1871-1890: Avrupa`da Alman Üstünlüğü (Bismarck Dönemi)

I. DÜNYA SAVAŞI
1871-1914: İTTİFAKLAR
• 1871-1890: AVRUPA’DA ALMAN ÜSTÜNLÜĞÜ:
BİSMARCK DÖNEMİ ÜÇLÜ İTTİFAK
• Fr. X Alm. Savaşı’nda Fr. Yenilgisinden sonra
Alm.’nın amacı:
1- Alman milli birliğinin sağlam temellere
oturtulması
2-Fransa Meselesi: Alsace ve Lorraine’i kaybeden
Fr.’nın intikam alacağı ve yeni ittifaklar kuracağı
endişesi, Fr. yalnız bırakılmalı.
• Fr. Alm.’ya karşı hangi devletlerle birleşebilir?
1871-1914: İTTİFAKLAR
• Avusturya-Macaristan---Engellemek istemesine rağmen Alman
ve İtalyanlar birliklerini kurdu, o da, yönünü 2 doğrultuda
Balkanlar’a çevirdi: Selanik ve Ege ile Adriyatik.
• İtalya---Güçlü bir devlet olmadığından Alm. için bir tehdit
oluşturamaz.
• İng.--- Fr. ile Mısır üzerinde çatışma halinde, ittifak kuramaz.
• Rusya --- Avusturya’nın ilgilendiği bölgede Balkan Slavlarını
birleştirmek için Pan-Slavizm uygulamaya başladı. Avus.-Mac.
da Pan-Slavizm’e karşı Alm.ile birlik olup, Pan-Cermenizm
hedefledi.
• Fr. İle Rusya birleşirse, Alm. iki cepheli bir savaş karşısında kalır,
iyi olmaz. “Bismarck’ın Kabusu”
• Yani, Avus. ve Rusya mutlaka kollanması gereken devletlerdi!
1871-1890: Avrupa’da Alman Üstünlüğü
(Bismarck Dönemi)
a) Birinci Üç İmparator Ligi: Almanya + Avus.-Mac. + Rusya---1877-78 Osm X
Rus. Savaşı paylaşımlarının Avus.-Mac. Ve Rusya arasında ihtilafı yüzünden
dağıldı.
b) 1879 Almanya + Avus.: Savunma İttifakı (Amaç: Pan-Cermen bloğunu
muhafaza etmek)
c) 1881 İkinci Üç İmparator Ligi: Rusya, Pan-Cermen bloğunden endişelendi,
ikinci girişim. Temel ilke Avrupa’da barışın korunması. 1878 Berlin Ant.’ında
Bulgaristan üzerinde anlaşmazlıkla birlik dağıldı.
d) 1882 Üçlü İttifak: Alm.+Avus.+ İtalya. Sömürgecilik yarışında Tunus’u
istiyordu, Fr. aldı, İtalya da Alm. ile yakınlaştı.
e) 1887 Alman-Rus Anlaşması: Avus.ile Rusya’yı birarada tutmak mümkün
değildi, Alm. Rusya’yı da kaçırmak istemiyor, Rusya’nın Boğazlar’ı ele
geçirmesini kabul ediyor.
• Bu dönemden sonra, Alman üstünlüğü sona eriyor. Yeni denge bloğu
gündeme geliyor.
AVRUPA’da DENGE: 1890-1904 (Yeni İttifak
Bloğu)
• 1890: Bismarck’ın başbakanlıktan ayrılması ve Alman Dış
Politikasının değişmesi
• II. Wilhelm ile Bismarck’ın görüş ayrılıkları:
• *Rusya meselesi: Bismarck, Rusya’nın Alm. Yanında yer almasına
önem veriyordu. II. Wilhelm için Rusya o kadar önemli değildi. Ona
göre, önemli olan, Avus.- Alm. İttifakıydı.
• *İngiltere: Pan-Cermen bloğuna İngiltere katılmalıydı.
• *Alm.’nın denizaşırı topraklarla uğraşmaması Bismarck’ın
önceliğiydi. II. Wilhelm’e göre ise, sömürgecilik yarışına girmeliydi.
