Uluslararası Örgütler
advertisement
Uluslararası Örgütler: Tarihsel ve Kavramsal Arkaplan İkinci Hafta: 21 Şubat 2016 Bu derste… • • • • Uluslararası örgütlerin tarihsel gelişiminin dinamikleri, Uluslararası Örgütlerin Entellektüel Kökenleri: Temel Tartışmalar Ulusal egemenliğin yeniden tanımlanması sürecinin dinamikleri Uluslararası örgütlerin ortaya çıkışıve devletler üzerinde yarattığı siyasal etkiler, • Uluslararası örgütlerin gelişiminin uluslararası sistemi ne yönde değiştirdiği, • Uluslararası örgütlerin varoluşunu açıklayan teorik çerçeveler Anahtar Kavramlar Westphalia Düzeni Uluslararası İşbirliği Karşılıklı Bağımlılık İşlevselcilik Yeni İlevselcilik Güvenlik Toplumu Rejim Küreselleşme ve Yönetişim Çok-taraflılık Ekonomik Bütünleşme Uluslararası Örgütler Neden Uluslararası Örgütlenmeye ihtiyacımız var? • Uluslararası sistemde ortaya çıkan bütünleşme ve işbirliği olgusunu anlamak uluslararsı örgütlerin tarihsel seyrini ve ortaya çıkardığı kurumsal yapıları anlamaktan geçer. • Uluslararası hukukun küresel siyaset içindeki yerini anlamak için. • Devletlerin küresel sistem içindeki dönüşümünü anlamak için.. • Uluslararası örgütlerin hukuki yanlarını öğrenmek küresel sistemdeki yönetimişim mantığını anlamak için yeterli değildir. • Çatışmanın ve barışı tesis etmenin dinamiklerini anlamak. Dünya’daki çatışmaların haritası, 2015 1946-2014 yılları arasında çatışmalar. Sadece 11 ülke günümüz çatışmalarına dahil değil!! 2016 boyunca tırmanma ihtimali olan çatışmalar Suriye Mülteci Krizi! Suriye Dövüş Klübü Suriye ve Uluslararası Toplum Uluslararası Örgütlerin Tarihsel Gelişimi • 1648 Westphalia Antlaşması ve Westphalia Düzeni: yeni uluslararası dünya düzeni ve yeni egemenlik anlayışının ortaya çıkışı. • Evrensel imparatorluklara karşı ülkesel “ulusdevletin” zaferini simgeleyen bu barış antlaşması, uluslararası alanda devletlerin egemenliğini ve etkinliğini ilkesel bir temel kural hâline getirmiştir. • Egemen ve eşit devletlerden kurulmuş bir dünya sistemine doğru bir siyasi yolculuk başlamıştır. • Uluslararası Sistemin doğuşunu temsil eder • Güvenliğin esas konu haline gelmiştir. • Egemenlik ve eşitliğin temel konu haline gelmesi uluslararası örgütlerin de temel çalışma ve işleyiş mantığını ortaya çıkarmıştır. Avrupa, 1648 • 1815 Viyana Anltaşması ve Avrupa Uyumu • Avrupa’daki sınırları ve güçler dengesini yeniden belirlemiştir. • Güçler Dengesi’ kavramı ilk defa Avrupa’nın büyük güçlerinin tamamı tarafından diplomatik bir prensip olarak kabul edilmiştir. • Metternich tarafından ortaya atılan Avrupa Uyumu ( Concert of Europe) fikri yerleşmiştir. • Avrupa’nın büyük ülkeleri tarafından Avrupa ülkeleri arasında meşru ve tek sese dayanan bir birlik kurma ideali ortaya çıkmıştır. • Avrupa’nın mevcut yapısını koruyarak bir daha Napeoleon Savaşları’nda olduğu gibi bir anarşiye sürüklenmemek. • Avrupalı devletler ortak bir diplomasi etrafında buluşmaya başladılar. • ‘Uluslararası Hukuk’ diye adlandırdığımız sistemin de temellerini atmıştır. • 1914-1918 Birinci Dünya Savaşı ve Versay Düzeni: • Wilson ilkeri bağlamında Millet Cemiyeti Tecrübesi. • Wilson, uluslararası hukukun ve uluslararası kurumların hâkimiyeti altında, evrensel ilkelerin uluslararası sisteme yön vermeye başllaması durumunda barışın kalıcı olabileceğini savunmuştur. • Kollektif Güvenlik