aerobik egzersizler

Kardiyak Rehabilitasyon
Prof. Dr. Nesrin Demirsoy
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Konuşma Planı
Gerekçe - tarihçe
Tanım
Genel çerçeve
Yararlar
İlk basamakta neler yapılmalı
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Gerekçe
Ortalama yaşam süresi giderek uzuyor
Kronik hastalık yükü artıyor
 Kalp-damar hastalıkları
 Diabet
 Hipertansiyon
 Kanser
Sağ kalan kalp hastası sayısı artıyor
Yaşam kalitesi aynı oranda artmıyor
Kalp-damar hastalıkları ölüm nedenleri içinde halen
birinci sırada
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
65 yaşında bir kişinin
beklenen yaşam süresi
15-17 yıl !!
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
ABD’de sağlık bütçesinin 2/3’ü 65 yaş üstü için
harcanıyor !!
Bu paranın % 20’si son 6 ay için kullanılıyor !!
‘ölüm sürecini uzatmak için’
‘aktif ve üretken bir yaşam sürmeleri için değil !!
JACC 1993; 22:678-83
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Anjina pektorisi olan hastada
fiziksel fonksiyon kaybının nedeni?

Ağrı?

Hastanın daha az aktif olmayı seçmesi?
Pinsky JL et al. The Framingham disability study
Am J Public Health 1990;80:1363-1368.
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Kalp hastasında
fiziksel fonksiyon bozukluğunun nedeni?
Sol ventrikül disfonksiyonu ?
Depresyon?
Egzersiz kapasitesindeki düşüklük ?
El gücündeki zayıflık ?
Aggarwal A, Ades PA. Exercise rehabilitation of
older patients with cardiovascular disease.
Cardiology Clinics 2001; 19(3):525-536.
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Fiziksel inaktivite


Dünya çapında önemli bir sağlık
problemi
Tüm nedenlere bağlı ölüm
riskini en çok arttıran faktör
‘düşük kondüsyon’
30.10.2010
Blair SN. Physical inactivity: the biggest
public health problem of the 21st
century. Br J Sports Med 2009;43:1-2
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Paneuropean risk calculation of the
World Heart Federation
Risk faktörlerinin eliminasyonu ile kalp krizi
riskinde azalma
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
TEKHARF çalışması - Altan Onat ve ark
Yüzyıl Dönümünde Türk Erişkinlerinde Koroner Risk Haritası
ve Koroner Kalp Hastalığı.
Türkiye’de KKH prevalansı 1990-2006 arasında
1.4-2.2 kat artmış
> 60 yaşta yılda % 5 artış
Ülkenin kalp damar sağlığı politikası yetersiz !
Onat ve ark. TEKHARF 2006 taramasında ölüm ve koroner olaylar:
Kadınlarda mortalitede azalma, koroner kalp hastalığı genel
prevalansında artma . Türk Kardiyol Dern Arş 2007; 35:149-153
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
TEKHARF çalışması - Altan Onat ve ark
Yüzyıl Dönümünde Türk Erişkinlerinde Koroner Risk
Haritası ve Koroner Kalp Hastalığı.
F1: pek az
F2: az
F3: orta
F4: çok
2003-2004
fiziksel aktivite yetersizliği düzeyinde
%2-6 oranında artma
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
TEKHARF çalışması - Altan Onat ve ark
Yüzyıl Dönümünde Türk Erişkinlerinde Koroner Risk Haritası
ve Koroner Kalp Hastalığı.
Birçok diğer risk faktörünü etkileyerek ve dolaysız olarak
koroner kalp hastalığı olaylarına yol açtığı bilinen bedeni
hareketsizlik
konusunda halkın bilinçlenmesi kadar,
konuya hekimlerin de önem vermeleri sağlanmalıdır !
Onat ve ark. Bedeni Hareketsizlik Kadınlarda Artma Eğiliminde:
TEKHARF Çalışması Kohortu 1990-95 Verilerinin Analizi
Türk Kardiyol Dern Arş 1996; 24:0-0
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Kardiyak Rehabilitasyon
Tarihçe
30.10.2010
1930
‘6 hafta mutlak yatak istirahati’
1950
‘sandalye tedavisi’ (Levine)
1960
erken mobilizasyon
1970
egzersiz programları-bilimsel çalışmalar
2000
toplum temelli uygulamalar
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Kardiyak Rehabilitasyon
(İkincil Koruma)
Hedef
Fonksiyonel kapasiteyi arttırmak
Aktivite ile oluşan semptomları azaltmak
Özürlülüğü azaltmak
Risk faktörlerini tanımlamak ve modifiye etmek
MORBİDİTE VE MORTALİTEYİ AZALTMAK
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Kardiyak Rehabilitasyon
(İkincil Koruma)
Geniş kapsamlı, uzun vadeli multidisipliner programlar
İçerik




