Marjinal tüketim eğilimi

Milli Gelirin Bileşenleri
GSYİH’nın dört bileşeni:
Y = C + I + G + NX
Firmaların
yatırım
harcamaları
Yurtiçi toplam
Talep (GSYİH)
Hanehalkı
tüketim
harcamaları
Net ihracat
Mal ve hizmetlere
yapılan hükümet
harcamaları
C = c(Y- T)
C
Harcanabilir
gelir
Hanehalkı tüketim
harcamaları
Y-T
Tüketim fonksiyonunun eğimi MPC
Tüketimi Belirleyen Faktörler
Kullanılabilir (Harcanabilir) Gelir
Servet
Bekleyişler
Demografik Unsurlar
Cd,
45° lik doğru
Cd (=Y)
100 bin YTL
O
100 bin YTL
Y
Marjinal Tüketim Eğilimi
Gelirde meydana gelen artış gelire bağlı
tüketim harcamalarını da arttırmaktadır.
Gelirdeki, değişme ile tüketimdeki
değişme arasındaki bu ilişki marjinal
tüketim eğilimi (MPC) olarak
adlandırılmaktadır.
Marjinal Tüketim Eğilimi
Marjinal tüketim eğilimi (MPC)
tüketimdeki değişmenin gelirdeki
değişmeye oranı biçiminde
tanımlanmaktadır:
Tüketimdeki Değişme C
MPC=------------------------------ = ------Gelirdeki Değişme
Y
Aylık gelirinizin, 1200 YTL/ay olduğunu
ve tüketim harcamalarınızın 1000 YTL/ay
olduğunu varsayınız.
Şimdi gelirinizin 2700 YTL/ay
ve tüketim harcamalarınız 2000 YTL/ay
Tüketimde
1000 YTL artış
Gelirde 1500 YTL/ay
artış.!
Marjinal Tüketim Eğiliminiz (MPC) =
1000/1500 = 2/3.
1000 YTL/ay
1500 YTL/ay
C ve Y arasındaki ilişkiyi gösteren doğru,
tüketim fonksiyonu olarak adlandırılır.
C ve Y’nin bileşimlerinden oluşan doğru,
gelir arttığında tüketimin nasıl değiştiğini
gösterir.
MPC doğrunun eğimini gösterir ve burada
“b” ile sembolize edilmiştir.
Doğrunun dikey ekseni
kestiği nokta “a” ile
sembolize edilmiştir.
a = 200 ve
b = 2/3
C = a + bY
C = 200 + 2/3 Y
45-derecelik doğru, gelir
ve tüketim arasındaki
fark olan tasarrufu verir.
S=Y–C
45-derecelik doğru, gelir
ve tüketim arasındaki
fark olan tasarrufu verir.
S=Y–C
Marjinal Tasarruf Eğilimi
Gelirdeki değişme ile tasarruflardaki
değişme arasındaki ilişki marjinal
tasarruf eğilimi (MPS) olarak
adlandırılmaktadır.
(MPS) tasarruflardaki değişmenin
gelirdeki değişmeye oranı şeklinde
hesaplanmaktadır .
Marjinal Tasarruf Eğilimi
Tasarruftaki Değişme
S
MPS=------------------------------ = -------Gelirdeki Değişme
Y
S = Y – C, C yerine C = a + bY
S = Y – (a + bY)
S = Y – a – bY
S = – a + Y – bY
S = – a + (1 – b)Y
İspat:
C=
S=
a+
bY
– a + (1 – b)Y
C + S = 0 + bY + (1 – b)Y
C + S = (b + 1 – b) Y
C+S=Y
Not:
C=
a+
bY
S = – a + (1 – b)Y
Eğer tüketim denklemini
biliyorsanız tasarruf
denklemini yazabilirsiniz.
Örnek:
C = 392.7 + 0.92Y
Tasarruf denklemi nedir?
S = -392.7 + 0.08Y
S = – a + (1 – b)Y
Ortalama Tüketim ve Tasarruf Eğilimleri
Ortalama tüketim eğilimi (APC) gelirin
tüketim amacıyla harcanan kısmını ifade
etmekte ve
Tüketim
C
APC=----------- = --------Gelir
Y
Ortalama tasarruf eğilimi (APS) gelirin
tasarrufa ayrılan kısmını ifade etmekte ve
Tasarruf
S
APS= ----------- = --------Gelir
Y
SORU (1)
Hükümetin faiz geliri üzerine daha yüksek
oranda bir vergi koyduğunu varsayalım.
Bu hareket, toplam tüketim fonksiyonu
üzerinde nasıl bir etki yaratabilir?