sistemi • 1945 BM Düzeni • Bugünkü uluslararası hukuk temelinde inşa edilen küresel sistem. • Dünya barışını, güvenliğini korumak ve uluslar arasında ekonomik, toplumsal ve kültürel bir iş birliği oluşturmak için kurulan uluslararası bir örgüttür. • Uluslararası İlişkilerde, kuvvet kullanılmasını ilk olarak evrensel düzeyde yasaklayan ilk antlaşma Birleşmiş Milletler Antlaşması'dır. Uluslararası Örgütlerin Entellektüel Temelleri • Hugo Grotious (1583-1645) • Hukuk, devletler arasındaki ilişlilerde gereklidir ve egemenliğin sınırlandırılamasına hizmet eder. • Kapsamlı bir uluslararası hukuk denemesi (De Jure Belli at Pacis). • Hugo Grotius'un ortaya attığı ve bugün de hâlen Uluslararası Hukuk alanında yürürlükte olan en önemli ilke “ açık denizlerin serbestliği" ilkesidir. • Doğal hukuk kendisini gerçekleştirebilmek için reel bir güce, devlet gücüne muhtaçtır; dolayısıyla devleti kendisinden önce ve varoluşunun nedeni olan hukuku korumak ile yükümlüdür;devlet, hukukun koruyucusu ve garantisidir. • Grotious’ göre, Machiavelli'nin tersine, hukuku yaratan devlet değil, devleti yaratan hukuktur. • Uluslararası barışı sağlamak için ahlâkî bir çerçeve sunmaya çalışmıştır. • Immanuel Kant (1724-1804) • Edebi Barış kitabında ideal bir barışın zemini olarak cumhuriyetçi devletlerden oluşan bir dünya toplumu öngörümüştür. • Kant’ın Barış planın temel unsurları: • a) devletlerin gönüllü üyeliğine açık bir federasyon • b) anlaşmazlıkları çözümlemeye yönelik bir kongre • c) düzenli orduların olmaması • d) fetih, miras ya da satın alma yoluyla toprakların sınırlarınn değişmemesi, • e) dışsal amaçlarla kredi verilmemesi • f) bir devletin başka devletin içişlerine karışmaması, • h) self-determinasyon ilkesi • i) dünya vatandaşlığı ve evrensel misafir yasası çerçevesinde ülkeler arasında serbest dolaşım. Uluslararası Politikada Uluslararası Örgütler • Devletlerin uluslararası politikada birbirine olan ihtiyaçları önemlidir. • Uluslararası politikanın en önemli aktörleri haline gelmiştir. • Uluslararası örgütlerin temel mantığı küresel sistemde devletin barışçıl bir şekilde bir arada yaşamalarını kurumsal garantiler altına almaktır. • Ana amaç çatışmanın sonlandırılması için işbirliğini, dolayısıyla örgütlerin küresel siyasetin işleyişinde vazgeçilmez olduğunu düşünmek gerekir. • Sorunlar çeşitlendikçe, devletler tek başlarına sorunları çözemezler. Uluslararası Örgütler ve Karşılıklı Bağımlılık • Çoğulcu (Plüralist) uluslararası ilişkiler literatüründe karşılıklı bağmlılık, dünya siyasetinde ülkelerarası veya farklı ülkelerdeki aktörler arasındaki karşılıklı etkileşimin şekillendirdiği koşulları ifade etmektedir. Devletler ve toplumlar arasında çok sayıda etkileşim kanalının yarattığı bağlantı ve ilişkilerin, belirli bir hiyerarşik gündemden yoksun olan uluslararası sistemde neden olduğu karmaşık koşullar bütünüdür. • Devlet hala en önemli aktörlerden biridir. • Ancak devlet-dışı aktörlerde önemimi korumaktadır. • Bu durumun devletin de küresel siyaset içindeki rolünde değişime sebep olmuştur. Devlet Devlet-Altı Guruplar Çok-Uluslu Şirketleri Terörist Organizations NGOs Baskı Gurupları Uluslarası Örgütler: Temel Tanımlar • Uluslararası Örgütler genelde hükümetler arası örgütler olarak ele alınsa da hükümet dışı örgütlerin varlığı da küresel siyasette oldukça