yurdumuzun işgaline tepkiler

ÜNİTE 2:MİLLİ UYANIŞ :YURDUMUZUN İŞGALİNE TEPKİLER
I.DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)
Üçlü İttifak (1882): Almanya, Avusturya - Macaristan, İtalya
Üçlü İtilaf (1907): İngiltere, Fransa, Rusya
+ 19. yüzyılın sonlarına doğru İtalya ve Almanya'nın siyasi birliklerini
kurması mevcut dünya dengesini altüst etti.
+ İngiliz ve Fransız çıkarları Almanya ile bağdaşmadığından bu iki devlet
birbirine yakınlaşmaya başlamıştır.
+ Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun ise Balkanlardaki çıkar
çatışmaları nedeniyle Rusya ile arası açıktı. Bu nedenle Almanya'ya
yakınlaştı.
+ Böylece savaş öncesinde bloklar oluştu. Bloklar arası soğuk savaş
başladı.
+ I. Dünya Savaşı, Avrupa ve diğer kıtalarda bulunan yirminin üzerinde
devletin katıldığı, o tarihe kadar dünyada eşi görülmemiş ilk büyük
savaştır.
NOT:Mustafa Kemal, 1. Dünya savaşı çıktığı sırada Sofya'da askeri ateşe
olarak bulunuyordu.
Savaşta Taraflar
A- İttifak Devletleri:
1. Almanya
2. Avusturya-Macaristan
3. Osmanlı İmparatorluğu
4. Bulgaristan
5. İtalya (Bu devlet savaş başladığında tarafsızlığını ilan etmişti. 1915
yılında İtilaf Devletleri yanında savaşa girdi.)
B—İtilaf Devletleri:
1. İngiltere
2. Fransa
3. Rusya
4. İtalya
5. Sırbistan
6. Belçika
7. Japonya
8. Romanya
9. Portekiz
10. ABD
11. Yunanistan
12. Brezilya
a) Genel nedenler:
+ Fransız İhtilali’yle ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesinin yayılması.
+ Bağımsızlık isyanlarının artması.
+ Sanayi inkılabı ile ortaya çıkan hammadde ve sömürge arayışı.
+ Silahlanma yarışının hızlanması.
b) Özel Nedenler:
+ Fransa'nın 1871 Sedan Savaşı'nda kaybettiği Alsace- Loren bölgesini
Almanya'dan geri almak istemesi
+ İngiltere ve Fransa'nın mevcut sömürgelerini koruma düşüncesi.
+ İngiltere ve Almanya arasındaki ekonomik rekabet.
+ Sırbistan'ın Avusturya topraklarında hak iddia etmesi.
+ İtalya'nın yeni sömürgeler elde etme gayreti.
c) Görünürdeki Sebep:
+ Avusturya-Macaristan İmparatorluğu veliahtının Saraybosna'yı ziyareti
sırasında Sırplı bir genç tarafından öldürülmesi.
+ Bu olay üzerine Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Sırbistan'a savaş
açar.
Rusya Sırbistan'ın yanında yer alır.
Almanya'nın Rusya'nın karşısında savaşa girmesiyle İngiltere ve Fransa,
Rusya tarafında savaşa girdiler.
+ Tüm Avrupa'ya yayılan savaş kısa sürede diğer kıtalara da sıçramıştır.
+ Osmanlı Devleti Almanya'ya güvenemediği için itilaf devletlerine
yakınlaşmaya çalışmış ancak bu devletler Osmanlı Devleti'ni yanlarına
almak istememişlerdir.
Bunun üzerine Osmanlı Devleti;
+ Almanya ve Bulgaristan'la dostluk anlaşmaları imzaladı.
+ Osmanlı Mebuslar Meclisi'ni dağıttı.
+ Tarafsızlığını ilah etti.
+ Kapitülasyonları tek taraflı olarak kaldırdı.
