ELEKTROTERAPI NOTLAR
{Enterferansiyel Akımlar}
Elde edilen akımın frekansı iki alternatif akımın frekanslarının farkına eşittir. Frekans,
kullanılan enterferans cihazına göre 0-100 Hz veya 0-250 Hz arasında değişir
Her depolarizasyondan sonra repolarizasyona izin vermek için orta frekanslı akımın
kesikli olması veya akımın şiddetinin önemli bir şekilde az altılması gerekir.
Amplitüd modülasyonunun frekansı (AMF) (tedavi frekansı) depolarizasyon
frekansını belirler.
Örneğin alternatif akımlardan birinin frekansı 4000 Hz de sabit, diğerinin frekansı da
4000- 4150 Hz arasında değişirse AMF veya tedavi frekansı 150 Hz olur. Geleneksel
enterferansiyel alan tedavisinde 4 elektrot ve iki devre kullanılırdı.
Enterferansiyel akım jeneratörlerinin genelde 2000-5000 Hz arasında taşıyıcı
frekansı ve 0-1000 Hz arasında değişen ritmik frekansı vardır. 4000 Hz frekansı
kullanıldığı zaman faz durasyonu 125 psn’dir.
motor stimülasyon uygulamasının tercih edildiği durumlarda daha uygun faz
durasyonu gerekir. 250 psn geçiş süresi nedeniyle 2000 Hz taşıyıcı frekansı daha
etkilidir
EFA’nın en önemli özelliklerinden biri, deri direncinin akıma karşı çok az olmasıdır.
Derinin tabakası (stratum corneum) kuru olduğu için yalıtkan özellik gösterir. Bu
nedenle deri, akım akışına karşı kapasitif bariyer gibi görev yapar. Her kapasitör gibi,
empedansı da alternatif akım frekansı ile ters orantılıdır.
Z = l/2nCF
Z: Omik rezistans, empedans (ohm, Q)
C: Kapasite (farad)-lOO cm2
için 1 pF
F: Frekans (Hertz)
İki orta frekanslı akımın çaprazlaştığı yerde oluşan alana enterferansiyel alan denir.
Eski EFA cihazlarında bu alan statik olarak meydana gelmekteydi. Daha sonra
vektör sistemi veya üç boyutlu çiçek etkisi 45°lik açılarla taranarak maksimum etki
oluşturacak şekilde hareketlendirilmiş ve elektrotlar arasında kalan bölgede aynı
etkinin oluşması sağlanmıştır (Endodyn etkisi, stereo dinamik enterferans akım
Polar - Apolar Stimülasyon Kanunları
EFA uygulandığı zaman elektrotlar altında düz akımın etkileri gözlenmez. Her
elektrot altında aynı elektriksel ve elektrolitik özellikler meydana gelir. Bu nedenle
EFA “Apolar akım” olarak da adlandırılır. Düz ve alçak frekanslı akımlarda öncelikle
katot altında aksiyon potansiyeli meydana gelir (Polar Stimülasyon Kanunu), EFA’da
ise her iki elektrot altında da depolarizasyon ve aksiyon potansiyeli oluşur (Apolar
Stimülasyon Kanunu)
Fizyolojik Etkileri
Enterferansiyel akımlar hücre içi ve hücrelerarası alanda artan iyonik değişimlere yol
açar. Hücre geçirgenliğini artırır ve lenfatik sistemi uyarır.
1. Sinir üzerine etkileri: Birçok araştırmacı, EFA’nın ağrıyı azaltma mekanizması
olarak kapı-kontrol teorisini göstermektedir. Kapı-kontrol mekanizmasında kalın
miyelinli duyu liflerin (Ap duyu lifleri) uyarılmasıyla nosiseptif afferent liflere (Aö ve C
lifleri) duyarlı olan arka boynuz nöronların inhibisyonu meydana gelir. Böylelikle kapı
kapanır ve ağrılı uyaranlar üst merkezlere iletilemez. EFA, kalım miyelinli lifleri
uyarabilmektedir. Yapılan çalışmalarda, EFA uygulamasının sinir liflerinde fizyolojik
blok oluşturmadığı ve değişikliğe yol açmadığı belirtilm.
2. Kan akışı ve ödem üzerine etkileri: EFA’nın kan dolaşımını artırdığı ve ödemi
azalttığına yönelik çalışmalar bulunmaktadır. uzaklaştırılacaktır. EFA’nın dolaşım
üzerindeki etkisi, kas kontraksiyonu sağlaması veya otonom sinir sistemini uyarması
ile olabilir.
