ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME * DNA ve Genetik

ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME
8.SINIF
1.ÜNİTE
* DNA ve Genetik Kod *
KONU
NO: 01
Nükleotid
Gen
DNA
Kromozom
NÜKLEOTİD
DNA’nın en küçük yapı birimi olan, genleri oluşturan yapıya nükleotid
denir. Nükleotidler; bir fosfat, bir Deoksiriboz şekeri ve bir organik
bazdan oluşurlar.
Fosfat
P
Şeker
+
D
Baz Çeşitleri
+
Timin Bazı
Nükleotid Çeşitleri
=
Timin Nükleotidi
P
+
D
+
Adenin Bazı
=
Adenin Nükleotidi
P
+
D
+
Guanin Bazı
=
Guanin Nükleotidi
+
Sitozin Bazı
P
+
D
=
Sitozin Nükleotidi
Nükleotidlerin yapısında bulunan bazlar; Timin (T), Adenin (A), Guanin
(G) ve Sitozin (S-C) olmak üzere 4 gruba ayrılırlar. Nükleotidler
içerdikleri bazın adını alırlar. Örneğin yapısında Adenin bazı bulunan bir
nükleotid, adenin nükleotidi adını alır. Ayrıca her bir nükleotidin
yapısında bir fosfat bir şeker ve bir baz bulunur. Yani bir DNA
molekülünde 100 Nükleotid varsa bu DNA molekülü; 100 Fosfat, 100
Şeker ve 100 organik baz içerir.
GEN
Kromozomlar üzerindeki DNA’ların yapısında bulunan ve her biri bir
karakterin ortaya çıkmasını belirleyen bölgelere gen denir. Genler
kalıtsal bilgileri taşıyan bölgelerdir. Saç rengi, göz rengi, ten rengi, kan
grubu gibi kalıtsal özellikler genler tarafından belirlenir.
Gen
Gen
DNA
Gen
Gen
Gen
Genler, DNA’nın en küçük yapı birimi olan ve nükleotid adı verilen
yapılardan oluşur. DNA üzerinde farklı şekilde diziliş genler bulunur. Bu
sayede çevremizdeki tüm canlılar birbirinden farklıdır.
www.fensepeti.com
Canlıların, canlılık faaliyeti gösteren en küçük yapı birimine hücre denir.
Canlıların en küçük yapı birimi olan hücrenin yönetim merkezi
çekirdektir. Çekirdek içerisinde de hücrenin yönetimini gerçekleştiren,
canlıya ait kalıtsal (atadan aktarılan) bilgileri taşıyan yapılar yer alır.
Çekirdek içerisindeki en karmaşık başka bir deyişle en büyük yapı
kromozomdur. Kromozomlar; DNA ve özel proteinlerin birleşmesiyle
oluşur. DNA'nın ise üzerinde kalıtsal özelliklere etki eden genler
bulunur. Genler de nükleotid adı verilen moleküllerden oluşur.
::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
HÜCRE
::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
Bu konu anlatımı seti Metin GÖKTÜRK tarafından hazırlanmıştır. Konu anlatım seti ve diğer setler için www.fensepeti.com sitesini ziyaret edebilirsiniz. 2017 ©
DNA VE ÖZELLİKLERİ
Kromozomlar üzerinde yer alan ve canlının özelliklerinin nesilden nesile
taşınmasını sağlayan ipliksi yapıdaki kalıtım molekülüne DNA
(Deoksiriboz Nükleik Asit) denir. DNA’nın en önemli görevi kalıtsal
bilgileri saklamak ve nesilden nesile taşımaktır. Ayrıca DNA hücredeki
yönetici moleküldür.
Hücrelerde DNA, kromozomun yapısında yer alır. DNA çift zincirli
sarmal bir yapıya sahiptir. DNA'nın yapısında bulunan nükleotidlerden
her zaman Adenin karşısına Timin, Guanin karşısına Sitozin gelir.A ile
T'nin arasında ikili, G ile S (C) 'nin arasında üçlü Hidrojen bağı bulunur.
DNA'nin Kendini Eşlemesi
Eski DNA
Yeni DNA
Yeni DNA
Hücrenin çoğalmasını çekirdekte bulunan DNA'lar kontrol eder.
Hücrenin bölünmesi öncesinde hücredeki DNA molekülü miktarı iki
katına çıkar. Bu olaya DNA’nın kendini eşlemesi denir.
DNA’yı oluşturan zincirler bir fermuarın açılması gibi birbirinden ayrılır.
