gürültünün insan sağlığı üzerindeki etkileri
advertisement
İnsan ve toplum üzerinde olumsuz etki yapan ve istenmeyen seslere gürültü denir. Günlük yaşamda, seslerin varlığı, insanların kendilerini iyi hissetmesi için gereklidir. Konuşma, müzik, doğadaki sesler, yaşantımız için vazgeçilmezdir. Ancak, istenmeyen ses olarak tanımlanan gürültü, insan sağlığını olumsuz olarak etkiler. Gürültü yeni bir kavram değildir. Roma zamanında bile insanların uymak için yaptıklarına tanık olunmuş, o zaman da gece iki tekerlekli roma arabalarının yola çıkması yasaklanmıştır. Bu gürültü kontrolünün ilk örneklerindendir. Gelişen teknoloji ve beraberinde getirdiği kentleşme sorunu sonucunda gürültü giderek önem kazanmış, insan sağlığını ciddi biçimde etkileyen bir çevre sorunu haline dönüşmüştür. Sesin şiddeti: Birimi desibel’ dir (dB) Gürültü şiddeti arttıkça etkiside artar. 100-120 dB ileri derecede rahatsız edici 130-140 dB ağrılı 150 dB kulak zarı yırtılır. GÜRÜLTÜ KAYNAĞI ŞİDDETİ (dB) Fısıltı Normal Konuşma Bağırma Sokak gürültüsü Torna atölyeleri Dokuma atölyeleri Presler Jet motoru Top patlaması GÜRÜLTÜ 20 60 80 40-85 85-95 95-105 100-115 150-160 170-180 Gürültü zararlı mıdır? Evet. Gürültünün zararı çoktan beri bilinmektedir. Yaşlı olanlar ilk klakson yasağını anımsayabilirler. Gürültünün, dolaylı ve dolaysız, geçici ve kalıcı türlü zararları vardır. Gürültünün insanlar üzerindeki zararının bir kötü yanı da açıkça belli olmaması, iyi bilinmemesi, kısaca “sinsi” oluşudur. Gürültünün insan sağlığına olan etkileri birkaç ana başlık altında toplanabilir. Bunlar; 1.Gürültüye bağlı işitme bozukluğu 2.Konuşmanın engellenmesi 3.Gürültünün uyku üzerindeki etkileri 4.Gürültünün kardiyovasküler ve fizyolojik etkileri 5.Gürültünün ruh sağlığı üzerindeki etkileri 6.Gürültünün iş performansı üzerindeki etkileri 7.Gürültünün konut alanlarındaki genel davranış ve rahatsızlık üzerindeki etkileri Az Gürültü de zararlı mıdır? Azlık, çokluk, yani nicelik boyutu gürültü düzeyi (gürültü seviyesi), ya da daha teknik dilde yeğinlik, ses basınç düzeyi gibi deyimler ile anlatılır.Önce bir ayırım yapmak gerekir: Gürültünün insan organizması üzerindeki dolaysız etkisi ve bunun doğurduğu zarar başka şey; bir konuşmayı izlemek, müzik dinlemek vb. gibi durumlarda işitilmesi gereken seslerin işitilmesini güçleştirmek, engellemek, dikkati dağıtmak gibi rahatsız edici etkisi başka şeydir. Kısaca, birincisine zarar, ikincisine rahatsızlık denebilir. Doğaldır ki, rahatsızlığın dolaylı zararları da söz konusudur.Zarar konusunda başka kriterler, rahatsızlık konusunda başka kriterler kullanılır. Rahatsızlık konusu çok daha karmaşıktır. Değişik boyut ve etkenlerin ve öznel değerlendirmelerin de söz konusu olduğu rahatsızlık bir yana bırakılır da yalnızca zarar konusu ele alınırsa, belli bir sınırdan söz edilebilir. Gürültünün zararlı olmaya başladığı sınır nedir? Değişik ülkelerde yürürlükte olan yönetmeliklere göre bu sınır çok ufak değişiklikler gösterir.Genelde, günde 8 saatlik bir süre için, bu sınır 85-90 dB(A) dır. Gürültüyü oluşturan frekansların belli özel durumları, örneğin ses enerjisinin, bir ya da bir kaç frekansta toplanmış olması, zararlılığı arttırır. 197l’de Dünya Sağlık Örgütü (WHO) çalışma grubu, gürültünün, insan iyiliğine karşı ana bir tehdit olarak görülmesi gerektiğini bildirilmiştir. WHO’nun yaptığı araştırmalara göre: Avrupa nüfusunun yaklaşık %25’i 65 dBA (Leq(24))’nın üzerinde ulaşım gürültüsüne maruz kalmaktadır. 