Servetin getirisi artık daha yüksek
oranda vergilenmektedir. Bu durumda
hanehalkı daha az tasarruf edecek ve
tüketim harcamaları artacak, tüketim
fonksiyonu yukarıya kayacaktır.
SORU (2)
Merkez Bankası’nın para politikası,
ekonominin tüm sektörleri için kulllanılacak
kredi miktarını azaltmaktadır. Bu hareket,
toplam tüketim fonksiyonunu nasıl etkiler?
Kredi miktarının azalması tüketimi
azaltacağından tüketim fonksiyonu
aşağıya kayar.
SORU (3)
Tüketici kredisinin taksitle ödeme koşulları,
24 aydan 36 aya çıkartılmıştır. Bu durum
toplam tüketim fonksiyonunu nasıl etkiler?
Taksit miktarı artınca hanehalkı taksitle
alma konusunda daha istekli olacaklardır.
Bu da tüketimi artıracak ve tüketim
fonksiyonu yukarıya kayacaktır.
Yatırım Harcamaları (I)
Bir ekonomide, belli bir dönemdeki sermaye
mallarında yapılan artışlar ve bu artışların
gerçekleşmesini sağlayan harcamalar akımı
yatırımdır.
Yatırım, makine ve teçhizat, bina ve vb. gibi sabit
sermaye mallarında ve hammadde yarı mamul ve
mamul stoklarında artış yaratmak için yapılır.
Yatırım (I) = Sabit Yatırım (If) + Stok yatırımı (Is)
Gayri Safi Yatırım -Net Yatırım
Bir ekonomide belli bir dönemde
gerçekleştirilen yatırımların toplam
değeri gayri safi yatırımı göstermektedir.
Net Yatırım = Gayri Safi Yatırım – İkameYatırım
Bir ekonomide, gayri safi yatırım
harcamaları yalnızca ikame yatırım
harcamalarından ibaretse, bu takdirde o
ekonomide sermaye oluşumu yönünde
bir büyüme yok demektir.
Otonom Yatırım
Gelir ve tüketim düzeyinden bağımsız olarak
gerçekleştirilen yatırımlar, otonom yatırımlardır.
I
50
Otonom
Yatırım
Y
Uyarılmış Yatırım
Gelir ve tüketim düzeyinden etkilenen
yatırımlardır.
I
Uyarılmış
Yatırım
Y
Uyarılmış Yatırım
Uyarılmış yatırımların, gelirdeki artıştan hangi
oranda etkileneceğini yatırım doğrusunun eğimi
(marjinal yatırım eğilimi = I / Y) ortaya koyar.
I
Uyarılmış
Yatırım
Y
Özel Yatırım - Kamu Yatırımı
Kâr amacına yönelik olarak
gerçekleştirilen yatırımlar
özel yatırımlardır .
Kamu yararı sağlamaya
yönelik yatırımlar ise kamu
yatırımlarıdır.
Yatırımları Belirleyen
Faktörler
Faiz oranı
Beklenen Kâr
Teknolojik Değişim
Sermaye mallarının maliyeti
Kapasite kullanımı
I = I(r)
Yatırım
harcamaları
reel faiz oranı
Yatırım fonksiyonu yatırım miktarı ile reel faiz oranı arasındaki
ilişkiyi gösterir.
Faiz oranı borçlanılan fonların maliyetini gösterir. Bu nedenle,
yatırımlar faiz oranına bağlıdır. Faiz oranları arttığında daha az yatırım
projesi karlı olacağı için yatırım eğrisi negatif eğimlidir.
Reel
Faiz oranı,
r
Yatırım fonksiyonu, I(r)
Yatırım Miktarı, I
Nominal ve Reel Faiz
Oranları
Nominal Faiz Oranı : Borç alanın borç verene ödemeyi taahhüt ettiği
normal getiridir.
Reel Faiz Oranı: Borç alanın borç verene ödemeyi taahhüt ettiği
normal faiz oranından enflasyon oranının giderildiği faiz oranıdır.
1+İN
İR =-------------------- - 1
1+gP
İR = reel faiz oranı
İN = nominal faiz oranı
gP = enflasyon oranı
Kamu kesiminin mal ve hizmet alımları için yaptığı harcamalardır.
Kamu harcamaları genel bir eğilim olarak otonom oldukları
varsayımı ile ele alınır. Bu genel eğilime uyularak burada da devlet
tarafından mal ve hizmet alımları için yapılan harcamaların
ülkedeki cari gelir düzeyinden bağımsız olduğu, yani kamu
harcamalarının otonom olduğu kabul edilecektir.