Tıbbi değerlendirme
Kişiye özel egzersiz reçetesi
Kardiyak risk faktör modifikasyonu
Eğitim ve danışmanlık
Hedefler





30.10.2010
Kalp hastalığının fizyolojik ve psikolojik etkilerini azaltmak
Ani ölüm veya reinfarkt riskini azaltmak
Kardiyak semptomları kontrol etmek
Aterosklerotik süreci durdurmak veya geri döndürmek
Psikososyal ve mesleki durumu iyileştirmek
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Kardiyak Rehabilitasyona Aday
hastalar
Son bir yıl içinde aşağıdaki tanılardan
bir veya daha fazlasını almış olanlar:








30.10.2010
MI / akut koroner sendrom
KABG
PKG (perkütan koroner girişim)
Stabil anjina
Geçirilmiş kapak cerrahisi
Kalp veya kalp / akciğer transplantasyonu
Kronik kalp yetmezliği
Periferik arter hastalığı
Koroner
kalp
hastalığı
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Kardiyak rehabilitasyonun
kontrendike olduğu hastalıklar
Anstabil iskemi
Ciddi kapak darlığı-yetmezliği
Konjenital kalp hastalığı
Kompanse olmayan kalp yetmezliği
Kontrolsüz aritmi
Egzersizle tetiklenen diğer sağlık sorunları
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Kardiyak Rehabilitasyon Evreleri
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Hafta
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
sonrası
Yatan hasta (hastane-içi KR)
Yoğun bakımdan servise-eve geçiş, evde ön çalışmalar
Kardiyak rehabilitasyon merkezinde ayaktan hasta programları
İdame fazı, yaşam boyu, toplum veya ev temelli programlar
Kardiyak Rehabilitasyon-İkincil Önleme
Programlarının Temel Unsurları
Hastanın değerlendirilmesi
Diyet önerileri
Kilo kontrolü
Kan basıncı kontrolü
Lipid kontrolü
Diabet kontrolü
Sigara bıraktırma
Psikososyal değerlendirme-tedavi
Fiziksel aktivite danışmanlığı
Egzersiz eğitimi
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Fiziksel Aktivite Danışmanlığı
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Kardiyak Rehabilitasyon-İkincil Önleme
Programlarının Temel Unsurları
Fiziksel Aktivite Danışmanlığı
Circulation 2007;116:1081-1093
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Kardiyak Rehabilitasyon-İkincil Önleme
Programlarının Temel Unsurları
Egzersiz eğitimi
Fonksiyonel kapasitede düzelme
Semptomlarda düzelme
Prognozda düzelme
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Egzersiz Eğitimi Evresi
Kardiyak olaydan 2-4 hafta sonra
Genelde 3 ay – haftada 3 gün
Egzersiz tolerans testi (Eforlu EKG)
Risk belirlenmesi
Egzersiz sırasında monitörizasyon gereksiniminin
belirlenmesi
Kişiye özel egzersiz reçetesi
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Egzersiz Reçetesi
Egzersiz türü
Sıklık
Şiddet
Süre
Arttırma hızı
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Egzersiz Türü
Aerobik egzersizler
Büyük kas gruplarının katıldığı sürekli, ritmik ve
dinamik egzersizler
Kas güçlendirme egzersizleri
Büyük kas gruplarında dirence karşı yapılan
güçlendirme çalışmaları
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Aerobik egzersiz eğitimi
 EKG monitörizasyonu ile
 Submaksimal
 Isınma - aerobik faz - toparlanma
 Koşubandı, ergometrik bisiklet, kol ergometresi
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Aerobik egzersiz eğitimi
Submaksimal egzersiz

Maksimum kalp hızı: 220-yaş

Egzersiz testinde ulaşılan maksimum kalp hızının
% 60-85’ine denk gelen hedef kalp hızında ..

