Dürtü, Duygu ve Bilişsel Düzenleme Mekanizmaları ile Kalp Hızı
advertisement
Dürtü Denetimi, Duygu ve Bilişsel Düzenleme Mekanizmaları ile Kalp Hızı Değişkenliği Arasındaki İlişki Gülizar Şenol, Uğur Canpolat, Yusuf Ziya Şener, Necla Özer, Jale Karakaya, Elif Anıl Yağcıoğlu, Berna Uluğ, Başaran Demir 21. Klinik Eğitim Sempozyumu, Antalya GİRİŞ-1 • Kalp hızı değişkenliği (KHD): Kalp atımları arasındaki sürelerde belirli bir zaman içinde gözlenen değişim • KHD: • Sinoatriyal düğüm üzerinde etkili olan sempatik ve parasempatik sinir sistemi arasındaki otonomik dengeyi yansıtır • Sirkadyan ritm ile ilişkili • Humoral mekanizmalar ile ilişkili • KHD, tek bir skor üzerinden değil, birden çok bağımsız parametrenin ölçümü ile değerlendiriliyor • KHD kalbin otonomik düzenlenmesinin invaziv olmayan, duyarlı, güvenilir bir göstergesi Otonomik Sistem – KHD İlişkisi • KHD’nin yüksek olması sağlıklı bir insanda egzersiz, stres gibi, durumlara uyum yeteneğinin bir göstergesidir • KHD düşük ise çevresel uyuma bir kusur işareti olabilir. • KHD, parasempatik sinir sistemi hakimiyetinde yüksektir. Davranış - KHD İlişkisi • Ventral vagal sistem sosyal ilişki ortamında sakin kalma, ‘fight or flight’ yanıtını baskılamayı sağlar • Ventral vagal sistemin kalp üzerine etkisi vardır • KHD ventral vagal sistemin düzgün çalışmasının bir göstergesi olabilir. Porges, 1995 KHD, düşünce ve duyguların nasıl işlendiğine yönelik bir göstergedir Düşünce ve duygular ile ilişkili beyin bölgeleri Otonomik sistem düzenleyici beyin bölgeleri Otonomik yanıt: KHD Thayer ve Lane, 2000 KHD Prefrontal korteks işlevlerinin bir göstergesi olabilir Prefrontal korteks Singulat korteks Insula Amigdala Nucleus Tractus Solitarius KHD Prefrontal korteks Singulat korteks Insula Amigdala Nucleus Tractus Solitarius KHD Sınır Kişilik Bozukluğu • Dürtü – PFK ilişkisi • SKB’de dürtü kontrolü bozuktur • SKB’de ayrıca duygu düzenleme güçlüklerinin sıklıkla görüldüğü bilinmektedir • Duygu düzenleme güçlüğü OFK, insula gibi farklı bölge işlevleriyle ilişkili olabilir AMAÇLAR • Yüksek kortikal işlevler ile otonomik sistem işlevselliği arasındaki ilişkilerin araştırılması • Dürtü kontrolü, duygu düzenleme becerileri ve yürütücü işlevler değerlendirilerek, • Bu işlevlerin bozuk olduğu bir psikiyatrik durumda: Sınır Kişilik Bozukluğu, • Duygusal uyarının etkisi • Birincil çıktı: Kalp Hızı Değişkenliği YÖNTEM: Örneklem Araştırmanın hem deney hem de kontrol grupları için dışarda bırakma ölçütleri • Alkol/madde kötüye kullanımı olması • B-bloker, antihistaminik ilaç, ya da KHD’ye etkide bulunabilecek bir diğer ilacı kullanıyor olmak • Serotonin Noradrenalin Gerialım İnhibitörü (SNGİ) ve duygudurum düzenleyici kullanıyor olmak • Diyabet, hipertansiyon, koroner arter hastalığı, merkezi sinir sistemi hastalıkları veya renk körlüğü tanısı almış olmak • DSM-IV’e göre halen ya da geçmişte şizofreni, diğer psikotik bozukluklar, bipolar bozukluk, organik psikoz, demans veya zeka geriliği tanısı konulmuş olması YÖNTEM: Prosedür Sınır Kişilik Bozukluğu tanısı konmuş bireyler Yaş, cinsiyet açısından eşleştirilmiş kontroller • Sosyodemografik bilgi formu • DSM-IV Eksen I Bozuklukları için Yapılandırılmış Klinik Görüşme (SCID-I) • Borderline Kişilik Envanteri • Dürtüsellik testleri • Duygu Düzenleme Testleri • Nöropsikolojik Test Bataryası • İstirahat halinde KHD ölçümü • Duygusal uyaranların uygulanması (Videoların izletilmesi) • KHD ölçümü • Videodaki duyguların değerlendirilmesi • • • Barratt Dürtüsellik Ölçeği-11 UPPS Dürtüsel Davranış Ölçeği