G
Kamu Harcamalarındaki artış
G
Kamu Harcamalarındaki azalış
Y
Net ihracat ülkenin mal ve hizmet ihracatı ile mal
ve hizmet ithalatı arasındaki farktır .
Net İhracat = X-M
İhracat
Y
İthalat
Net İhracat
100
30
0
30
200
30
20
10
400
30
60
-30
500
30
80
-50
600
30
100
-70
800
30
140
-110
1000
30
180
-150
Marjinal İthal Eğilimi
Gelirdeki değişmeler karşısında ithalat
miktarının hangi miktarda değiştiği marjinal
ithal eğilimi kavramı ile ifade edilmektedir .
Marjinal ithal eğilimi (MPI) ithalattaki değişme
miktarının gelirdeki değişme miktarına oranıdır.
İthalattaki Değişme
IM
MPI = ------------------------- = ---------Gelirdeki Değişme
Y
Toplam Harcama
Fonksiyonu
AE=C+I+G+X
Toplam Planlanan
Harcama
AE=C+I+G+X
Bir ekonomide tüm sektörler
tarafından satın alınmak
istenilen reel GSYİH’ya toplam
planlanan harcama (AE) denir.
Toplam Harcama Fonksiyonu
Y
C
I
G
X
AE
100
175
25
50
30
280
200
250
25
50
10
335
400
400
25
50
-30
445
500
475
25
50
-50
500
600
550
25
50
-70
555
800
700
25
50
-110
665
1000
850
25
50
-150
775
Denge Milli Gelir ve
Harcama Düzeyi
EKONOMİDE DENGE
Her şeyin planlanana uygun
seyretmesi nedeniyle ekonomik
birimlerin kararlarını ve davranışlarını
değiştirmedikleri bir durumdur.
Makro Ekonomik Anlamda
Denge
Ülkedeki gelir ve harcamaların eşitlendiği
ve otonom harcamalar değişmediği sürece
bu noktadan ayrılma eğiliminin söz konusu
olmadığı bir durum
Harcamalar ve Gelir
Toplam harcama fonksiyonu çeşitli gelir düzeylerinde
planlanan harcamaları ifade eder.
Bu aşamada fiyatlar da sabit kabul edildiği için analizde
nominal ve reel büyüklükler birbirine eşit olmaktadır.
Bir ekonomide gerçekleşen fiili harcamalar her zaman
gelire ve üretime eşittir, çünkü fiili harcama olarak ifade
edilen stok değişiklikleri de harcamaların içinde dahil
edilmiştir.
Yani stok değişimleri otomatik olarak yatırımları
arttırmakta veya azaltmaktadır.
Harcamalar ve Gelir
Oysa ekonomide gerçekleştirilmesi planlanan
toplam harcamalar her zaman GSMH'ya, yani
gelire eşit olmayabilir.
İşte dengenin nasıl oluştuğunun anlaşılabilmesi
için cevap bulunması gereken soru planlanan
harcamalar gelire eşit değilse ne olacağıdır
??????
Toplam
Harcamalar
(Milyon YTL)
DENGE MİLLİ GELİR
450
AE > Y Gelir Artar
500
E0
500
AE
AE< Y Gelir Azalır
GSMH (Y)
Denge GSMH Düzeyi (Milyon YTL)
Toplam
Gelir
(Y) (1)
Kamu
Harca
maları
G (4)
Net
İhracat
X (5)
Planlanmış
Toplam
Harcamalar
AE (6)
Toplam
Tüketi
m
(C) (2)
Planlan
mış
Yatırıml
ar
I (3)
Planlan
mamış
Stok
Değişimleri
Y-(AE)
(7)
Denge Milli
Gelir
(Y=AE?) (8)
100
175
25
50
30
280
-180 Artma
200
250
25
50
10
335
-135 Artma
400
400
25
50
-30
445
-45 Artma
500
475
25
50
-50
500
0 Denge
600
550
25
50
-70
555
45 Azalma
800
700
25
50
-110
665
135 Azalma
1000
850
25
50
-150
775
225 Azalma
Denge GSMH Düzeyi
Söz konusu gelir düzeylerinde;
Toplam harcamalar > GSMH ise;
Ekonomide cari olarak üretilen mal ve hizmet
miktarından daha fazlasının satın alındığı anlamına
gelmektedir.
Böyle bir durumun ortaya çıkabilmesi ise ancak geçmişte
üretilen ancak satılmamış olan mal ve hizmetlerin
satılması ile mümkün olabilir.
Dolayısıyla planlanan harcamaların GSMH'dan büyük
olması durumunda firmaların stokları azalacaktır.
Stoklarda değişme, planlanan harcamaların GSMH'yı
aşan kısmını dengelemektedir.