Konuşma testi: tempolu yürüyüş sırasında
konuşabilmeli, ancak şarkı söyleyememeli
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Aerobik egzersiz eğitimi
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Kas güçlendirme egzersizleri
Serbest ağırlık
Lastik bant
Egzersiz topu
Egzersiz istasyonları
‘PİLATES’
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Egzersizin Yararları
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Aerobik Egzersizin Yararları
Genel sağlıkla ilişkili
30.10.2010

Yorgunluğu azaltır

İş ve spor aktivite performansını arttırır

Vücut kompozisyonunu iyileştirir

İyilik hali hissini arttırır
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Aerobik Egzersizin yararları
Kardiyovasküler

Kan basıncını düzeltir

Oksijen kullanma kapasitesini arttırır

Aritmileri azaltır

Ani ölüm riskini azaltır

Parasempatik otonomik tonusu arttırır

Endotelyal fonksiyonu düzeltir

İnflamasyonu azaltır
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Aerobik Egzersizin yararları
Metabolik
30.10.2010

Obeziteyi önler

İnsülin direncini azaltır

Lipidleri düşürür

HDL’yi yükseltir

Tromboza eğilimi azaltır
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Aerobik Egzersizin yararları
Kas



Gücü ve dayanıklılığı artar
Egzersiz kapasitesi artar
Yaralanma riski azalır
Bag dokusu ve tendon



30.10.2010
Gücü artar
Eklem stabilitesi artar
Esneklik artar
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Aerobik Egzersizin yararları
Eklem


Beslenmeyi sağlar
EHA korunur
Kemik




30.10.2010
Kemik kütlesi korunur
Osteoporoz ve kırıktan korur
Denge, koordinasyon, derin duyu ve reaksiyon
zamanını iyileştirir
Düşme riskini azaltır
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Egzersizin yararları
Psikolojik

Kaygı ve depresyonu azaltır

Özgüveni arttırır

Duygudurumunu düzeltir

Stresi azaltır
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Egzersizin yararları
Bilişsel fonksiyon


Yaşlanmaya bağlı bilişsel
fonksiyonlardaki azalmayı önler /
geciktirir
65 yaş ve üzeri bireylerde haftada
3 ya da daha fazla sıklıkta aerobik
egzersiz ile Alzheimer insidansında
azalma söz konusu
Larson EB et al. Exercise is associated with reduced risk
for incident dementia among persons 65 years of age
and older. Ann Intern Med 2006;144:73-81
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Egzersizin yararları
Kanser





Meme kanseri
Pankreas kanseri
Akciğer kanseri
Kolon kanseri
Prostat kanseri
…..riskini azaltır
Laukkanen JA et al. Cardiorespiratory fitness,
lifestyle factors and cancer risk and mortality
in Finnish men. Eur J Cancer. 2009 Aug 13
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Aerobik Egzersizlerin Yararları
Genel
30.10.2010

Egzersiz kapasitesini arttırır

Yaşam kalitesini yükseltir
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Kardiyovasküler hastalığı olan her
hastanın KR’dan göreceği bir / birkaç
yarar vardır !!
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Aerobik Egzersizin koruyucu etkileri
BMJ 1994;309:331-334
Hastalık





Osteoporoz
Tip 2 diabet
Hipertansiyon
Iskemik kalp hastalığı
İnme
İmmobilite etkisi






Özürlülük





30.10.2010
Anjina pektoris
Kalp yetmezliği
Astım
Kronik bronşit
Intermittan / nörojenik klodikasyo
Kabızlık
İnkontinans
Derin ven trombozu
Pulmoner emboli
Ödem
Bası yarası
İzolasyon etkisi


Yalnızlık
Depresyon
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Bel ağrısı
inme
osteoartrit
Denge
bozukluğu
osteoporoz
yaşlılık
SKY
depresyon
KOAH
aerobik egzersiz
Kanser
KBAS
Inflamatuvar
artrit
Renal hastalık
fibromyalji
obesite
HIV
DM
KVH
Tıbbi Süpervizyon altında Egzersize bağlı
kardiyovasküler komplikasyonlar
116 000 hasta-saat
1 kardiyak arrest
220 000 hasta-saat
1 miyokard infarktüsü
750 000 hasta-saat
1 ölüm
81 000 hasta-saat
1 majör komplikasyon
(MI / arrest)
Circulation 2007;115:2358-2368
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Yüksek şiddette egzersiz sırasında kardiyak
arrest riski istirahate oranla artıyor !
Düzenli egzersiz yapanlarda 5 kat
Sedanter bireylerde 56 kat
Circulation 2007;116:1081-1093
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Randomize kontrollu çalışmaların
meta-analizi
Mortalitede % 20-25 azalma
Nonfatal rekürren MI sıklığında azalma
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Kardiyak Rehabilitasyona katılımı
kısıtlayan etmenler
Hastaya ait