3. Kas üzerine etkileri: Diğer uygulamalarda olduğu gibi akım şiddeti arttıkça akımın
duyu ve motor sinirler üzerindeki uyarıcı etkisi artar. Bu nedenle EFA kasın yeniden
eğitimi için önerilmektedir.
4. Doku İyileşmesi üzerine etkisi: EFA’nın otonom sinir sistem aktivitesinde
değişikliğe neden olması, doku iyileşmesi için önemli olan kimyasal medyatörlerin
üretimini değiştirmektedir.
5. Placebo etkisi: Tıbbi uygulamaların büyük çoğunluğunda olduğu gibi EFA
uygulamaları ile placebo etkisi beklenmektedir
Elektrot Çeşitleri
Karbon plak elektrotlar ıslak pedler ile, vakum elektrotlar ıslak süngerler ile uygulanır.
Elektrotların seçiminde daha çok uygulama kolaylığı göz önüne alınır. Plak
elektrotlar daha çok ekstremitelerde bandaj veya velkro ile sabitlenerek
uygulanabileceği durumlarda tercih edilir. Bazı düzensiz alanların tedavisinde ise,
çabuk ve kolay pozisyon ayarlanabileceği için vakum elektrotlar tercih edilmekte,
ayrıca özellikle daha geniş alanların tedavisinde kolaylık sağlamaktadır. Bu
elektrotlar ile bipolar veya kuadripolar uygulama yapılabilir. Vakumun etkisi,
elektrotlar altındaki dokuda vücut sıvısının artmasını sağlaması, deri rezistansını
azaltması ve iletkenliğini artırmasıdır. Vakum elektrotlar ile sağlanan emiş gücünün,
kutanöz sinirleri uyararak vazodilatasyon meydana getirdiği belirtilmektedir. Vakum
uygulamasının meydana getirdiği mekanik uyarı masaj ile benzer etki gösterir. Bu
uygulama kesikli uygulandığı zaman derideki kan akışının 30 kat arttığı gözlenmiştir.
Alçak frekans ve mekanik uyarı resiprokal olarak birbirlerinin etkinliğini artırır. elektrot
da kullanılabilir. Ayrıca 5 kHz frekansında 3 amplitüdü sabit sinüzoidal akım homojen
ortamda uygulandığı zaman, 3 boyutlu amplitüd modülasyonlu enterferansiyel alan
oluşturulur. Meydana gelen bu alan, 2 tane Y şeklinde 3 çift elektrot ile vücuda
uygulanır ve 3 akımın kesiştiği alan doku içindedir. Yüzeyel ağrılı noktalar ve yüz
tedavisinde dört kutuplu elektrot çok uygundur. Eldiven elektrotlarda manuel kontrol
ile akım şiddetini düzenlemek mümkün olmaktadır.
Uygulama Tekniği
1. İki Elektrot Uygulaması (Bipolar Uygulama):
Amplitüd modülasyonlu akım, EFA cihazı tarafından meydana getirilir.
2. Dört Elektrot Uygulaması (Kuadripolar Uygulama):
Bu uygulamada, sabit amplitüdlü orta frekanslı alternatif akım deriye iki farklı devre
yoluyla uygulanır İki devrenin dokuda çapraz yapması ile meydana gelen bileşke
akım iki farklı frekanstaki akımın toplamına eşittir. Dört elektrot uygulaması Şekil 5.
İki elektrot uygulaması Şekil 6. Dört elektrot uygulaması özellikle daha geniş
bölgelerin tedavisinde kolaylık sağlamaktadır meydana gelirken, dört elektrot
uygulaması ile daha derin dokularda oluşmaktadır. İki elektrot uygulamasında
bileşke akımın dokularda enterferansı veya güçlendirilmesi olmadığı için, maksimum
etki elektrotlara yakın yüzeyel dokularda meydana gelir. Dört elektrot uygulamasında
ise maksimal etkinin, akımların geçtiği ve enterferans yaptığı derin dokularda, dört
elektrodun geometrik merkezinde meydana gelmesi beklenir. maksimal uyarının
daha düzensiz bir yol izlediği düşünülmektedir. birinci devrede ped elektrotlar, ikinci
devrede vakum elektrotlar veya her bir devrede vakum ve ped elektrotlar
kullanılabilir.
3. Altı kutup Uygulaması: Y şeklindeki ped veya vakum elektrot ile uygulama yapılır.
Doku içerisinde 3 akım kesişerek amplitüd modülasyonlu EFA haline gelir.