Stoklar azaldığı zaman, işletmeler ürettikleri ürüne
yönelik talebi karşılayabilmek için üretimlerini arttırırlar.
Artan üretim ise GSMH'nın artması anlamına gelir. Buna
göre, toplam harcamaların GSMH'dan fazla olması
durumunda GSMH artmaya başlar.
Makro Ekonomik Denge
Toplam harcamaların (AE) GSMH’ya (Y) eşit
olduğu noktada belirlenir.
AE = Y
Toplam
Harcamalar
(Milyon YTL)
DENGE MİLLİ GELİR
450
AE > Y Gelir Artar
500
E0
500
AE
AE< Y Gelir Azalır
GSMH (Y)
Denge Milli Gelir
C =100 + 0.6Y
I=40 ise
Denge Milli Gelir ?
Y = C+I
Y = 100 + 0.6 Y + 40
0.4 Y = 140
Y = 140/0.4
Y = 350
Milli Gelir 1100 olduğunda toplam harcama
neye eşittir ?
C = 100 + 0.8Y
I = 50
G = 60
Milli Gelir 1100 olduğunda toplam harcama
neye eşittir ?
C = 100 + 0.8Y
I = 50
G = 60
C = 100 + 0.8(1100)
C = 100 + 880
C = 980
C + I + G = 980 + 50 + 60 = 1090
Milli Gelir 1100 olduğunda
ekonomik denge sağlanmış mıdır?
Y = 1100
C + I + G = 1090
Y>C+I+G
1100 – 1090 = 10 birim
planlanmamış stok fazlası var.
Tasarruf Yatırım Eşitliği
Yöntemi Yardımıyla
Denge Milli Gelirin
Belirlenmesi
Tasarruf Yatırım Eşitliği Yöntemi Yardımıyla
Denge Milli Gelirin Belirlenmesi
Denge noktasında toplam harcamalar milli gelire
eşittir.
Y=C+I
Harcama yönünden daha önce de belirtildiği gibi
Y= C + S 'ye eşittir.
Buradan
C+I = C+S yazılabilir
I=S
Denge Gelir ve Harcama
Düzeyindeki Değişmeler
Toplam Harcamalar
DENGE MİLLİ GELİR DÜZEYİNDE DEĞİŞME
VE ÇARPAN
Ig1 Yatırım
Düzeyinde
Ig
0 Yatırım
Denge Milli
Gelir
Düzeyinde
Milli
Gelir
510
(C + Ig )
1
(C + Ig )
490
0
470
450
440
430
o
45
o
430
450
470
490
510
GSYİH
DENGE MİLLİ GELİR DÜZEYİNDE
DEĞİŞME VE ÇARPAN
Yatırımlar I0’dan (440) I1’ e (450)
kadar arttığında, milli gelir
470 milyar TL’den 490 milyar TL’ye
çıkmıştır. Milli Gelirdeki değişme (20
milyar TL) yatırımdaki değişmeden
(10 milyar TL) daha fazladır.
ÇARPAN
Otonom Harcamaların kendisinden daha büyük
bir gelir yaratması çarpan veya çoğaltan etki
olarak tanımlanır.
Yatırımlardaki artış 10 milyar TL iken Y’deki artış
20 milyar TL ise;
Yaratılan Toplam Gelir
20
Çarpan = -------------------------------- = -------- = 2
Yatırımdaki değişme
10
ÇARPAN
ΔY = k ΔI
ΔY
k =---------ΔI
ΔY
k = ---------ΔI
ΔY
k =---------ΔY – ΔC
ÇARPAN
Y= C+ I
ΔY = ΔC + ΔI
ΔI = ΔY – ΔC
hem pay hem payda ΔY’ye
bölündüğünde
1
k = --------1-c
ÇARPAN
c+s=1
s= 1-c
1
k = --------1-c
1
k = --------s
MPC ve Çarpan
Çarpan
MPC
10
.9
5
.8
4
.75
3
.67
.5
2
KAMU HARCAMALARI ÇARPANI
(Transfer Harcamaları ve Vergi Gelirleri Analiz Dışı)
ΔY
ΔG
C+I
ΔY
Y1
Y2
KAMU HARCAMALARI ÇARPANI
(Transfer Harcamaları ve Vergiler Analiz Dışı)
ΔY
ΔY = kg x ΔG
kg = --------------
ΔG
ΔY = ΔC + ΔG
ΔC = c. ΔY
ΔY = c. ΔY + ΔG
ΔG = ΔY- c. ΔY
ΔG = ΔY (1- c) ;
1
ΔY = ---------- x ΔG
(1- c)
TRANSFER HARCAMALARI ÇARPANI
( Vergiler Analiz Dışı)
Transfer Ödemelerinin (Δ TÖ), cΔ TÖ kadarlık kısmı, toplam talepte
artışa neden olur. Bu durumda kamu karcamaları çarpanında ΔG
yerine cΔ TÖ yazarak transfer ödemeleri çarpanı elde edilebilir
