Geç Başlangıçlı Bir Kompulsif Seks Bağımlılığı Olgusu

Case Report / Olgu Sunumu
DOI: 10.5455/jmood.20161021120035
Geç Başlangıçlı Bir Kompulsif Seks Bağımlılığı Olgusu
Meliha Zengin Eroğlu1, Lut Tamam2
ÖZET:
ABS­TRACT:
Geç başlangıçlı bir kompulsif seks bağımlılığı
olgusu
A case of late onset compulsive sexual
addiction
Kompulsif seks bağımlılığı toplumun yaklaşık %-5-6’sını
etkileyen klinik bir fenomendir. Erkeklerde çok daha
sık görüldüğü bildirilmiştir. Tahmin edilen erkek kadın
oranı 3:1’dir. Geç adölesan dönemde ve erken erişkinlik
döneminde yaygındır. Bu bireyler sıklıkla seksle ilgili intruzif düşüncelere sahiptir ve seksüel davranışlarını kontrol
etmekte güçlük yaşarlar. Bu fenomen bir davranış bağımlılığı ve obsesif kompulsif spektrum bozukluğu olarak
değerlendirilebilir ve sosyal açıdan çok sayıda soruna yol
açabilmektedir. Anksiyete bozukluğu, depresyon, alkolmadde kötüye kullanımı ve bağımlılığı ile sıklıkla birlikte
görüldüğü bildirilmiştir. Seksüel davranışın normal miktarını ölçmek mümkün değildir. Haftalık orgazm sayısı olarak
tanımlanan toplam cinsel eylem ölçütü hiperseksüaliteyi
tanımlamak için kullanılmaktadır. Burada başlangıç yaşı ve
cinsiyet açısından atipik bulduğumuz bir olgu sunulmuştur.
Compulsive sexual addiction is a clinical phenomenon
which affects approximately 5% to 6% of the population.
It has been reported to be more common in men than
women, with an estimated ratio of male to female 3:1.
It is common in late adolescence and early adulthood.
People with compulsive sexual addiction have frequent
intrusive thoughts about sex and difficulty controlling their
sexual behavior which can result in numerous problems.
This phenomenon has been evaluated as a behavioral
addiction and an obsessive-compulsive spectrum disorder.
It has been reported to involve frequent comorbidity
with anxiety disorders, depression, alcohol, and drug
abuse or dependence. It is not possible to determine the
normal frequency of sexual behavior. Total sexual activity
as the number of orgasms per week is used to define
hypersexuality measure. Here, we reported an atypical
case in terms of age of onset and gender.
Anahtar kelimeler: kompulsif seksüel bağımlılık, seksüel
bozukluk, kompulsif seksüel davranış
Keywords: compulsive sexual addiction, sexual disorder,
compulsive sexual behavior
Journal of Mood Disorders (JMOOD) 2016;6(4):234-7
Journal of Mood Disorders (JMOOD) 2016;6(4):234-7
1
Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Haydarpaşa
Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi,
İstanbul-Türkiye
2
Çukurova Üniversitesi, Psikiyatri Ana Bilim
Dalı, Adana-Türkiye
Ya­zış­ma Ad­re­si / Corresponding Author:
Meliha Zengin Eroğlu,
Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Haydarpaşa
Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi,
İstanbul-Türkiye
Telefon / Phone: +90-328-826-1200/2723
Elekt­ro­nik pos­ta ad­re­si / E-ma­il add­ress:
[email protected]
Geliş ta­ri­hi / Date of received:
1 Haziran 2016 / June 1, 2016
Ka­bul ta­ri­hi / Da­te of ac­cep­tan­ce:
21 Ekim 2016 / October 21, 2016
Bağıntı beyanı:
M.Z.E., L.T.: Yazarlar bu makale ile ilgili olarak
herhangi bir çıkar çatışması bildirmemişlerdir.
Declaration of interest:
M.Z.E., L.T.: The authors reported no conflict
of interest related to this article.