Osmanlı Devleti'nin tarafsızlığı başta Rusya olmak üzere itilaf
devletlerince desteklenir. Buna karşılık Osmanlı Devleti;
+ Kapitülasyonların kaldırılması
+ Ege adalarının geri verilmesi
+ Mısır sorununun çözülmesi gibi isteklerini itilaf devletlerine iletti. Bu
isteklerin İngiltere tarafından reddedilmesi Osmanlı Devleti'nin Almanya'ya
yakınlaşmasına neden oldu.
Almanya'nın Osmanlı Devleti'ni Savaşın İçine Çekmek İstemesinin
Nedenleri
+ Avrupa’daki savaş yükünü hafifletmek.
+ Osmanlı Devleti'nin jeopolitik konumundan yararlanmak.
+ Halifenin dini ve siyasi gücünü kullanabilmek.
+ İtilaf devletlerinin Rusya'ya ulaşmasını önlemek.
Osmanlı Devleti'nin Savaşa Girme Nedenleri
+ Kaybettiği toprakları geri alma düşüncesi.
+ Yalnızlıktan kurtulma politikası.
+ Almanya'nın savaşı kazanacağına olan inanç.
+ Coğrafi konumu itibariyle savaş dışında kalmanın zorluğu
+ Osmanlı Devlet adamlarının Alman hayranlığı.
+ Türkçülük idealini gerçekleştirebilmek.
+ Kapitülasyonlardan kurtulmak.
Osmanlı Devleti'nin İngiltere Yanında Savaşa Girmemesinin
Nedenleri
+ Daha önce itilaf devletleri yanında savaşa girme isteğinin kabul
edilmeyişi.
+ İtilaf Devletleri'nin Osmanlı sınırlarında yaşayan azınlıkları kışkırtmaları.
+ Rusya ve İngiltere'nin Osmanlı Devleti'ni parçalamaya yönelik planlan
+ İngiltere'nin Osmanlı Devleti'ne ait parası ödenmiş iki savaş gemisine el
koyması.
Osmanlı Devleti'nin Savaşa Girmesiyle;
=> Savaş geniş bir alana yayılmıştır.
=» Savaşın süresi uzamış, Almanya büyük ölçüde rahatlamıştır
=> Yeni cepheler açılmıştır,
+ Akdeniz'de İngilizlerin önünden kaçan iki Alman gemisi Osmanlılara
sığındı.
+ Osmanlı devleti bu iki gemiyi satın alarak Yavuz ve Midilli adını verdi.
+ Karadeniz’e geçen bu gemilerin Rus limanlarını topa tutması Osmanlı
Devleti'ni fiilen savaşa soktu. Osmanlı Devleti resmen 12 Kasım 1914'te
savaşa dahil oldu.
CEPHELER
Topraklarımızda Savaştığımız Topraklarımız dışında
Cepheler
Savaştığımız cepheler
1. Kafkas Cephesi
1. Makedonya
2. Çanakkale Cephesi
2. Galiçya
3. Kanal Cephesi
3. Romanya
4. Irak Cephesi
5. Filistin Cephesi
6. Hicaz-Yemen Cephesi
7. Suriye Cephesi
Osmanlı Devleti'nin Savaşa Katılması:
+ Osmanlı Devleti Trablusgarb ve Balkan savaşlarından yeni çıkmıştı.
+ Ordusu zayıf, donanması yetersiz, diplomasi etkisizdi. Bunun için bir
yandan askeri alanda güçlenmeye çalışırken diğer yandan da yalnızlıktan
kurtulmak için girişimlerde bulunmaya başladı.
1
Doğu ve Kafkas Cephesi Cephenin Açılma Nedenleri;
1- İttihatçıların Anadolu'daki Türklerle Orta Asya'daki Türkleri birleştirmek
istemeleri
2- Almanların Baku petrollerini ele geçirmek istemesi
+ Osmanlı Devleti'nin ilk taarruz cephesidir,
+ Osmanlı orduları bu cephede Ruslara karşı savaştılar.
+ Gerekli hazırlıkların yapılmayıp tedbirlerin alınmaması nedeniyle Türk
ordusu iklime mağlup olmuştur.
-> Sonuçta, Erzurum, Muş, Bitlis, Trabzon, Erzincan ve Van Rus işgaline
uğradı. Çanakkale başarısından sonra Diyarbakır'a gönderilen Mustafa
Kemal, burada Rus ileri harekatının durdurulmasında ve Muş'un
kurtarılmasında etkili oldu.
+ Bu sırada doğuda Ruslardan destek alan Ermenilerin katliama girişmesi
üzerine çıkarılan 1915 Tehcir (göç) Kanunu ile Ermeniler güvenli olan
yerlere göç ettirildi.
+ Rusya'da çıkan Bolşevik İhtilali Rusya'nın savaştan çekilmesine neden
oldu. İmzalanan 3 Mart 1918 Brest Litowsk Antlaşması ile bu cephe
kapanmıştır. Böylece bu cephe Osmanlı devleti lehine sonuçlandı. Doğu
Anadolu'da birlik sağlandı.
Kanal Cephesi
+ Almanya'nın isteği ile Süveyş Kanalı'nda açılan bir cephedir.
+ Amacı İngiltere'nin Hindistan sömürge yollarıyla bağlantısını kesmektir.
Bu cephede başlayan mücadeleler Temmuz 1916'de Osmanlı devleti
aleyhine sonuçlandı.
Çanakkale Cephesi
19 Şubat 1915'te başlayan Çanakkale harekatı ile itilaf devletlerinin,
+ Osmanlı Devleti'ni saf dışı bırakmak
+ Rus ordusuna gerekli askeri yardımı ve malzemeyi ulaştırmak.
+ Balkan Devletleri'ni savaşa çekmek
+ Savaşı kısa zamanda sonuçlandırmak gibi önemli amaçları vardı.
+ 18 Mart 1915 günü başlayan asıl hücumları sonuçsuz kaldı. İtilaf
donanmasını bozguna uğradı.
+ Boğazı geçemeyeceğini anlayan itilaf devletleri, Gelibolu'ya asker
çıkardılar.
+ Gelibolu'daki mücadeleler sekiz ay kadar devam etti.
+ Mustafa Kemal'in 19. Tümen Komutanı olarak bulunduğu Türk ordusu;
Conkbayırı ve Anafartalar'da zaferler kazanarak düşman ilerleyişini
durdurdu.
+ İngiliz ve Fransız güçleri 8-9 Ocak 1916'da Çanakkale'yi tamamen
boşalttılar.
Yemen - Hicaz Cephesi
+ Türk birlikleri bu cephede hem İngilizlerle hem de ayaklanan Araplarla
savaşmak zorunda kalmıştır.
+ Bu cephedeki savaşlar İslam dünyasında ümmetçilik düşüncesinin sona
erdiğini, yerine milliyetçiliğin güçlenmesine sebep olmuştur.
Suriye Cephesi
+ Filistin Cephesinin devamıdır.
+ Mustafa Kemal bu cephede Yedinci Ordu Komutanı olarak bulunuyordu.
+ Mustafa Kemal, Halep'in kuzeyinde bir savunma hattı kurarak İngiliz ve
Arapların saldırılarını önledi.
Savaş Sırasındaki Önemli Gelişmeler
+ İtalya savaş öncesi ittifak devletleri tarafında iken savaş başlayınca
tarafsızlığını ilan etmiş, İngiltere'nin bol vaatleri sonucu Londra
antlaşmasıyla (1915) itilaf devletleri yanında savaşa katılmıştır.
İtilaf devletleri Osmanlı devletinin topraklarını paylaşmak için gizli
anlaşmalar yaptılar
+ Savaşın başında ABD tarafsızlığını ilan etmiş, Almanya ile arası açılınca
itilaf devletleri yanında savaşa girmiştir.
ABD'nin savaşa girmesiyle;
+ Savaşın gidişatı ittifak devletleri aleyhine değişti.
+ Bulgaristan savaştan çekildi.(İttifak devletleri bloğundan çekilen ilk
devlettir.)
+ Savaşın ömrü kısaldı.
ABD'nin ardından Yunanistan itilaf devletleri yanında savaşa girdi.
 1917'de Rusya'da Bolşevik ihtilali çıkmış ve Çarlık Rusyası
yıkılmıştır.
 + Bu sebeple ittifak devletleri ile Brest-litowsk (3 Mart 1918)barışını
yapan Rusya savaştan çekilir.
 -» Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti 1878 Berlin Antlaşması ile
kaybettiği Kars, Ardahan ve Batum'u (Elviye-ı Selase) geri almıştır.
WİLSON İLKELERİ (8 Ocak 1918)
Amerika Başkanı VVilson, savaş henüz sona ermeden, barış ilkelerini
açıklamıştır.
Bu ilkeler;
1. Savaş sonunda yenen devletler yenilen devletlerden toprak almayacak
2. Barış antlaşmaları açık olacak, gizli antlaşmalar yapılmayacak.
3. Devletlerarası sorunları uluslararası platformda çözmek için
uluslararası bir cemiyet kurulacak. (Milletler cemiyeti)
4. Osmanlı devleti'nde Türklerin çoğunlukta olduğu bölgelere kesin
egemenlik hakkı tanınmalıdır.
5. Silahlanma yarışına son verilecek ve devletler birbirine garanti verecek.
6. Osmanlı topraklarında yaşayan azınlıkların çoğunlukta oldukları
yerlerde bağımsız devlet kurmalarına imkan verilecektir.
7. Boğazlar Dünya devletlerine açık olacak.
+ Bu ilkeler başarıya ulaşamamıştır. Çünkü; İngilizler, Fransızlar ve
İtalyanlar bu ilkelerin kendi çıkarlarına ters düştüğünü anlamışlardı.
+ Bir yandan ABD'ye ters düşmemeye çalışırken bir yandan da gizli
antlaşmaları uygulamaya çalıştılar.
-> İşgallerini gizleyebilmek için mandacılık rejimini ortaya attılar.
Savaşın Sona Ermesi:
+ İttifak grubu artık savaşı devam ettiremeyeceğini anlamıştı. İlk önce
Bulgaristan savaştan çekildi.
+ Müttefiklerinin yenilgiyi kabul etmesi üzerine Osmanlı Devleti, Mondros
Ateşkesini (30 Ekim 1918) imzalayarak savaştan çekildi.
+ Ardından Avusturya ve son olarak da Almanya'da savaştan çekildiler.
Sonuçları:
+ I. Dünya savaşı uzadı.
+ Düşman Çanakkale'yi geçemedi ve Rusya'ya yardım ulaştıramadı.
+ Mustafa Kemal'in tanınmasına ve Milli Mücadele'nin lideri olmasına
ortam hazırladı.
+ Savaş sırasında gizli antlaşmalar ilk kez ortaya çıktı.
+ Yarım milyona yakın insan hayatını kaybetti.
+ Balkan devletlerinin tutumları değişmiş, Bulgaristan İttifak Devletlerinin
yanında savaşa girmiştir. (Amacı; I. Balkan savaşı sonunda kazandığı
toprakları tekrar alabilmektir.)
+ İtilaf devletleri güçlerini Çanakkale'ye yığdıklarından Almanya rahatladı.
Filistin Cephesi
Osmanlı Devleti'nin kanal harekatında başarılı olamaması üzerine
üstünlük İngiltere'ye geçmiş İngiltere, Araplarla işbirliği yaparak Osmanlı
ordusunu Şam'a kadar çekilmeye zorlamıştır.
Irak Cephesi
+ Bu cephe İngilizler tarafından açıldı.
+ Amaç, Kuzey yönünde ilerleyip Kafkaslardaki Rus kuvvetleriyle
birleşmekti.
+ Böylece Türk kuvvetlerinin İran'a girerek Hindistan'ı tehdit etmesini
önlemiş olacaktı.
+ İngiltere ayrıca Abadan petrollerini korumak istiyordu. Kasım 1915'te
Türk kuvvetleri Kut-ül Amara'da İngilizleri yendiler.
+ Ancak sonuçta Türk ordusu başarısız oldu ve İngilizler Bağdat'ı işgal
ettiler.
MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 Ekim 1918)
+ Bulgaristan'ın savaştan çekilmesiyle ittifak devletleri arasındaki irtibat
kesilmişti.
+ Bu durumda savaşa devam etmeye imkan yoktu. Zaten müttefikler de
yenilmişti.
+ İşte bu ortamda Bahriye Nazırı Rauf Bey başkanlığında bir heyet
İngilizlerle gerekli görüşmeler yaparak ateşkesi imzaladılar.
+ Ateşkes Limni Adası'nın Mondros Limanında yapıldı.
+ İtilaf Devletleri adına İngiliz Amirali Calthorpe yetkili idi.
2
Antlaşmaya göre;
1. Boğazlar haberleşme istasyonları, demiryolları itilaf devletleri
tarafından denetim altına alınacak.
2. İtilaf devletleri; yağ, kömür, akaryakıt gibi maddeleri Anadolu'dan
sağlayacak.
3. Osmanlı orduları terhis edilecek, cephedeki askeri birlikler itilaf
devletlerine teslim olacak.
4. En tehlikeli maddesi yedinci maddedir. Buna göre itilaf devletleri
güvenliklerini tehdit eden bir durum ortaya çıkarsa istedikleri yerleri işgal
edebileceklerdi.(Bu madde, Anadolu'yu işgallere açık hale getirmiştir.)
5. Tehlikeli olan bir diğer madde de 24. maddedir. Buna göre; Vilayet—i
sitte'de (Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ—Sivas-BESDEV)
karışıklık çıkarsa itilaf devletleri bu yerleri de işgal edebileceklerdi.
=>Bu madde doğuda bir Ermeni devletinin kurulmasına imkan hazırlayan
özellik taşımaktadır.
YORUM:
+ Osmanlı Devleti bu antlaşma ile fiilen sona ermiştir.
+ Mondros bir ateşkesten çok antlaşma niteliği taşımaktadır.
. (Mondros'tan hemen sonra itilaf devletleri işgallere başladı. İngiltere
Musul'u işgal ederek ilk işgali gerçekleştirdi.)
+ Bu işgallere karşı Türk halkının ilk tepkisi bölgesel direniş cemiyetleri
etrafında toplanmak olmuştur.
+ İşgallerin resmen başlaması Kurtuluş savaşının başlamasına neden
oldu.
NOT:Ateşkes Antlaşması:Barış antlaşması imzalanıncaya kadar
silahların susmasıdır. Geçici sözleşmedir. Eğer barış sağlanamaz ise bu
antlaşma bozulur ve savaş tekrar başlar.
+ Sömürge yolları üzerinde güçlü bir devlet istemeyen İngiltere, savaş
sırasında İtalya'ya verilen Batı Anadolu'nun Yunanistan'a verilmesini
istemiştir.
+ Böylece itilaf devletleri arasında ilk anlaşmazlıklar başlamıştır.
+ Konferansta; Milletler Cemiyeti'nin kurulması kararlaştırılmıştır.
+ Milletler Cemiyeti'nin kuruluş amacı dünya barışını sağlayabilmek ve
insanlığın bir daha Birinci Dünya Savaşı gibi felaketlere sürüklenmesini
önlemekti. (Türkiye bu cemiyete 1932 yılında üye oldu.)
I. DÜNYA SAVAŞI SONUNDA İMZALANAN BARIŞ ANTLAŞMALARI:
a) Versay Antlaşması (28 Haziran 1919):
+ İtilaf devletleri ile Almanya arasında imzalanmıştır.
+ Almanya'ya askeri ve ekonomik kısıtlamalar getirildi.
+ Bu antlaşma ile Almanya, Avrupadaki topraklarının bir kısmıyla bütün
sömürgelerini kaybetmiştir.
+ Alsace-Loren bölgesi Fransa'ya bırakıldı.
+ Bu durum Almanya'da rejim değişmesine, silahlanmanın başlamasına
ve II. Dünya savaşına zemin hazırlamıştır.
b) Saint Germain Antlaşması (10 Eylül 1919): İtilâf devletleri ile
Avusturya arasında imzalandı. Bu antlaşma ile Avusturya-Macaristan
imparatorluğu parçalanmış Avusturya bir cumhuriyet haline getirilmiştir.
c) Triyanon Antlaşması (6 Haziran 1920): İtilaf devletleri ile Macaristan
arasında imzalanmıştır.
d) Nöyyi Antlaşması (27 Kasım 1919): Bulgaristan'ın Ege Denizi ile olan
bağlantısı kesildi. Balkan Savaşları sırasında elde ettiği toprakları kaybetti.
e) Sevr Antlaşması (10 Ağustos 1920): İtilaf devletleri Osmanlı devleti
ile yapacakları antlaşmanın esaslarını San Remo Görüşmesi ile
belirleyerek 10 Ağustos 1920'de Osmanlı Devletine kabul ettirdiler.
+ Bu antlaşmanın geç yapılmasının sebebi, itilaf devletlerinin Osmanlı
topraklarının paylaşılması konusunda anlaşmazlığa düşmeleridir.
I. DÜNYA SAVAŞI'NIN SONUÇLARI
+ Devletler arasındaki siyasi ve güç dengeleri bozuldu.
+ Yugoslavya, Polonya, Çekoslovakya, Macaristan gibi yeni devletler
kuruldu.
+ Milli devletler kurulmaya başlandı.
+ Yeni rejimler ortaya çıktı.
+ Askeri teknoloji gelişti. (I. Dünya savaşı sırasında ilk kez kimyasal
silahlar, denizaltı, uçak ve tanklar kullanılmıştır.)
+ Osmanlı Devleti Ortadoğu'daki topraklarını kaybederek (Arap dünyası)
Anadolu'ya çekildi.
+ II. Dünya Savaşı'na zemin hazırladı.
Dünya barışını korumak için Milletler Cemiyeti kuruldu.
CEMİYETLER
1) Zararlı Cemiyetler
I. Azınlıklar tarafından kurulan zararlı cemiyetler
II. Milli varlığa zararlı cemiyetler zararlı cemiyetler
2)Yararlı Cemiyetler
ZARARLI CEMİYETLER
I. AZINLIKLAR TARAFINDAN KURULAN CEMİYETLER
15. yüzyıldan beri Türk toplumu içinde hür ve rahat yaşamış azınlıklar
(Ermeni ve Rum) 20. yüzyılda Türklerin içinde bulunduğu durumdan
yararlanarak topraklarımızı parçalamak amacıyle cemiyetler kurmuşlardır,
1. Mavri Mira Cemiyeti:
+ İstanbul Fener-Rum Patriği tarafından kurulmuştur.
+ Mavri Mira büyük Yunanistan Krallığını kurmak istiyordu.
+ Ermeni patriği ile de ilişki halindeydi.
2. Pontus - Rum Cemiyeti:
+ Trabzon merkez olmak üzere Samsun'dan Batum'a kadar uzanan
alanda Pontus-Rum Devleti kurmayı amaçlamıştır.
3. Etnik-i Eterya Cemiyeti:
+ 1814'te kurulan cemiyetin amacı Yunan ideallerini (Megalo İdea)
gerçekleştirmek (1829'da Yunanistan'ın bağımsız olmasında etkili oldu.)
4. Taşnak ve Hınçak Cemiyetleri:
+ Mavri Mira ile işbirliği yapan bu Ermeni cemiyetlerinin amacı Doğu
Anadolu'dan Adana'ya kadar uzanan bir Ermeni devlet kurmaktı.
+ Fransızlar tarafından desteklenmiştir.
5. Kardos Cemiyeti:
+ Rumlar tarafından kurulan cemiyetin görünüşteki amacı Rum
göçmenlerine yardımcı olmak.
+ Etnik-i Eterya'nın bir kolu olarak faaliyet göstermiştir. Doğu Karadeniz'e
göçmen adı altında silahlı Pontus çeteleri göndermiştir.
6. Mekabi ve Alyans-lsrailit Cemiyetleri: Yahudiler tarafından ekonomik
çıkarlarını korumak amacıyla kurulmuştur.
