buhari,İlim,34;I’tısam,7;Müslim,İlim,13,14;Tirmizi,İlim,5.
12
Acluni,Keşf’ul Hafa,c.2.s.43 (1665 no’lu hadis)
13
Tirmizi,ilim,19;İ.Mace,zühd,15.
14
Darimi,Mukaddime,23.
15
Acluni,Keşful Hafa,c.1,s203. (618 no’lu hadis)
16
a.g.e,c.2.s.265.
7
4
Okuyarak Öğrenmenin Faydası
 “İlim sahibi asla unutulmaz.Mal sahibi ise unutulur.”
 “İlim sayesinde düşmanlar dost;mal sayesinde dostlar düşman olur.”
 “Alim ölse bile ilmi kendisinidir.Mal sahibi öldüğünde mirasçılarının olur.”17
Ahnef b.Kays ise “İlimle takviye edilmeyen saltanat çökmeye mahkumdur.”der. 18 Hz.Ömer “
Kişinin aslı esası akıldır.” 19
Mehmet Akif ERSOY İse : “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur
mu?”mealindeki ayet-i kerimeyi nazm halinde tefsir ederken cehaleti, cahilleri yerer. Bilenle
bilmeyenin; âlimle cahilin bir olamayacağını belirttiği o meşhur dizelerinde şunları söyler:
“Olmaz ya..Tabii..Biri insan biri hayvan!
Öyleyse “cehalet” denilen yüz karasından
Kurtulmaya azmetmeli baştan başa millet.
Kafi değil mi yoksa bu son ders-i felaket?”20
İSLAM TARİHİNDE İLİMLE İLGİLİ BİRKAÇ ÖNEMLİ OLAY:
Müslümanlar arasında ilme ve kitaba verilen değeri bize şu hadise anlatmaktadır: “Cahız’ın
kitaplara karşı düşkünlüğü vardı.Kitaplara çok çok önem verirdi.Fakat kıymetini yücelttiği kitaplar
O’na pek iyilik etmediler.Ölümüne yol açtılar.Rivayete göre ölümü,üstüne ciltli kitapların yıkılması
yüzünden olmuştu.Kitapları etrafına duvar gibi dizip arasına oturmayı adet edinmişti.Hasta olduğu
sırada kitaplar üzerine uçarak ölümüne neden olmuştur.”21
Nasurid’din’i Tusi’nin Maraga’daki rasathanesi için 400 bin ciltlik kitap koleksiyonu vücuda
getirdiğini tarih kitapları kaydeder. Bir seyyah,Irak’ın Necef gibi küçücük bir kasabasında asırlar
öncesinde 40 bin ciltlik kitap bulunduğunu kaydeder.
Dr.sigrud HUNKE,Müslümanlarda eğitim ve öğretim tarihine temas ederek der ki: “9.10.11.12.
asırlarda Orta Avrupa’nın en az %95 inin okuma- yazma bilmediğini tekrar hatırlatmaya lüzum
var mıdır? Büyük Karl’ın ilerlemiş yaşına rağmen okuma yazmayı öğrenmek için kendini eziyet ve
zahmete soktuğu malumdur. St. Galen Manastırı’nın Ruhani Meclisinde 1291 yılında tek okumayazma bilen papazın bulunmadığı sırada İslam Dünyası’nın köy ve şehirlerinde binlerce mektepte 6
ila 11 yaş arasındaki Müslüman erkek ve kız çocukları küçücük seccadelerin ucuna
dizilmişler,kahverengi siyah karışımlı mürekkepleriyle yazı tahtalarına yazıyorlardı.Koro halinde
Kuran’ı heceliyorlardı.22
Cengiz’in askerlerinin Dicle’ye attıkları kitaplar yüzünden bu koca nehrin aylarca mürekkep
renginde aktığını da burada hatırlatalım.(Bu da ilmin kıymetini bilmeyenlere gösterilecek örnektir.)
Ayrıca Endülüs Emevi Devleti’nin bir şehri olan Kurtuba (Bugünkü Kordoba) da sadece
kütüphanedeki kitapların.adlarını göstermeye yarayan 44 ciltlik katoloğun bulunduğunu;bu sıralarda
ez-Zernuci,Talimu’l Müteallim,s.38-39,(müt.Yunus Vehbi YAVUZ.)
Ahmet Çelebi,İslam’da Eğitim ve Öğretim Tarihi,s.292,(müt:Ali YARDIM)
19
Maverdi,Edebüdünya,Darul Kütübi’l İlmiye,Lübnan,s.19.
20
Safahat,s.218.
21
Ahmet Çelebi,a.g.e.,s138.
22
Dr.Sigrud Hunke,Avrupa’nın üzerine doğan İslam Güneşi,s.281,(Müt:Servet Sezgin)
17
18
5
Okuyarak Öğrenmenin Faydası
Avrupa’nın ictimai,ekonomik,politik ve ilmi kariyerinin ne seviyede olduğunu da düşünmek
gerekir.Bu sayede ecdadımızın ilim konusundaki düşünüş felsefelerini tespit etmiş oluruz.
SONUÇ:
Sonuç olarak diyorum ki,her türlü ilmi faaliyetin içinde yerinizi almanız yukarıda anlata geldiğimiz
esasların icabıdır.Size ilim kervanındaki yerinizi almanızı,bu uğurda sıkıntılara katlanmanızı ve
büyük gayret içinde olmanızı tavsiye ederim.Çünkü buna mecburuz.Müslümanların etkin oldukları
devirlerde dünyada ancak huzur ve sükun olmuştur.Bu huzur ve sükunun temini için milletçe
seferberliğe çıkmamız gerekmektedir.
Sözlerimi Resulullah a.s.’ın bir duası ile bitiriyor
“YA RABBİ! FAYDASIZ İLİMDEN SANA SIĞINIRIM.”23
23
İbn-i Mace,İkame,32.
hepinize
başarılar
diliyorum: