Kaçak akım rölesi

Rasih METE
Deniz Asil ÖZCAN
Elektrik Nedir?
Bazı cisimlere ait atomların dış yörüngelerinde bulunan
elektronlar ısı, manyetik alan, kimyasal reaksiyon gibi bazı
etkilere maruz kaldıkları zaman kolaylıkla
yörüngelerinden koparak serbest hale gelirler. Bu şekilde
atomdan ayrılan elektrona serbest elektron adı verilir.
Serbest elektronlar ve bu serbest elektronların hareket etmesi
kısaca serbest elektronların elektrik akımını ve voltajını
meydana getirmesine ve bunların kullanılmasına elektrik
diyebiliriz.


Elektrik Akımı (Amper): Elektrik akımı iletken bir
cismin kesitinden geçen serbest elektron miktarıdır.
Başka bir deyişle elektrik akımı serbest elektronların
iletken madde içinden akmasıdır. Elektrik akım şiddet
birimine Amper(A) denir.
Elektrik Voltajı: Serbest elektronları hareket ettirerek
devreden elektrik akımının akmasına sebep olan kuvvete
Voltaj denir. Voltaj birimi Volt’tur. Kısaca (V) veya (E)
harfi ile gösterilir.


Direnç(Rezistans): İletken cisimlerin üzerlerinden
geçen akıma karşı gösterdiği mukavemete direnç veya
rezistans denir. Rezistans (Direnç) birimi Ohm’dur.
Rezistans (R) sembolü ile gösterilir.
V=I. R : Bu kanun basit elektriksel devrelerdeki telden
geçen akım ve gerilim miktarını açıklar.


Monofaz: AC(Alternatif Akım) sistemlerde bir faz ve
bir nötr hattından oluşan elektrik beslemesi. türkiye için
tek fazlı besleme gerilim değeri 220 V, AC ve
frekansı 50hz'dir.
Trifaz: 3 faz da canlıdır, nötr ve toprak taşımaz. fazlar
arası 380 volt olup, trafonun yıldız noktasından gelen
nötre göre faz-nötr arası 220 volttur.

Elektrik Sigortası Nedir?
Doğru akım ve alternatif akım devrelerinde kullanılan cihazları
ve bu cihazlara ait iletkenkleri, aşırı akımlardan koruyarak,
devreleri ve cihazı hasardan kurtaran açma elemanlarına
“sigorta” adı verilir.

•
•
Ne işe yarar?
Elektrik işletmelerinden ve alıcılardan fazla akım geçmesini
engeller, bunları yanmaktan ve arızalanmaktan korur.
Alıcı üstünde elektrik kaçağı oluştuğunda kişileri elektrik
çarpmasına karşı korur.

Aşırı akımda devreyi açan sigortalar;
o Telleri Eriyen Sigorta
o Manyetik Sigortalar
o Metal Çiftli Sigortalar

Kaçak Akım Rölesi;
Faz ve nötr iletkenleri arasında belirli bir dengesizlik yani
fark oluştuğunda devreyi açan anahtardır.
Dünya standartlarına göre kaçak akım röleleri 30 mA ve
300 mA olarak üretilir.

Çalışma Prensibi
Faz ve nötr arasındaki farkı hesaplayan ölçüm
transformatörü yardımıyla faz hattından geçen akım miktarı
ile nötr hattından geçen akım miktarı arasındaki fark
hesaplanır. Bu fark rölenin koruma amper değerini aştığında
röle içindeki sigortayı attırarak elektrik bağlantısını keser.
Örnek Açma Süreleri

Kaçak Akım Koruma Rölesi Görevleri
o
Can Güvenliği
Elektrik hatası olustuğunda , insan vücudu toprağa dönmek için bir yol arayan
elektrik akımına iletken vazifesi görür. Akımın vücuttan geçisi ile meydana
gelen tehlikenin büyüklüğü aşağıdaki etkenlere bağlıdır.
· Gerilim
· Vücudun elektrik direnci
· Akımın değeri ve frekansı
· Akımın geçi süresi
· Akımın vücutta izlediği yol
· Yaş
Bir insanın elektriğe karşı gösterdiği direnç ykuarıdaki koşulların değişmesi
durumunda 700 ila 6.100 ohm arası degişir. Hesaplamalarda ortalama olarak
bir insanın direnci 1.666 ohm alınır. Bu insan vücudundan geçecek olan akım
değeri;
I = V/R formülünden;
50V için I = 30mA
230V için I = 130mA olarak hesaplanır.

Temas Durumları

Kaçak Akım Koruma Rölesi Görevleri
o
Mal Güvenliği
Yapılan deneyler sonucu 300mA’lik bir toprak kaçak
akımının kısa bir süre içerisinde çevresindeki malzemeleri
tutuşma sıcaklığına getirerek yangına sebebiyet verdiği
gözlenmişir. Medyada ve haberlerde elektrik kökenli
yangınlar konu edildiğinde genelde “elektrik kontağından
çıkan yangın” diye belirtilir ve aklımıza kısa devre gelir.
Oysaki gerçek daha farklıdır, zira kısa devre söz konusu
olsa sigortalar ve kesiciler bunu kısa bir sürede ortadan
kaldırabilirler. Bu yangınlar asıl sebebi kısa devre değil
izolasyon hataları ve kablolardaki deformasyondan
kaynaklanan “toprak kaçak akımı”dır.

Montaj ve Kurulumu


Mevzuatımızdaki yeri
İşyerinin ana pano ve tali elektrik panolarında
seçicilik ilkesine uygun kaçak akım rölesi
(artık akım anahtarı) tesis edilir.-İşyeri Bina
Ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık Ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik, EK-1


Mevzuatımızdaki yeri
Çok basit tarım binaları, barakalar, basit köy
evleri hariç yapı bağlantı kutusuna (ana buat veya
kofre) yangın koruma, sayaç kolon devrelerine ise
hayat koruma eşikli, düzeneği ile birlikte termik
manyetik şalter veya otomatik sigorta (ayrı ayrı
veya birlikte) konulmalı ve tüm koruma düzenleri
arasında seçicilik sağlanmalıdır. Yapıda tek sayaç
varsa, kofre tesis edilemez.-Elektrik İç Tesisleri
Yönetmeliği ,Madde 18



Mevzuatımızdaki yeri
Elektrikli el aletleri üzerinde meydana gelebilecek
kaçakların zararlı bir seviyeye gelmesinden önce,
alete gelen elektrik devresini kesen güvenlik
otomatikleri de uygun bir iş güvenliği tedbiri
olarak kabul edilecektir. Topraklamalı aletlerde,
topraklama devresindeki kesinti halinde, aletin
elektrik devresini kesen bir kontaktörün
bulunması şekli de geçerli sayılacaktır.
-İşçi Sağlığı Ve İş Güvenliği Tüzüğü ,Madde 315


Mevzuatımızdaki yeri
Rölenin kullanımında dikkat edilecek hususlar
ve nasıl kullanılacağı Elektrik Tesislerinde
Topraklamalar Yönetmeliği’nde söz
edilmektedir.