önemlidir. • Hükümetlerarası uluslararası örgütler: • A) Kuruluşlarından devletlerin inisiyatif alması • B) Devletlerin üye olması • C) Kararalma mekanizmlarından devletlerin belirleyici olması UÖ’lerin Temel Nitelikleri • 1. Üyelik konusu: egemen devletlerin inisiyatifiyle kurulmaları ve sadece egemen devletlerin üye kabül edilmesi. • 2. Oluşumunda yasal zorunluluk bulunmaması. gönüllülük esası olması ancak üye olduktan sonra örgütün temel kurullarına uyulması gerektiği • 3. Uluslararası örgütler kurucu statüye sahiptir. Uluslararası hukukun uygulanması konusunda yaptırım gücü uygulayabilmesi. • 4. Fiziki varlığının olması gerekir. UÖ’lerin Yapılanması • Uluslararası örgütlerin yapılanması en az üç devlet arasında girişilen çok taraflı işbirliği ile başlamaktadır. • İki devlet arasında yapılan işbirliği bir örgütü gerekli kılmayabilir. • 1. Fiziki varlığın vucut bulması • 2. Kurumsal kimliğinin tanımlanması • 3. Tüzel kişiliğinin ortaya çıkması: yetkili organlar, görev tanımları UÖ’lerin Varlık Gerekçeleri • • • • • • • • • • • 1. Ortak amaç ve çıkarları gerçekleştirmek 2. Uluslararası sistemde devletlerin düzen ve istikrar arayışları. Küreselleşme Anarşi Belirsizlik Güvensizlik Risk Toplumu Ağ Toplumu Küresel Yönetişim Karşılıklı Bağımlılık-Çok Taraflılık Rejim, uluslararası rejim (güç temelli, çıkar temelli, bilgi temelli) Rejimler • Uluslararası rejimler: belli bir konu alanında aktörlerin beklentilerinin uyuşmasıyla ortaya çıkarılan ilkeler, normlar, kurallar ve karar sverme süreçleri olarak tanımlanır. Siyasi ve sosyal olarak düzenlenmiş düzenlemelerdir. • Rejimler: katılımcıların davranışlarını sınırlandırır ve düzenler; ana karakterler arasındaki hangi konuların gündeme dahil olacağını ve gündemden düşeceğini etkiler; hangi faaliyetlerin meşru hangilerin kabul edilemez olduğunu belirler; çatışmaların çözümlenip çözümlemeyeceğini ya da ne zaman ve nasıl çözümlenecekleri konusunda etkili olur. Rejim Tipleri Güç temelli Çıkar Temelli Bilgi Temelli 1. Yapısal güç ile ulusal 1. Belli bir alanda kabul görmüş tecrübesi ve yetkinliği olan profesyonel kişiler ağı ile o alanda politikayla bağlantılı olarak sahip olunan bilgi. 1. Realist yaklaşım çıkar birlikte önemlidir. 2. Hakim konumdaki devletin belli konulardaki düzenlemeleri diğer devletlere empoze etmesi 2. Karmaşık karşılıklı bağımlılık devleti ortak hareket etmeye davet eder. 3. Yapısal güçleri etkili olmaktadır. 3. Kurumsallaşmış kurallar diğer devletlerin revisyonist davaranışlarını sınırlar. 4. Hakim devletlerin ulusal çıkarlarını yansıtır. 4. Sözleşmelerin oluşturulması 3. Devlet dışı örgütlenme süreçlerinin etkileri 5. Liderliğin ve diplomasinin 4. Liberalleşme gibi fikirlerin baskınlığı 2. Bilgi toplulukların oluşması UÖ’lerin Sınfılandırılması • 1. Coğrafi sınıflandırma: örgüt üyelerinin kapladığı coğrafya dikkate alınarak yapılan sınıflandırma • a. küresel nitelikler: bütün ülkelere açık---BM • b. belirli bir coğrafi bölge: Afrika Birliği • 2. Örgütün Faaliyet Alanına göre: ilgilendikleri alanlara göre sınfılandırma • a. ekonomik • b. siyasi vb. Dersin Özeti • • • • UÖ’lerin tarihsel gelişimi UÖ’lerin devlet üzerinde yarattığı etkiler Ulusal egemenlik kavramının işleyişinde değişim UÖ’lerin gelişimi uluslararası sistemin işeyişini nasıl değiştirmiştir. • UÖ’lerin tanımları, yapıları ve nitelikleri