1
ΔY = ---------- x ΔG
(1- c)
1
ΔY = ---------- x c ΔTÖ
(1- c)
c
ΔY = ---------- ΔTÖ
(1- c)
Kamu Harcamaları, Vergiler ve
Kullanılabilir Gelir
Vergilerin otonom olduğu, yani gelirden
bağımsız olarak belirlendiği varsayımı
altında kullanılabilir gelir üç şekilde
kullanılmaktadır:
Yd =C+S+IM
Bu eşitlikte yer alan kullanılabilir gelirin
Yd = Y-T şeklindeki tanımı yerine konulursa;
Y-T = C+S+IM
Y=C+S+T+IM
Kamu Harcamaları, Vergiler ve
Kullanılabilir Gelir
Elde edilen eşitlik:
Y= C+S+T+IM
Ülkede yaratılan toplam gelirin bir kısmı nın
devlete vergi olarak aktarıldığını (T), bir kısmının
yurtiçinde üretilen mal ve hizmetlerin satın
alınması için kullanıldığını, yani tüketildiğini (C),
bir kısmının ithal edilen mal ve hizmetlere
harcandığını (IM) ve bir kısmının da tasarruf (S)
edildiğini göstermektedir.
Vergi Çarpanı
ΔT kadarlık vergi alındığında milli gelirde
vergi çarpanı nedeniyle vergi gelirinden
daha büyük oranda azalma meydana
geldiğinden
ΔY = kt x ΔT yazılabilir
Vergi Çarpanı
ΔY
C+I
D1
ΔT
C+I-T
D2
ΔY
Y2
Y1
Vergi Çarpanı
ΔY = kt x ΔT
Alındığını varsaydığımız ΔT kadarlık vergi alınmasaydı,
ancak c. ΔT kadarı tüketime ayrılmış olacağından
1
kt = - ---------- c ΔT
(1- c)
c
ΔY = - ---------- ΔT
(1- c)
KAMU BÜTÇESİ
Millet meclisi tarafından onaylanıp
kanunlaşan ve devletin planlanan gelir ve
harcamalarını gösteren yıllık bir
programdır.
Amaç,
– Ekonomide büyüme,
– Tam istihdam
– İstikrar
– Adil gelir dağılımını gerçekleştirmek.
KAMU BÜTÇESİ
Kamu bütçesinde planlanan devlet
harcamaları (G)
Kamu bütçesinde planlanan devlet gelirleri
(T)
Eğer
T=G ise, denk bütçe
T>G ise bütçe fazlası
T<G ise bütçe açığı söz konusudur.
Denk Bütçe Çarpanı
Eğer devlet, bütçesinin açık vermesini istemez
ve kamu harcamalarında meydana gelen artışı
tamamen vergilerle finanse etmeye karar verirse
ilginç bir durum ortaya çıkmaktadır.
Bütçe açığına neden olmamak için devlet, kamu
harcamalarındaki artışın tamamını vergileri
arttırarak finanse ederse gelirdeki degişmenin
ne olacağının ortaya konması gerekmektedir.
Denk Bütçe Çarpanı
Durumu görebilmek için her iki değişikliğin
çarpan etkisinin toplanması gerekmektedir.
Buna göre kamu harcamaları ve
vergilerdeki değişimin gelir üzerindeki net
etkisi, hesaplanabilir.
Denk Bütçe Çarpanı
1
-c
Y = (---------------------)G +(---------------------)T
1-c
1-c
eşitliğinde G = T olduğu sürece,
1
-c
Y = [(---------------------)+ (---------------------)] T
s
s
yazılabilir. Yukarıdaki eşitlikte köşeli parantez içindeki ifade
sadeleştirilirse,
s
Y = [------------------------------]G elde edilir.
s
Denk Bütçe Çarpanı
Buna göre köşeli parantez içerisindeki değer
1'e eşit olacağı için,
G=T olduğu sürece Y=G olmaktadır.
Köşeli parantez içerisindeki değer çarpan
etkisini yansıttığına göre denk bütçe çarpanı,
olarak elde edilir.
Görüldüğü gibi, kamu harcamalarındaki artış
tamamen vergilerle finanse edildiği zaman,
gelir düzeyi kamu harcamalarındaki artışa eşit
miktarda artmaktadır.