4. Statik alan EFA uygulaması yerine Tarama Uygulaması: Klinikte, dokudaki
patolojik bölgeyi kesin olarak belirlemekte zorluk olursa, statik alan yerine tarama
tercih edilir. hedef doku iyi bir şekilde belirlenmiş ve lokalize ise yapılır.
Endikasyonları
Kas iskelet sistemi problemleri, fibromiyalji, bel ağrısı, osteoartrit, kırık iyileşmesi kas
atrofisi, sedef hastalığı, inkontinans, postoperatif durumlarda kullanılmaktadır.
Dokuda meydana getirmek istenilen etkiye göre EFA’nın tedavi frekansı seçilmelidir.
Genel olarak kullanılan tedavi frekansları Yeni Cihazlarda kullanılan tedavi
frekansları
Sabit 100 Hz
Analjezi
25-50 Hz
0-10 Hz
Stimülasyon
25 Hz altı
frekanslar
0-100 Hz
50 Hz
üzerindeki
frekanslar
Analjezik etki,
90-100 Hz
Derin kan ve
lenf dolaşımını
artırmak
Sedatif
Düz akım etkisi
50 Hz
altındaki
frekanslar
Stimülatör etki
50-100 Hz
Tetanik
kontraksiyon
Kesikli
kontraksiyon
Elektrot Yerleşimi
Kas stimülasyonu:
Büyük elektrot kası inerve eden sinir üzerine, küçük elektrot ise kasın motor
noktasına yerleştirilir. Alternatif olarak eşit büyüklükteki iki elektrot kasın origo ve
insersiyosuna uygulanabilir.
Ağrı kontrolü:
Elektrot yerleşimi TENS gibi yapılabilir. Ayrıca, bel ağrısı olan kişilerde spinal sinir
köklerine yapılan uygulamanın ağrılı bölgeye yapılan uygulamaya göre fonksiyonel
özürde daha fazla gelişme sağladığı belirtilmektedir.
Tedavi Dozajı
Ağrı kontrolü amacıyla uygulama yapılıyorsa, akım şiddeti yavaş bir şekilde artırılır.
Duyu seviyesinde “güçlü ama tolere edilebilir” bir seviyeye kadar artırılır. Ancak,
uygulama yapılan alan, kullanılan elektrodun büyüklüğü ve elektrot yerleşimi akımın
meydana getirdiği hissin algılama derecesini etkileyebilir.
Tedavi Süresi
Uygulama süresi tedavinin hedefi ile kontrol edilir, ancak klinik temelli tedavi
genellikle 20- 30 dk’dır. Her tedavi komponentinin uygulaması 10-15 dk’dır.
Uygulama öncesinde kişinin ağrı duyarlılığı duyu testi ile değerlendirilmelidir.
Avantajları
1. Akım vücut içinde meydana geldiği için hasta açısından tehlikesizdir. Duyu
kaybında uygulanabilir.
2. Akım devamlı yön değiştirdiği için elektrotlar altında yanık tehlikesi yoktur.
3. Derin dokulara verilen dozaj ölçülebilir.
4. Diğer elektrik stimülasyonu çeşitlerine göre deri rezistansı düşük olduğu ve fazla
dozajlarda ağrı yapmadığı için pelvik döşeme gibi daha derinde bulunan ve geniş
kasların tedavisinde kullanılır.
Dezavantajları
Denerve kaslarda uygulanmaz. Reinervasyon başladıktan sonra kullanılabilir.
Tehlikeleri
Yanıklar, ağrının artması, halsizlik, bulantı, kusma, baş dönmesi, migren/baş ağrısı
ve nörolojik etkilerdir. Yanık tehlikesi çok yüksek akım şiddetlerinde ve deri ile
elektrot arasında yetersiz temas varsa meydana gelir. Bu nedenle, elektrot pedlerinin
ıslak olması ve deriye tam teması önemlidir dolayısıyla kimyasal yanıklara neden
olmaz
Kontraendikasyonları
Astenik kişiler ve çocuklar, hipo ve hipertansiyon, trombüs riskinin olduğu alanlar,
enfeksiyon, kanser, tüberküloz, metal implantasyon, hemoraj vücut ısısının arttığı
durumlarda ve kalp pili kullanan kişilerde uygulama yapılmaz. Hamilelerde
abdominal, lumbosakral veya pelvik bölgeyi içine alan uygulamalar ve kalp problemi
olanlarda ise torakal bölgeyi içine alan uygulamalardan kaçınılır.