İsteksizlik

Aile desteğinin olmayışı

Cinsiyet-yaş-ulaşım sorunu
Hekime ait

Uygun bulmama

Kayıtsızlık
Sosyal
30.10.2010

KR hizmetinin olmayışı

SGK ödememesi
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Kardiyak Rehabilitasyona katılımı
kısıtlayan etmenler
Hastaya ait

İsteksizlik

Aile desteğinin olmayışı

Cinsiyet-yaş-ulaşım sorunu
Hekime ait

Uygun bulmama

Kayıtsızlık
Sosyal
30.10.2010

KR hizmetinin olmayışı

SGK ödememesi
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Birinci Basamak Sağlık
Hizmetleri için mesajlar
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
‘Egzersiz’ sağlıklı yaşlanma için en etkili yöntemdir
‘Egzersiz yapmak’, 10-20 yıl gençleşmeye eşdeğerdir.
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Amerikan Kalp Derneği
2007
Sağlıklı yaşlanma için
Aerobik egzersizler
Kas güçlendirici egzersizler
Esneklik egzersizleri
Denge egzersizleri
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Toplum sağlığı için fiziksel aktivite
18-65 yaş arası her birey için
Haftada 5 gün en az 30 dakika
orta şiddette (3-6 MET) aerobik egzersiz
Veya
Haftada 3 gün en az 20 dakika
yüksek şiddette (>6 MET) aerobik egzersiz
Circulation 2007;116:1081-1093
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Amerikan Kalp Derneği
2007
Kas güçlendirici egzersizler
30.10.2010

Haftada en az 2 kez

Büyük kas gruplarında 8-10 ayrı egzersiz

Her hareket 10-15 kez
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Egzersiz Reçetesi yazarken:
Kardiyak risk kategorileri
Kardiyak semptomu olmayan genç bireyler + 1 risk faktörü
Orta-yüksek şiddette aerobik egzersiz
Egzersiz testine gerek yok
>45 yaş erkek
>55 yaş kadın
>2 kardiyak risk faktörü taşıyan herkes
Egzersiz testi gerekli
Kardiyopulmoner hastalığı olan herkes
Semptomla sınırlı egzersiz testi sonrası egzersiz reçetesi
Akut kardiyak, pulmoner, metabolik, enfeksiyöz, travmatik
hastalığı olan herkes
Egzersiz kontrendike
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
‘Spor sağlıklı çok az kişiyi hasta eder, ancak çok
sayıda hastayı sağlığına kavuşturur’
‘düzenli fiziksel aktivitenin yararları zararlarından
çok üstündür’
‘hızlı yürümek gerçekçi, ucuz ve kolay bir tedavi
yöntemidir’
’Haftada 5 kez tempolu yürüyüş bir çok sağlık
sorununun çözümüdür’
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
‘GARFIELD’
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Çoğu hasta egzersiz önerisine sıcak bakmaz
Çoğu hekim egzersiz önerisini ‘yarım ağız’ ile
yapar
Hasta egzersize uyum sağlamak için sosyal
destek görmelidir
‘Egzersiz önermemek’ hekim için mesleki bir
ihmaldir !
Enhancing function in older adults with chronic low back pain, Iverson et al,
Arch Phys Med Rehabil 84, 2003, 1324-1331
.
Muscle, exercise and arthritis, Hurley,
Ann Rheum Dis 2002;61:673-675.
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
SONUÇ
KKH’ da egzersize dayalı rehabilitasyon güvenli ve yüz
güldürücüdür.
KR, standart tedavi yaklaşımı olarak kabul edilmiş olup tüm
dünyada yaygın olarak uygulanmaktadır.
KKH olan herkese, özellikle yaşlılara KR olanağı verilmelidir.
Ülkemizde KKH prevalansı giderek artmaktadır.
Ülkemizde fiziksel aktivite düzeyi çok düşüktür.
Birinci basamak sağlık hizmetlerinde fiziksel aktivite ve
kardiyak rehabilitasyon konusu önemsenmelidir.
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi
Kardiyak rehabilitasyon yaşama yıllar,
yıllara yaşam katar !!
Hellerstein, 1950
30.10.2010
15. Pratisyen Hekimlik Kongresi