Diğerleri; Yunan Kızılhaç Cemiyeti (Rum), Rum Ermeni Birlik Komitesi,
Zaven Efendi Derneği.
Mondros Ateşkes Antlaşması'nın Uygulanması.
İtilaf devletleri, barış antlaşmasının imzalanmasını beklemeden,
Mondros'a dayanarak Osmanlı topraklarını işgal etmeye başladılar.
ANADOLUNUN İŞGALİ
İngilizler
Fransızlar
İtalyanlar
Yunanlılar
Musul
Dörtyol
Antalya
İzmir
Urfa
Adana
Fethiye
Aydın
Antep
Mersin
Bodrum
Edirne
Maraş
Urfa
Konya
Batum
Antep
Samsun
Maraş
Kars
Merzifon
+ İngilizler işgal ettiği Urfa, Antep ve Maraş'ı daha sonra Fransa'ya bıraktı.
+ 13 Kasım 1918'de itilaf donanması İstanbul'a geldi.
PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 Ocak 1919)
+ Konferansı yönlendiren devletler; Amerika, İngiltere, Fransa, Japonya ve
İtalyadır.
+ Asıl amaç itilaf devletlerinin mağlup devletlerle yapacakları
antlaşmaların ilkelerini belirlemektir.
+ Ancak konferansta daha çok Osmanlı topraklarının paylaşımı
görüşülmüştür.
3
II. MİLLİ VARLIĞA ZARARLI CEMİYETLER
Müslümanlar tarafından kurulan zararlı cemiyetlerdir. Kuruluş amaçlan
olumlu olmasına rağmen izledikleri metotlardan dolayı milli bağımsızlığa
ters düşmüşlerdir.
1. Hürriyet ve İtilaf Fırkası:
+ İttihat ve Terakki düşmanlığı ile ortaya atılmış, iç isyanlarda kışkırtıcı rol
oynamış, müdafaai hukuk hareketlerini hedef almıştır.
2. Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası:
+ Sadrazam Damat Ferit tarafından desteklenen cemiyeti vatanın
kurtuluşunun ancak padişah ve halifenin buyruklarına bağlı kalmakla
gerçekleşebileceğini savunmuştur.
3. Teali - İslam Cemiyeti:
+ İstanbul'da kurulmuştur. Temel dayanağı hilafettir. Kurtuluşun Islamda
olduğu savunmuştur.
4. Kürt Teali Cemiyeti:
+ Wilson prensiplerinden güç alınarak İstanbul'da kurulmuştur. Doğu
Anadolu'da bağımsız bir Kürdistan devleti kurmayı hedeflemiştir.
5. Wilson Prensipleri Cemiyeti:
+ Bazı aydınlar tarafından desteklenen cemiyet, Osmanlı Devleti'nin
varlığını koruyabilmesi için ABD'nin manda ve himayesine girmesi
gerektiğini savunmuştur.
6. İngiliz Muhipleri Cemiyeti:
+ İstanbul hükümetince desteklenen cemiyet, Osmanlı Devleti'nin varlığını
koruyabilmesi için tek yolun İngilizlerin himayesine sığınmak olduğu tezini
savunmuştur.
İZMİR'İN İŞGALİ (15 MAYIS 1919)
+ Paris Konferansında belirtildiği gibi İzmir ve çevresi kendisine verilen
Yunanistan, 15 Mayıs günü İzmir'i işgal eder.
+ Yunanlılar işgalin haklı olduğu konusunda dünya kamuoyunu yanıltmaya
çalışıyorlardı.
+ Batı Anadolu'nun tarihi ve kültürel açıdan Yunanlılara ait olduğu,
bölgede Rumların çoğunlukla olduğu, Hristiyanlar'ın katledildiği iddia
edilmekte, Osmanlı Devleti'nin güvenliği sağlayamadığı belirtilmektedir.
+ İzmir'in işgalinden sonra Yunanlıların halka zulmetmeye başlaması
halkın uyanmasına sebep oldu.