65 dBA değerindeki bir ses basınç düzeyinde uyku bölünür ve çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkar. Dört Avrupa ülkesi olan Fransa, Almanya, İngiltere ve Hollanda’da, karayolu gürültüsü, toplumun % 20-25’ini olumsuz etkilemektedir. Gürültülerin Sınıflandırılması 30 – 65 dBA I. Derecedeki Gürültüler • Konforsuzluk • Rahatsızlık • Sıkılma duygusu • Kızgınlık • Konsantrasyon ve Uyku Bozukluğu 65 – 90 dBA II. Derecedeki Gürültüler Fizyolojik gürültü • Kalp atışının değişimi • Solunum hızlanması • Beyindeki basıncın azalması 90 – 120 dBA III. Derecedeki Gürültüler • Fizyolojik gürültü • Baş ağrısı 120 – 140 dBA IV. Derecedeki Gürültüler • İç kulakta bozukluk 140 > dBA V. Derecedeki Gürültüler • Kulak zarının patlaması. GÜRÜLTÜNÜN SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ Yüksek gürültülü bir ortamda kaldıktan sonra daha az şiddette gürültülü bir yere geçildiğinde daha önceki yüksek gürültü etkisiyle işitme kapasitesinde geçici bir azalma olur (ışıkta gözün kamaşması gibi).Gürültüye karşı ruhsal bir uyum gerçekleşir. Psikolojik Etkiler: Psikolojik rahatsızlığın belirlenmesindeki parametreler şu şekilde sınıflandırılabilir: Kişinin o andaki psikolojik durumu • Keyifli, • Keyifsiz, Kişinin o andaki genel eylem durumu • Çalışma, • Dinlenme, • Uyuma gibi Kişinin o eyleme bağlı olarak yaptığı iş, • Çalışma : Problem çözme, kompozisyon hazırlama, • Dinlenme : Dans, okuma, dinlenme gibi • Uyuma Sesin niteliği • Trafik sesi, • Yazı makinası sesi gibi •Sesin seviyesi Fizyolojik Etkenler • Vücuttaki Bozukluklar • Kalp atışının bozulması • Kesiklilik • Metabolizmada bozukluk • Uyku Bozukluğu Fiziksel Etkenler Geçici veya kalıcı işitme hasarları PERFORMANS ETKİLERİ: Bu konuda yapılan birkaç alan araştırması, gürültünün iş hatalarına ve kazalarına yol açtığını göstermiştir. Ancak etkiler, gürültünün tipine ve yapılan işe bağlıdır. Laboratuar ve işyerindeki çalışmalar, gürültünün dikkat dağıtan uyarıcı bir unsur olduğunu ortaya koymuştur. K ısa süreçte, gürültüden kaynaklanan uyarıcılık basit işlerdeki performansı arttırır. Ancak karmaşık işlerdeki kavrama performansı oldukça kötüleşir. Kavrayış üzerindeki etkiler içinde, en çok, okuma, dikkat odaklama, problem çözme ve hafıza gürültüden etkilenir. Genel olarak gürültü, yapılan işin miktarını etkilemez, ancak işin doğruluğunu etkiler. İnsanların % 20’ si gürültüye karşı aşırı duyarlıdır. Yaş; işitme fonksiyonu 40 yaşından sonra daha çabuk bozulabilir. Cins; Kadınlar yüksek frekanslı seslerden erkeklerden daha çok etkilenirler. İç kulağın daha önce geçirdiği hastalıklar; Kulak iltihabı ve travmalar etkilenimi arttırır. Daha önce gürültülü bir ortamda bulunmak işitme kaybını hızlandırır. MESLEKSEL SAĞIRLIK Mesleksel sağırlık meydana gelmesinde en önemli faktör sesin şiddetidir. Bir insan günde 8 saat süre ile 80-85 dB gürültüde herhangi bir işitme güçlüğü olmadan çalışabilir. Gürültünün zararlı etkileri zamanla birikir. Ve yıllar geçtikçede artar. MESLEKSEL SAĞIRLIK 90-100 dB de 20 yıl çalışma ile işitme kaybı oluşabilir. 100-105 dB de ortalama 14 yılda 105 dB den fazla olan yerlerde 6 yılda işitme bozukluğu oluşur. Yüksek frekanslı sesler düşük frekanslı seslerden daha zararlıdır Ani sesler daha zararlıdır. Kulağın kendini korumasına imkan vermez. MESLEKSEL SAĞIRLIĞIN ÇEŞİTLERİ Geçici sağırlık; (Eşik düşmesi) Kulak yorgunluğunun neticesidir. Kalıcı sağırlık; Her iki kulakta simetrik olarak oluşur. Gürültülü ortamdan uzaklaşılsa bile gerilemez. KALICI SAĞIRLIK EVRELERİ 1. EVRE: Kulaktaki işitme kaybının farkında olunmadığı devredir.Ancak odiometrik inceleme ile tanısı konur. Günlük konuşma frekansı 500-2000 HZ dir. Bozukluk ise 4000 -4500 arasındadır. 