ÜÇLÜ İTİLAF
• Üçlü İtilaf:
a) 1894 Fr-Rus İttifakı
b) 1904 İng.-Fr. Anlaşması: Yazılı ittifak
olmamasına rağmen uzun yıllardır devam
eden İng.-Fr. mücadelesi bitiyor.
c) 1907 İng.-Rus Anlaşması: Geleneksel çatışma
alanı Boğazlar + İran, Afganistan + Tibet
1904-1914: BLOKLARIN ÇATIŞMASI
• *II. Wilhelm, İng.’yi yanına alamadı. Güçlü kara
ordusu olan Fr. güçlü donanması olan İng. İle
ittifak haline geldi.
• *Alm. Bu durum karşısında, silahlanmaya önem
verdi. İng. de buna karşılık verdi.
• *Bu silahlanma yarışı sonucu, en küçük sorunlar
büyük buhranlara yol açtı. Avus.-Mac. Veliahtının
bir Sırplı tarafından öldürülmesi savaşa neden
oldu.
• *Avus. ile Rusya arasındaki Balkanlar çatışması
kuvvetlendi.
Savaşın Nedenleri
• Sanayi devrimi sonucu devletler arasında
pazar ve hammadde arayışından kaynaklanan
sömürgecilik yarışı
• Almanya ile Fransa arasında Alsace Loraine
bölgesi
• Rusya ile Avus.-Mac. Arasında PanSlavizm’den doğan gerginlik
• Ruslar’ın sıcak denizlere inme isteği
• Avus.-Mac.ile Sırbistan arasında BosnaHersek gerginliği
Osmanlı Devleti’nin savaşa girme
nedenleri
• Başta Balkanlar olmak üzere kaybedilen
toprakları geri alma düşüncesi
• Alm.’nın savaşı kazanacağının düşünülmesi
• Kapitülasyonlar ve Düyun-u Umumiye ile İng.
ve Fr. ekonomik baskısı altında bulunmak
• İng.’den satın alınan 2 gemiye (Reşadiye ve
Sultan Osman) Alman cephesinde savaşma
ihtimaline karşı İng.’nin el koyması
Almanya’nın Osm.Dev.’ni savaşta
isteme nedenleri
• Osmanlı Dev.’nin asker gücünden
yararlanmak istemesi
• Yeni cephelerle kendi yükünü azaltmak
istemesi
• Halifenin nüfuzundan faydalanmak (Cihat
ilanı)
• İngilizler’in sömürgeleriyle irtibatını kesmek
• Boğazların kontrolüyle Rusya’ya yardımı
engellemek
Savaş Öncesi Osmanlı Devleti
• İttifak Arayışları: İng., Rusya, Fr., Alm.
• Almanya savaşa girme kararı verdikten sonra
Osm. ile ittifak yaptı.
• 2 Ağustos 1914: Gizli ittifak ant.
• 10 Ağustos 1914: Goeben, Breslau
---Yavuz, Midilli
• 29 Ekim 1914: Novorossisk ve Odessa
Bombalamaları
• 2 Kasım: Savaş ilanı, Rusya----Kafkas saldırısı
• Savunma vs. Saldırı Cepheleri
• Ç.kale+Irak
Sarıkamış+Kanal
1)Sarıkamış
2)Kanal
3)Çanakkale
4)Irak
Sarıkamış Harekatı
• Kağıt üzerindeki plana nazaran cephede malzeme ve iaşe çok
noksandı. Mesela mevcut 6 yıllık iaşesi için 88.000 ton buğday,
çavdar ve arpa ihtiyacı olmasına karşın, Ordu ambarında 1.250 ton
hububat vardı. Kışa girilmiş olduğu için erzağın gereği gibi taşınması,
dağıtılması bir hayli güçtü. Bu güçlükte Rusların Karadeniz'deki
donanma üstünlüğünün de payı vardı. Ruslar Zonguldak'ı
bombalamak için 10 gemiyle denize açıldıklarında, doğuya erzak
götürmekle görevli en büyük üç erzak
gemisi Bahriahmer, Bezmialem ve Mithatpaşa gemilerine rast
gelmiş ve onları da batırmışlardır. Bunun yanında 4.000 tonluk
Derne gemisinin yine Ruslar tarafından batırılması da askerin
erzaksız kalmasındaki bir diğer önemli etkendir. Bir iddiaya göre de
erzağın az olması ve salgın hastalık olması Enver Paşa'nın hemen bir
harekâta girişmesine sebep olmuştur.