GİRİŞ
süel davranış, hiperfili, hiperaktif seksüel istek bozukluğu,
parafili ile ilişkili bozukluklar, seksüel bağımlılık ve seksüel
Kompulsif seks bağımlılığı normal kabul edilen cinsel
impulsivite gibi terimlerle adlandırılır (4). Tipik olarak abar-
düşünce, istek ve davranışların işlevsel bozulmaya yol aça-
tılı cinsel isteği, çoklu partnerlerle kompülsif seksüel eylem-
cak derecede sık olması ile karakterizedir (1). Genellikle bu
leri, ulaşılamaz kabul edilen bir partnere fiksasyonu, kom-
bireylerde seksüel dürtü, düşünce veya davranışlar tekrarla-
pulsif masturbasyonu, kompulsif pornografi kullanımını,
yıcı, intruziv mesleki ve kişisel açıdan olumsuz sonuçlar
rızaya bağlı ilişki içerisinde kompulsif seks ve seksüel
doğurur niteliktedir (2). Davranış üzerinde kontrolün kay-
eylemleri içerir (5).
bolması ya da iyice azalması, kötü sonuçlarına rağmen sür-
dürme ve obsesyon ya da aşırı zihinsel meşguliyet kompul-
makla birlikte kompulsif seks bağımlılığının genel toplum-
sif seks bağımlılığının temel özelliklerindendir (3). Litera-
daki yaygınlığının %6 civarında olduğu tahmin edilmekte-
türde kompulsif seksüel davranış, impulsif kompulsif sek-
dir. Erkeklerde kadınlara oranla daha sık görülmektedir
234
Konuyla ilgili geniş epidemiyolojik araştırma yapılma-
Journal of Mood Disorders Volume: 6, Number: 4, 2016 - www.jmood.org
M. Zengin-Eroğlu, L. Tamam
(3:1) (3). Ülkemizde bir grup üniversiteye hazırlık öğrencisi
meleri normaldi. Standardize mini mental test (SMMT) sko-
(n=226) arasında kompulsif seksüel davranış sıklığı %0.2
ru 30/29 idi. Yapılan fizik muayene, nörolojik muayene ve
gibi çok düşük bir oranda saptanmıştır ve bu iki olgu da
organik incelemeler yoluyla başta demans olmak üzere
erkek cinsiyettendir (6). Ancak utanma, yardım arayışından
nörolojik nedenler ve enfeksiyöz nedenler dışlandı. Üroloji
çekinme ya da cinselliğin daha çok erkek cinsiyete atfedilen
ve endokrinoloji bölümleri tarafından da değerlendirilen
bir davranış olmasından dolayı özellik kadın hasta grubu
hastada durumunu açıklayacak organik bir neden saptana-
yeterince tanı almıyor olabilir. Genellikle geç adölesan
madı.
dönemde başlar ve 20-30 yaş civarında pik yapar. Etiyoloji-
de; kafa travmaları, frontal lob lezyonları, temporal lob epi-
cut değildi. Mani ve alkol-madde kullanımı tanılarından da
lepsisi, Kluver-Bucy sendromu, Kleine-Levin sendromu,
alınan öykü ve yapılan ruhsal muayene ile uzaklaşıldı. Flu-
Alzheimer hastalığı, Pick hastalığı, dopaminerjik ilaçlar,
oksetin 20 mg/gün önerilerek izlendi. Yaklaşık 3 aylık takip
multipl skleroz yer almaktadır (2,5). Yaşlılarda görülen
sonrasında olgunun haftalık toplam cinsel ilişki sayısı 2-3’e
hiperseksüalite genellikle demans sürecinde gelişen bilişsel
düştü.
yetilerdeki fizyolojik ve biyokimyasal değişikliklerle ilişkilendirilmiştir. Bilişsel bozukluğu olan yaşlı bireylerde %2-30
Olguda bu yakınmasını tetikleyecek ilaç kullanımı mev-
TARTIŞMA
oranında seksüalitede artış bildirilmiştir (7). Burada başlangıç yaşı açısından ilginç bulduğumuz kompulsif seks bağım-
lısı bir olgu sunulmuştur.
için ölçütler geliştirilmeye çalışılmıştır. Kompulsif seks
OLGU
Uzun yıllardır kompulsif seks bağımlılığını tanımlamak
bağımlılığı temelde üç öğeden oluşur; tekrarlayan seksüel
dürtüler, tekrarlayan seksüel fantaziler ve tekrarlayan seksüel davranışlar (5). Kompulsif seks bağımlılığı değerlendi-
47 yaşında, evli, 1 çocuklu, ilkokul çıkışlı, ev hanımı has-
rilmesinde başlıca kavramlar davranışın sıklığı ve şiddetidir.
ta cinsel istekte artış ve cinsel davranışları kontrol etme
Bu nedenle herhangi bir yöntemle haftada yaşanan toplam
güçlüğü yakınmasıyla polikliniğe başvurdu. Daha önce psi-
orgazm sayısı olarak tanımlanan “toplam cinsel eylem”
kiyatrik bir yakınması olmayan olgunun yaklaşık 2 yıldır
kavramı ölçüt olarak kullanılmaktadır. 15 yaş üstü bireyler-
cinsel isteğinde yavaş yavaş artış olmuş. Hergün 2-3 kez
de en az 6 ay boyunca sürekli olarak haftalık toplam cinsel
eşiyle cinsel ilişkisi oluyormuş. Eşi dışında başka kimseyle
eylem sayısının 7 ve üzerinde olması hiperseksüalite ya da
ilişkisi olmamış. Cinsel istek artışına gerginlik hissi eşlik
kompulsif seks bağımlılığı olarak tanımlanır. Bu ölçüte göre
ediyor, birleşmeyle birlikte bu duyguları azalıyormuş. İlişki
değerlendirildiğinde olgumuzun haftalık toplam cinsel
sonrasında pişmanlık duygusu yaşıyormuş. Cinsellikle ilgili
eylem sayısı 7’nin üzerindeydi ve kompulsif seksüel bağım-
düşünceleri yoğun olduğu için ev işlerini ve çocuğunun
lılık ölçütlerini karşılamaktaydı (1). Kompulsif seks bağımlı-
bakımını aksatıyormuş. Zamanının önemli bir kısmını cin-
lığı tanımlamasında kullanılan başka ölçütler de mevcuttur.
sellikle ilgili şeyleri düşünmek ve eşini buna ikna etmeye
Bunlardan biri Goodman tarafından önerilen seks bağımlı-
çalışmakla geçiriyormuş. Eşi bu durumdan rahatsız oluyor,
lığı ölçütleridir ve madde bağımlılığı ölçütlerini temel alır.
tedavi olması konusunda kendisini uyarıyormuş. Reddedil-
Bu ölçütler kompulsif seks bağımlılığı için tolerans, kesilme,
diği dönemlerde eşine karşı yoğun öfke hissediyormuş.
sosyal ve mesleki işlevsellikte bozulma gibi kavramları içerir
Görüşme sırasında cinsel isteğini kontrol edemediğini
(8). Carnes tarafından da benzer ölçütler önerilmiştir (9).
ancak eşinin ısrarı nedeniyle psikiyatrik yardım almak iste-
Her iki otörün önerdiği ölçütlere gore tanı koymak için sek-
diğini belirtiyordu. Yakınması nedeniyle önce bir üroloji
süel dürtülere karşı koymakta zorluk, seksüel eylemlerle
uzmanına başvurduğunu ancak organik bir neden buluna-
tasarlanandan daha fazla zaman geçirme, seksüel eyleme
mayıp psikiyatriste yönlendirildiğini söyledi.
hazırlık için harcanan uzun zaman dilimleri gibi belirtilerin
Yapılan tam kan sayımı, rutin biyokimya incelemesi,
en az 12 ay süreyle devam etmesi gereklidir (8,9). Olgumuz
sedimentasyon değeri, karaciğer fonksiyon testleri, tiroid
bu ölçütler baz alınarak değerlendirildiğinde de yaklaşık 2
fonksiyon testleri ve hormon profili( FSH, LH, total testeste-
yıldır süren ve giderek artan seksüel istek, girişimde bulun-
ron, östrojen ve kortizol) normal sınırlardaydı. Elektroense-
makla ilgili aşırı zihinsel uğraş, bu durumla ilgili uzun süren
falografi (EEG) ve serebral manyetik rezonans (MR) incele-
hazırlıklar yapma, bu davranışı bir türlü bırakamama, eşiyle
Journal of Mood Disorders Volume: 6, Number: 4, 2016 - www.jmood.org
235
Geç başlangıçlı bir kompulsif seks bağımlılığı olgusu
bu konuda anlaşmazlığa düşse bile onu ikna etme çabaları
Rahatlama sağlamak amacıyla obsesif düşünceleri çağrıştı-
gibi davranışları göz önüne alındığında seksüel bağımlılık
ran uyaranlardan kaçınma davranışları sergilenebilir (3).
ölçütlerini karşıladığı görülmekteydi.
Olgumuzda cinsel isteği denetleme güçlüğü vardı ve sosyal
Olgunun en dikkat çekici özelliği ise başlangıç yaşı açı-
yaşantıda olumsuzluklar olmasına rağmen davranış devam
sından atipik olmasıydı. Konuyla ilgili yapılmış kısıtlı sayıda
etmekteydi. Buna bağlı suçluluk ya da günahkarlık düşün-
çalışmada tipik başlangıç yaşının geç ergenlik dönemi oldu-
celeri gibi obsesiflerde görülen düşünceler ya da kaçınma
ğu bildirilmiştir (1). Geç yaşlarda görülen hiperseksüalite
davranışları ise bulunmuyordu. Aksine olgu günlük yaşantı-
ise demans ve parkinson hastalığının tedavisinde kullanılan
sının çoğunu bu konuyla ilgili düşünerek ve düzenlemeler
ilaçlarla ilişkilendirilmiştir (10,11). Özellikle frontal ve tem-
yaparak geçirmekteydi.
poral lob anomalilerine eşlik eden demanslara hiperseksüa-
lite eşlik edebilir. Frontal lob lezyonları seksüel davranış
modeliyle yaklaşım tartışmalıdır. Fizyolojik yoksunluk
üzerinde kontrolün kalkmasına yani disinhibisyona yol
belirtilerinin olduğunu gösteren hiç bir çalışma bulunma-
açmaktadır. Temporal lob lezyonları ise seksüel isteğin duy-
maktadır. Diğer yandan kompulsif seks bağımlıları engel-
gusal ve entellektüel yanlarını algılamayı bozmaktadır (1,7).
lendiğinde bazı otonomik(çarpıntı, terleme) ve psişik belir-
Olgumuz demans riski açısından genç bir yaştaydı ve bu
tiler yaşarlar. Ayrıca kompulsif seks bağımlılığının davranış
hastalıkla ilgili öykü, klinik bulgu ya da organik inceleme
üzerinde kontrol kaybı ve zarar verici sonuçlarına rağmen
bulgusu sözkonusu değildi.
davranışı sürdürme gibi fenomenolojik açıdan da bağımlı-
Olgunun bir diğer dikkat çekici özelliği ise cinsiyetiydi.
lığa benzeyen yönleri vardır. Komorbidite çalışmalarında
Kompulsif seks bağımlılığı sıklıkla erkeklerde görülmekte-
madde bağımlılığı ve impulsif kompulsif seksüel davranış
dir. Daha az toplumsal baskıyla karşılaşma ve bu nedenle
eştanısının oldukça sık görülmesi de bağımlılık modelini
kadınlara göre daha çok tedavi arayışı içinde olma erkekle-
destekler bir bulgudur (4). Literatürde, günlük 15 mg ari-
rin daha çok etkileniyor gibi görülmesine yol açabilir (3).