2.EVRE: Kalıcı sağırlık ilerledikçe bozukluğun frekans yayılımı genişler. Fısıltılı güçlükle duyulur. KALICI SAĞIRLIK EVRELERİ • 3.EVRE: Bozukluğun frekans yayılımı çok genişlemiştir. Normal konuşmalar duyulmaz olur. Normal hayat içinde sağır bir insan oluşmuştur. GÜRÜLTÜNÜN SAĞLIĞIMIZA DİĞER ETKİLERİ Yorgunluk; gürültü şiddeti 50-60 desibele ulaşınca ortaya çıkar. Psikolojik etkiler; Dikkat azalır, sinirlilik, huzursuzluk, karekter değişiklikleri. Uyku bozukluğu İş veriminde düşme Fizyopatolojik etkiler; Taşikardi ve ekstrasistol (90dB üstü), Hipertansiyon(70dB üstü), GİS motilitesinde düşme(ülser), Derinin elektriksel dayanıklılığında azalma, Sinir sisteminde etkilenim; Baş dönmesi, reflekslerde canlılık, nistagmus, midriazis, adrenal bez hiperaktivasyonu GÜRÜLTÜ TÜRLERİNİN DESİBEL DERECELERI VE PSİKOLOJİK ETKİLERİ Uzay Roketleri-170 dB (Sinirsel bozukluk) Canavar Düdükleri -150 dB (Sinirsel bozukluk) Makineli delici -120 dB (Sinirsel bozukluk) Motosiklet -110 dB (Sinirsel-psikolojik bozukluk) Kabare Müziği -100 dB (Sinirsel-psikolojik bozukluk) Metro gürültüsü -90 dB (Psikolojik bozukluk) Çalar Saat – 80 dB (Psikolojik bozukluk ilk aşama) Telefon zili -70 dB (Psikolojik bozukluk ilk aşama) KORUMA Kaynakta kontrol Daha az gürültü veren teknik Makine bakımlarının zamanında yapılması Trafikteki araçlara susturucu takılması, havalı kornaların yasaklanması Alıcıda kontrol Kulak tıkaçları Kulaklıklar Başlıklar KORUMA ÇEVREDE KONTROL Yapı elemanı planlanması; Bina planlanması Şehir planlanması Yerleşim yeri seçimi Yollarda ve yol kenarlarında alınacak önlemler Bina grubu( komşuluk ünitelerinin) planlanması “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” (2002/49/EC) Çevre ve Orman Bakanlığı “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” (2002/49/EC) Amaçları: Çevresel gürültüye maruz kalınması sonucu kişilerin huzur ve sükununun, beden ve ruh sağlığının bozulmaması için gerekli tedbirlerin alınması için: Çevresel gürültüye maruz kalma seviyelerinin, hazırlanacak gürültü haritaları, akustik rapor ve çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu ile belirlenmesi, Çevresel gürültü ve etkileri hakkında kamuoyunun bilgilendirilmesi, Gürültüyü önleme ve azaltmaya yönelik eylem planlarının hazırlanması ve bu planların uygulanması. “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” (2002/49/EC) Avrupa Birliği uyum sürecinde ortaya çıkan ortak tutum belgesi uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından 1 Nisan 2005 de yürürlüğe konulmuş, 7 Mart 2008 tarihinde ve en son 4 Haziran 2010 tarihinde yenilenmiştir. Amaç Bu Yönetmeliğin amacı; -Çevresel gürültüye maruz kalınması sonucu kişilerin huzur ve sükûnunun, beden ve ruh sağlığının bozulmaması için gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamak ve -kademeli olarak uygulamaya konulmak üzere; Amaç -değerlendirme yöntemleri kullanılarak çevresel gürültüye maruz kalma seviyelerinin, -hazırlanacak gürültü haritaları, akustik rapor ve çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu ile belirlenmesi, -çevresel gürültü ve etkileri hakkında kamuoyunun bilgilendirilmesi, -gürültü haritaları, akustik rapor ve çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu sonuçları esas alınarak; Amaç özellikle çevresel gürültüye maruz kalma seviyelerinin insan sağlığı üzerinde zararlı etkilere sebep olabileceği ve -çevresel gürültü kalitesini korumanın gerekli olduğu yerlerde, gürültüyü önleme ve azaltmaya yönelik eylem planlarının hazırlanması ve -bu planların uygulanması ile ilgili usul ve esasları belirlemektir. HAZIRLAYANLAR: G120112015 G120112077 G120112033 GÖKŞİN KADIZADE NAZLICAN ARSLAN BUSE ÇANAKÇI