DNA zincirlerinin ayrılması sırasında fermuarın dişlerinin birbirinden
ayrılması gibi nükleotidler de (aralarındaki hidrojen bağlarını
kopararak) birbirinden ayrılır.
Ayrılan her bir nükleotidin karşısına hücre sitoplazmasında serbest
halde bulunan nükleotidler belirli kurala göre (Adenin karşısına Timin,
Guanin karşısına Sitozin) yerleşerek birbiriyle aynı özelliğe sahip
(kopya) iki tane çift sarmal yapıdaki DNA’yı meydana getirirler.
KROMOZOM
Kromozomlar, DNA ve özel proteinlerin birleşmesiyle oluşan yapılardır.
Canlılara ait saç rengi, göz rengi, cinsiyet gibi kalıtsal bilgilerin anne
babadan yavrulara aktarılmasını sağlayan yapılara kromozom denir.
Kromozomların şekli, büyüklüğü ve sayısı canlı türlerinde farklı ve sabittir.
Örneğin insanda 46, sirke sineğinde 8, kurbağada 26, köpekte 78, farede 42
kromozom vardır. Bunun yanında farklı canlı türleri aynı sayıda kromozoma
sahip olabilir. Örneğin insanda, Kurtbağrı bitkisinde ve moli balığında 46
kromozom vardır. Ancak insan, Kurtbağrı bitkisi ve moli balığı aynı
gelişmişlik düzeyine sahip değillerdir. O halde; kromozom sayısı ile
canlıların gelişmişlik düzeyi arasında hiçbir ilişki yoktur. Önemli olan
kromozomların yapısındaki kalıtsal bilgilerdir.
Aşağıdaki boş kutucuklara, verilen cümle doğru ise "", yanlış ise "X" işareti koyunuz.
Doğru/Yanlış
1.
DNA molekülünün en küçük yapı birimine nükleotid denir.
2.
DNA molekülündeki Adenin nükleotidi sayısı, sitozin nükleotidi sayısına eşittir.
3.
Aynı kromozom sayısına sahip farklı türde canlılar bulunabilir.
4.
DNA molekülü tek zincirden oluşur.
5.
Canlıların kromozom sayısının fazla olması gelişmişlik düzeyleri hakkında bilgi verir.
6.
Nükleotidler; bir fosfat, bir deoksiriboz şekeri ve bir organik bazdan oluşur.
7.
Hücredeki yaşamsal faaliyetleri DNA kontrol eder.
8.
Kromozomlar bir araya gelerek DNA zincirlerini oluşturur.
9.
100 Timin ve 200 Guanin bazına sahip bir DNA molekülünde toplam 600 nükleotid bulunur.
10.
Hücrede gerçekleşen beslenme, solunum ve üreme gibi canlılık faaliyetleri DNA molekülü tarafından yönetilir.
Boşluk Doldurma
Kendini
eşleme
Aşağıdaki boş yerlere vagonlarda verilen uygun kelimeleri doğru olacak şekilde yerleştiriniz.
Organik
Baz
Nükleotid
Fosfat
Gen
Şeker
DNA
1. Nükleotidlerin yapısında; .......................... , ......................... ve ............................ bulunur.
2. Hücre bölünmesi öncesinde hücredeki DNA molekülü miktarı iki katına çıkar. Bu olaya .......................................... denir.
3. DNA'ların en küçük yapı birimine ............................................ denir.
4. Kromozomların yapısında ....................... adlı yönetici molekül ve çeşitli ............................. bulunur.
5. DNA'lar üzerinde yer alan belli bölgelere ................................ adı verilir.
Aşağıda yer alan resimlerin altlarında verilen boşluklara uygun kelimeleri yazınız.
Eşleştirme
1. Aşağıda yer alan yapıların isimlerini verilen boşluklara yazınız.
1
2
2. DNA'nın kendini eşleme sıralaması aşağıda karışık olarak
verilmiştir. Doğru sıralamayı yapınız.
I. DNA zincirlerinin ayrılması
II. Nükleotidlerin çekirdeğe girişi
6
4
3
III. Yeni DNA zincirlerinin oluşması
IV. DNA zincirleri arasındaki bağların kopması
5
.....
.....
.....
.....
1. ...........................................................................................
2. ...........................................................................................
3. ...........................................................................................
4. ...........................................................................................
Doğru
Sayısı
Yanlış
Sayısı
Boş
Sayısı
5. ...........................................................................................
6. ...........................................................................................
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: Konu Anlatımları İçin: www.fensepeti.com ::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::