KAYIPLAR
• Genelkurmay Başkanlığına göre Osmanlı kayıpları
108.000 ve Rus kayıpları 30.000'dir.Savaşın en
hazin kısmı ise Osmanlı kayıplarının bir çoğunun
Rus'lar ile yapılan çarpışmalarda değil de ağır
soğuk hava koşulları yüzünden ölmesidir. Ruslar;
Türklerden 200 subay, 7000 eri esir, 20 makineli
tüfekle 30 topu ganimet olarak almışlardır. 5000
kişi civarında esir alınmıştır. Bunlar tahmine göre
Kırımda domuz çifliğinde çalıştırılarak ve aç
bırakılarak ölmüşlerdir
Osmanlı Devleti’nin Paylaşımı-GİZLİ
ANLAŞMALAR
1) NİSAN 1915: İSTANBUL ANLAŞMASI:
FR.+ İNG.+ RUSYA
İstanbul + Gökçeada+
Bozcaada-Rusya X Ortadoğu ve İskenderun,
Çukurova-İng.+Fr.
2) 26 NİSAN 1915: LONDRA ANLAŞMASI:
İTALYA+İNG.+ FR+ RUSYA
12 Ada + Antalya
3) 3 OCAK 1916: SYKES-PİCOT ANLAŞMASI:
İNG.+ FR.
Osmanlı Devleti’nin Paylaşımı-GİZLİ
ANLAŞMALAR
4) McMahon Anlaşması: İng. + Şerif Hüseyin
5) 19 Nisan 1917: SAİNT-JEAN DE MAURİENNE
ANT.: İNG. + FR. + İTALYA
SykesPicot’nun kabulü şartıyla İzmir
6) BALFOUR DEKLARASYONU
Savaşın Sonu
• 3 Mart 1918: Brest-Litovsk--Rusya'nın savaştan
çekilmesi
• 2 Ekim 1918: Alm.teslim
• 30 Ekim 1918: Mondros Mütarekesi
• 13 Kasım 1918: İstanbul'un işgali
• PARİS BARIŞ KONFERANSI (25 Ocak 1919): Yenik
devletlerle yapılacak anlaşmalara karar
verilmesi
• Osm. Dev.'nin paylaşımı (İzmir--Yun.)
• Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam)
kurulması
Savaşın Sonu
• Avusturya ile St.Germain Ant. (10 Ekim 1919)
• Bulgaristan ile Neuilly Ant. (27 Kasım 1919)
• Macaristan ile Trianon Ant. (4 Haziran 1920)
Savaşın Sonu
• Osmanlı Devleti’nin Kayıpları (Sabahattin
Selek, Anadolu İhtilali):
• 2.850.000 kişi silah altına alınmıştı.
• Savaş anında kayıp miktarı: 250.000
(Çanakkale-120.000)
• Toplam kayıp: 1.5 milyona yakın
• İtilaf ve İttifak cephelerinde toplam kayıp: 25
milyon (+hastalıklar)
Versailles Antlaşması (28 Haziran
1919)
• MADDE 51. - 10 Mayıs 1871 tarihli Frankfurt Antlaşması ile
Almanya’ya bırakılan topraklar, 11 Kasım 1918 itibariyle yeniden
Fransız egemenli¤ine geçmiştir.
• MADDE 228. - Alman hükümeti, İtilaf Devletleri ile müttefiklerine,
savaş yasa ve usullerine aykırı eylemlerde bulunmakla suçlanan
kimseleri kendi askerî mahkemeleri önüne çıkarma hakkını verir.
MADDE 231. - Almanya, kendisinin ve müttefiklerinin saldırgan
tutumu nedeniyle ortaya çıkan savaş durumunun sonucu olarak İtilaf
Devletlerinin maruz kaldı¤ı tüm kayıp ve zararlardan […] kendisinin ve
müttefiklerinin sorumlu oldu¤unu kabul eder.
• MADDE 232. - İtilaf Devletleri […] kendi sivil halklarına ve onların
mallarına verilen tüm zararın tazmin edilmesini talep eder ve Almanya
bu tazminatı ödemeyi kabul eder.
• MADDE 233. - Söz konusu zararların tutarı bir tazminat komisyonu
tarafından saptanacaktır.
• MADDE 428. - Güvence olarak […] Ren Nehrinin batısında kalan tüm
Alman toprakları İtilaf Devletlerine ait kuvvetler tarafından on beş yıl
boyunca işgal edilecektir.
Versailles Antlaşması
• Versailles Antlaşması: I.Dünya Savaşı’nın sonucu, II.
Dünya Savaşı’nın nedeni.