piprazol kullanımı sonrasında patolojik kumar, seksüel
Literatürde bozukluğun her iki cinsiyette eşit görüldüğüne
yönelim değişikliği ve hiperseksüalite gelişen bir psikotik
dair veriler de mevcuttur (7). Hatta bir psikiyatri kliniğinde
bozukluk olgusu bildirilmiştir. Aripiprazol D2 ve D3 resep-
yatan adolesanlarda kompulsif cinsel davranışın kadın cin-
törlerine agonist, 5-HT1A reseptörüne parsiyel agonist,
siyette daha sık olduğu bile gösterilmiştir (%8.9’a karşı %0)
5-HT2A reseptörüne antagonist etki eder. Dopaminerjik
(5). Kadın ve erkekler arasında kompulsif cinsel davranışla-
ilaçlarla tedavi edilen Parkinson hastalarında da benzer
rın şekilleri açısından da farklılıklar vardır (12).
tablolara rastlanır. Bu ilaçların mezolimbik sistemde dopa-
Literatürde kompulsif seks bağımlılığına bağımlılık
Kompulsif seks bağımlıları sıklıkla davranışlarını tetikle-
min artırıcı etkileri bağımlılık gelişimini, serotonin üzerine
yen belirli bir duygudurumdan bahseder. Bunlar sıklıkla
etkileri de hiperseksüalite gelişimini kısmen açıklamakta-
üzüntü-depresyon, mutsuzluk ve yalnızlık hissidir. Kom-
dır (14).
pulsif davranış ise hem haz almayı sağlayan hem de içsel
huzursuzluk hissini yatıştıran bir davranış şekli olarak
obsesif kompulsif spektrum bozukluğu gibi görünmektedir.
tanımlanmaktadır (13). Major depresyon, anksiyete bozuk-
Tedavide psikoterapi ve farmakoterapi kullanılmaktadır.
lukları, seksüel disfonksiyon, madde kullanım bozuklukları,
Psikodinamik terapi, bilişsel davranışçı terapi, grup terapisi
patolojik kumar oynama veya kompulsif alış veriş gibi dürtü
ve aile terapisi yararlı olabilir. Bir çalışmada imajinal desen-
kontrol bozuklukları da sıklıkla tabloya eşlik eder (3,5).
sitizasyon ve örtük sensitizasyonun kompulsif seksüel dav-
Olgumuzda kompulsif seks bağımlılığına eşlik eden başka
ranışları azalttığı gösterilmiştir (5,15). Özellikle SSRI’lar
bir psikiyatrik tablo bulunmuyordu.
parafilik olmayan kompulsif seks bağımlılığında etkindir(3).
Kompulsif seks bağımlılığının bazı özellikleri obsesif
12 haftalık çift kör placebo kontrollü bir çalışmada sitalop-
kompulsif bozuklukla da kısmen örtüşmektedir. Ancak fark-
ram kullanımı olumlu sonuçlar bildirilmiştir (16). Olgumuz-
lı olarak obsesif kompulsif bozuklukta uygunsuz cinsel eyle-
da da fluoksetin 20 mg/gün dozunda kullanılarak yeterli
me yol açacağından korkulan kişiye haz vermekten çok ank-
yanıt alındı. Diğer bir ilaç seçeneği ise naltreksondur. SSRI
siyetede artışa yol açan gerçekçi olmayan kuşku ve obses-
tedavisine naltrekson eklenmesinin kompulsif seksüel dav-
yonlar mevcuttur. Ritüeller ve kompulsiyonlar kullanılarak
ranışları azalttığı görülmüştür (17). Literatürde antidepre-
algılanan tehlike ve rahatsızlık hissi azaltılmaya çalışılır.
san tedaviye(örneğin sertralin veya paroksetin) naltrekson
236
Kompulsif seks bağımlılığı bir davranış bağımlılığı ve
Journal of Mood Disorders Volume: 6, Number: 4, 2016 - www.jmood.org
M. Zengin-Eroğlu, L. Tamam
ve/veya psikodinamik psikoterapi eklenmesiyle olumlu
rimiz halen yetersizdir. Yapılacak olan kapsamlı araştırma-
sonuçlar alınan olgu bildirimleri mevcuttur (15). Sonuç ola-
lar hastalığın tanımlanmasını ve tedavi alternatiflerini
rak bu klinik fenomenin etiyoloji ve tedavisiyle ilgili bilgile-
olumlu etkileyecektir.