Minnesota Dürtü Kontrol Bozukluğu Görüşme Ölçeği • Duygu Düzenleme Güçlüğü Ölçeği (DDGÖ) • • • • • İz Sürme Testi (İST) Wisconsin Kart Eşleme Testi (WKET) Sözel Akıcılık Testi Stroop Testi TBAG formu Sürekli Performans Testi (SPT) Bulgular Katılımcılar yaş, eğitim yılı ve medeni durum açısından farklı değildiler Borderline Kişilik Envanteri Puanı 27,03±8,4 6,04±4,39 <0.01 Sınır kişilik bozukluğu olan bireylerde dürtüsellik yüksek, duygu düzenleme güçlüğü belirgin idi Ortalama SS P Dürtüsellik Ölçekleri Baratt DÖ <0,01 Hasta 76,4 9,1 Kontrol 52,9 6,3 UPSS DÖ <0,01 Hasta 121,5 12,8 Kontrol 92,6 11,1 Hasta 122,2 26,6 Kontrol 71,5 12,9 Duygu Düzenleme DDGÖ <0,01 Katılımcıların bir kısmında komorbid eksen I tanısı mevcuttu ve psikotrop kullanıyorlardı Hasta (n %) Kontrol (n %) İlaç Kullanmayan 12 (% 52,3) 19 (%95) SSGİ 7 (%33,3) 1 (% 5) Antipsikotik 1 (%4,8) 0 (%0) SSGİ+Antipsikotik 1 (% 4,8) 0 (%0) Eksen 1 tanısı yok 11 (%57,1) 19 (%95) Depresyon/Distimi 3 (%14,3) 1 (%5) Anksiyete Bozuklukları 5 (%23,8) 0 (%0) Yeme Bozuklukları 3 (%14,3) 0 (%0) İlaç kullanma durumları Eksen 1 tanıları Sınır kişilik bozukluğu olan bireylerde psikomotor hızda yavaşlama, yürütücü işlevlerde bozulma ve semantik akıcılıkta azalma gözlendi Sınır kişilik bozukluğu olan bireylerde psikomotor hızda yavaşlama, yürütücü işlevlerde bozulma ve semantik akıcılıkta azalma gözlendi • Her iki grupta da videoda uyarılması beklenen duygular uyarıldı. • Sınır Kişilik Bozukluğu olan bireyler korku uyandırması beklenen videodaki duyguyu öfke uyandırıcı buldular Örneklemin Özeti • Sınır Kişilik Bozukluğu olan bireyler: • • • • Daha dürtüsel, Duygu düzenleme becerileri daha kötü, Frontal lob işlevleri daha bozuk, Duygu işlemleme performansı kontrollere yakın idi. • SORU: KHD iki grup arasında farklı mı? İstirahat halinde KHD sınır kişilik bozukluğu olan bireylerde farklı değil Sınır kişilik bozukluğu olan bireylerde duygusal uyarı ile KHD kontrollerden farklı değil KHD ile dürtüsellik, duygu düzenleme ve nöropsikolojik işlevler arasında bağıntı tespit edilemedi • Tüm katılımcıların HF, RMSSD ve PNN%50 parametreleri ile • BDÖ ve UPPS toplam puan ve alt ölçek puanları • Nörobilişsel test sonuçları • DDGÖ toplam puan ve alt ölçek puanları arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Tartışma - Özet • Sınır Kişilik Bozukluğu olan bireyler: • • • • Daha dürtüsel, Duygu düzenleme becerileri daha kötü, Frontal lob işlevleri daha bozuk, Duygu işlemleme performansı kontrollere yakın. • Sınır Kişilik Bozukluğunda KHD, istirahat ve duygusal uyarı koşullarında kontrollerden farklı değil • KHD ile dürtüsellik, duygu düzenleme ve nöropsikolojik durum arasında bağıntı yok Tartışma - Özet • Bulgular sınır kişilik bozukluğu örnekleminin dürtüsellik, duygu düzenleme ve frontal lob işlevselliği açısından çalışabilecek bir örneklem olduğunu desteklemiştir. • KHD ile bahsedilen değişkenler arasında bağıntı olmamasının farklı nedenleri olabilir: • Örneklem küçüklüğü nedeniyle tip II hata olması muhtemeldir. • Duygusal uyaranlar yeterince güçlü olmayabilir (Standardizasyonu yok) • Sınır KB grubunda komorbid eksen I tanılarının ve tanılar ile ilişkili psikotrop kullanımının yüksek oranda oluşu kardiyovasküler çıktıları etkilemiş olabilir Tartışma - Öneriler • Örneklem sayısının artırılması • Duygusal uyarı niteliğinin artırılması, örneklemde kullanılabilecek geçerliği olan bir duygusal uyarı testinin uygulanması • Özellikle ek tanılar ve ilaç bakımından eşleştirilmiş örneklemlere çalışmanın genişletilmesi Teşekkür ederim.