• İpi elinde tutan Fransız Başbakan Clemencau, Solda
ABD Başkanı Wilson, sağda İngiltere Başbakanı Lloyd
George
Savaşın Sonuçları
• İmparatorluklar yıkıldı. Avusturya,
Macaristan, Yugoslavya, Polonya,
Çekoslovakya devletleri kuruldu.
• Siyasi rejim değişiklikleri oldu. (Alm.’da, Fr.’da,
İtalya’da Sol + Alm.’da Weimar Cumhuriyeti)
• Sömürgecilik yerini manda ve himayeye
bıraktı. (Suriye, Irak, Lübnan)
• Askeri teknoloji ilk defa bu savaşta rekabete
dönüştü.
• Birinci Dünya Savaşının sonlarında Falih Rıfkı Atay ile Cemal
Paşa’nın bir dialoğu şöyledir: (F.Rıfkı Atay, Çankaya)
Paşam söyler misiniz, bu harbe niçin girdik?
Ve üç dört yıl içinde bunalttığı bir nefesi boşaltmış gibi
ohlayarak bekledi. İste cevap:
-Aylık vermek için.
Ve ilave etti:
•
- Hazine tam takırdı. Para bulabilmek için ya bir tarafa
boyun eğmeli, ya öbür tarafla birleşmeli idik.”
Mütareke Dönemi
Osmanlı Devleti
30 Ekim 1918-1 Kasım 1922
Mondros Mütarekesi
• Md.1: Türk Boğazları’nın açılması ve İtilaf
güçlerinin Karadeniz’e çıkması
• Md.5: İç güvenliği sağlayacak sayının dışında
Osmanlı Ordusunun terhisi
• Md.6: Osmanlı Donanmasının limanlarda
muhafaza altına alınması
• Md.7: İtilaf Devletleri’ne kendi güvenliklerini
tehdit eden yerleri işgal altına alabilme yetkisi
• Md.10: Arap topraklarına demiryolu ile ulaşmayı
olanaklı kılan Toros Tünelleri’nin işgal altına
alınması
Mondros Mütarekesi
• Md.11: Osmanlı ordusunun Kafkasya’da savaş
öncesi sınırlara çekilmesi
• Md.16,17: Hicaz, Yemen, Suriye, Irak dahil
ordunun teslim olması
• Md.24: Vilayat-ı Sitte’de (Doğu’daki altı
vilayet) karışıklık çıkması halinde İtilaf
devletlerinin bölgeyi işgal hakkı.
Mütareke Döneminde
Osmanlı Devleti
• 1918-22: Boşluk dönemi
• 1922’ye kadar Osmanlı siyasi kurumları
devam ediyor:
• Padişah ve Halife
• Hükümetler: 12 Kabine (İzzet Paşa, Tevfik
Paşa, Damat Ferit (3), Ali Rıza Paşa, Salih
Paşa, Damat Ferit (2), Tevfik Paşa)
İstanbul Hükümetleri
• Damat Ferit’in ilk kabinelerinde;
-Divan-ı Harp kuruldu, İTC’nin liderleri ve Ermeni
sürgününde sorumlu olanlar yargılandı.
-M.Kemal’in askerlikten ihracına karar verildi.
-Ayan Meclisi’ne hükümet yanlısı atamalar yapıldı.
• Ali Rıza Paşa ve Salih Paşa kabinelerinde
Ankara’daki meclisle ılımlı ilişkiler. Misak-ı Milli
kabul edildi.
İstanbul Hükümetleri
• Damat Ferit’in son kabinelerinde;
-Kuva-yı Milliye aleyhine Şeyhülislam fetva
verdi.
-Kuva-yı İnzibatiye kuruldu.
-Müdafaa-i Hukukçular için idam kararı verildi.
-Sevres Antlaşması imzalandı.
Mütareke Döneminde İstanbul
• 13 Kasım 1918-16 Mart 1920: Fiilen (de facto)
işgal
• 16 Mart 1920-6 Ekim 1923: Resmen (de jure)
işgal
• 2600 İngiliz, 540 Fransız, 470 İtalyan
• 560.000 Müslüman, 380.000 Rum, 118.000
Ermeni, 45.000 Yahudi
Kongreler Dönemi
• 19 Mayıs 1919
• 22 Haziran 1919: Amasya Genelgesi (ilk
Beş’ler)
• 23 Temmuz 1919: Erzurum Kongresi
• 4 Eylül 1919: Sivas Kongresi