Kaynaklar:
1. Hollander E, Stein DJ. Dürtü kontrol bozuklukları klinik el kitabı.
Karamustafalıoğlu O (çeviri ed.) 1.baskı, İstanbul: Sigma Publishing
Danışmanlık & Organizasyon Dış Tic. Ltd. Şti. 2007, 87-106.
10. Martín Fernández F, Martín González T. Pathological gambling
and hypersexuality due to dopaminergic treatment in Parkinson’s
disease. Actas Esp Psiquiatr. 2009;37:118-22.
2. Derbyshire KL, Grant JE. Neurocognitive findings in compulsive
sexual behaviors: a preliminary study. J Behav Addict. 2015;4:35-6.
11.Bostwick JM, Hecksel KA, Stevens SR, Bower JH, Ahlskog JE.
Frequency of new-onset pathologic compulsive gambling
or hypersexuality after drug treatment of idiopathic Parkinson
disease. Mayo Clin Proc. 2009;84:310-6.
3. Tamam L. Dürtü kontrol bozuklukları. Ankara: Hekimler Yayın
Birliği. 2009, 403-25.
4. Mick TM, Hollander E. Impulsive-compulsive sexual behavior.
CNS Spectr. 2006;11:944-55.
5. Derbyshire KL, Grant JE. Compulsive sexual behavior: a review of
the literature J Behav Addict. 2015;4:37-43.
6. Karakuş G, Tamam L, Öztürk Z, Eroğlu MZ, Bahalı K, Nebioğlu M
ve ark. Bir grup üniversiteye hazırlık öğrencisinde dürtü kontrol
bozukluğu. Arch Neuropsychiatr 2011;48:238-42.
7. Wallace M, Safer M. Hypersexuality among cognitively impaired
older adults. Geriatr Nurs 2009;30:230-7.
8. Rosenberg KP, O’Connor S, Carnes P. Sex addiction: An overview.
In Behavioral Addictions: Criteria, Evidence, and Treatment,
Rosenberg KP, Feder LC(editors). FIst ed., London: Academic
Press, 2014:218-9.
9. Carnes PJ, Nonemaker D, Skilling N. Gender differences in
normal and sexually addicted populations. American Journal of
Preventative Psychiatry and Neurology 1991;3:16-23.
Journal of Mood Disorders Volume: 6, Number: 4, 2016 - www.jmood.org
12.Kuzma JM, Black DW. Epidemiology, prevalence, and natural
history of compulsive sexual behavior. Psychiatr Clin North Am.
2008;31:603-11.
13. Black DW, Kehrberg LL, Flumerfelt DL, Schlosser SS. Characteristics
of 36 subjects reporting compulsive sexual behavior. Am J
Psychiatry. 1997;154:243-9.
14. Mete D, Dafreville C, Paitel V, Wind P. Aripiprazole, gambling
disorder and compulsive sexuality. Encephale. 2016;42:281-3.
(French)
15. Amaral ML, Scanavino Mde T. Severe compulsive sexual behaviors:
a report on two cases under treatment. Rev Bras Psiquiatr.
2012;34:213-4.
16.Wainberg ML, Muench F, Morgenstern J, Hollander E, Irwin
TW, Parsons JT, et al. A double-blind study of citalopram versus
placebo in the treatment of compulsive sexual behaviors in gay and
bisexual men. J Clin Psychiatry. 2006;67:1968-73.
17. Raymond NC, Grant JE, Coleman E. Augmentation with naltrexone
to treat compulsive sexual behavior: a case series. Ann Clin
Psychiatry. 2010;22:56-62.
237