-* Böylece Batı Anadolu'da ilk defa KUVAY-I MİLLİYE harekatı doğmuştur.
AMİRAL BRİSTOL RAPORU (13 EKİM 1919)
+ Yunanlıların işgal gerekçelerinin doğruluğunu araştırmak üzere
Amerikalı Bristol başkanlığında kurulan komisyon bölgeye gelerek
incelemelerde bulunur ve rapor hazırlar.
+ Raporda Yunanlıların iddialarının gerçekçi olmadığı belirtmiştir.
+ Bu raporda Batı Anadolu'daki karışıklığın sorumluluğunun Yunanlılara
ait olduğu ilk kez belirtilmiştir.
=> Böylece Türklerin haklı davası ilk kez uluslararası alanda
duyurulmuştur.
KUVAY-I MİLLİYE HAREKETİ
+ Mondros'tan sonra vatanın dört yandan işgal edilmeye başlaması
üzerine işgal bölgesinde bulunan halkın kendiliğinden oluşturduğu direniş
kuvvetleridir.
+ Türk Milleti'nin milli mücadele döneminde kendiliğinden silahlanarak
kurduğu bu kuvvetlere Kuvay-ı Milliye denir.
+ Bu birlikler bölgesel olarak ortaya çıkmış olup düzenli ve disiplinli bir
ordu durumunda değildir.
 İlk silahlı direnme 19 Aralık 1918'de Dörtyol'da Fransızlara karış
oldu. İlk Kuvay-i Milliye Hareketi ise Batı Anadolu'da İzmir'in
işgalinden sonra Yunanlılara karşı başlatılmıştır.
YARARLI CEMİYETLER
1. Trakya-Paşaeli Cemiyeti:
+ Kurulan ilk yararlı cemiyettir.
+ Trakya'nın Yunanlılar tarafından işgalini önlemek amacıyla kurulmuştur.
+ Osmanlı Devleti'nin dağılması durumunda bağımsız bir devlet kurma
kararı da alınmıştır.
2. İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (Redd-i İlhak):
+ Mondros'tan hemen sonra İzmir'de kuruldu.
+ Amacı İzmir ve çevresini Yunanistan'a katılmasını önlemektir.
+ Ancak İzmir'in Yunanlılar tarafından işgalinin kesinleşmesi üzerine
Redd-i İlhak Cemiyeti olarak çalışmalara devam
edildi.
3. Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
+ Merkezi İstanbul'dur.
+ Doğu Anadolu'da teşkilatlanarak faaliyet göstermiştir.
+ Amacı Doğu Anadolu'yu işgallerden koruyarak Ermeni devletinin
kurulmasını önlemektir.
+ Erzurum kongresini bu cemiyet düzenlemiştir.
4.Kilikyalılar Cemiyeti:
+ İstanbul'da kurulmuştur.
+ Amaç; Adana ve çevresini Fransız ve Ermeni işgalinden kurtarmaktır.
5. Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
+ Bu cemiyet, Trabzon ve çevresine yönelik Rum ve Ermeni iddialarına
karşı, Türk ve Müslüman halkın haklarını korumak amacıyla faaliyet
göstermiştir.
6. Milli Kongre Cemiyeti:
+ İstanbul'da kuruldu.
+ Cemiyetin amacı, Türklere karşı yapılan haksız ve yersiz
propagandalara karşı çıkmak, basın ve yayın yolu ile Türk Milletinin haklı
sesini dünyaya duyurmaktır.
-Kuvay-i Milliye tabirini kullanan ilk kuruluş Milli Kongre Cemiyetidir.
Yararlı Cemiyetlerin Özellikleri
=* Bölgesel cemiyetlerdir. Öncelikli amaçları ülkeyi korumak değil,
kuruldukları bölgeyi korumaktır.
=> Genellikle basın-yayın yolu ile çalışmalarını sürdürmüşlerdir.
=> Milliyetçilik düşüncesi etkilidir.
=> İstanbul'a bağlı veya karşı değillerdir.
=> Sivas Kongresiyle birleştirilmişlerdir.
ARİFE AYDIN
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENİ
4