kamuda çalışan kadınların çalışma hayatında - Türkiye Kamu-Sen

KAMUDA KADIN
TÜRKİYE KAMU-SEN
KADIN KOMİSYONLARI RAPORU
- 04.12.2014 -
İÇİNDEKİLER
:
Giriş
1. Kamuda Kadın İstihdam Oranları
1.1. İstihdam Şekline Göre Dağılım (657/4-B/4-C)
1.2. Üst Düzey Yönetici Kadın Oranı ve Sayısı
1.3. TÜİK 2012 Verileri
2. Sorunlar, Talepler ve Öneriler
GİRİŞ
Kadınların uzman mesleklerdeki payları, karar mekanizması içerisindeki sayıları ve rolleri,
ülkenin toplumsal cinsiyet eşitliği açısından konumunu belirlemektedir. Türkiye bu
sıralamalarda genellikle sonlarda yer almaktadır.
Çalışan, üreten, yol gösteren, hak eden ve hak ettiğini alan sendikacılık anlayışını ilke edinmiş
bir emek örgütü olan, ülkenin kalkınmasının, refahın ve barışın elde edilmesinin, kadınların
erkeklerle eşit şartlarda, her alanda sunacağı katkı ile sağlanacağına inanan,
Konfederasyonumuz TÜRKİYE KAMU-SEN, kadınların ailenin refahına ve toplumun
kalkınmasına yaptıkları büyük katkıların henüz tam olarak anlaşılamadığı ülkemizde
kadınların sorunlarının çözülebilmesi için kadınlar ile erkeklerin toplumdaki geleneksel rolleri
de dahil birçok şeyin değişmesi gerektiğinin farkındadır.
Çalışma hayatında kadınlarımızın yaşadığı sıkıntılar, sendikalarımız tarafından her ortamda
sıklıkla gündeme getirilmektedir
Bu çalışmamızın amacı da;
Türkiye’deki kamu sektöründe, kadın istihdamının son yıllarda nicel olarak ne durumda
olduğunun ve oransal olarak hangi hizmet kollarında yoğunlaştığını,
Kurumlardaki karar alma mekanizması içerisinde kadınların sayısal oranını,
Kamuda çalışan kadınların, yasalar ve onaylanan uluslararası anlaşmalar çerçevesindeki
durumunu gözler önüne sererek
Gelişmiş ülkelerdeki düzenlemeleri de dikkate alarak kamudaki kadın çalışanların refahının
daha fazla nasıl artabileceğine dair çözüm önerileri sunmaktır.
Tüm bu amaçlar doğrultusunda, ilk bölümde, istihdam edilen kamu personelinin statülerine,
hizmet kollarına göre cinsiyet dağılımı; kurumlardaki yönetici kadın sayısı nicel olarak
sunulacaktır.
İkinci bölümde ise; Sendikalarımızın yapmış olduğu Kadın Kurultayları ile Çalışma
Hayatında ve Sendikal Mücadelede Kadının Rolü ve Beklentileri konulu çalıştayların sonunda
elde edilen veriler ışığında, kamuda çalışan kadınların karşılaştıkları sorunlar, Türkiye KamuSen’li Kadınların talepleri ve Konfederasyonumuzun çözüm önerileri sunulmaya
çalışılacaktır.
Ülkemizde çalışma hayatı içinde büyük bir yükü omuzlayan kadın çalışanların sorunları ve
beklentilerini dile getirme noktasında ortaya çıkan kararların yasama ve yürütme tarafından
dikkate alınmasını ve böylelikle çalışma hayatında karşılaşılan pek çok soruna çare olmasını
temenni ediyoruz.
Saygılarımızla…
1. KAMUDA KADIN İSTİHDAM ORANI
Devlet Personel Başkanlığı’nın 2013 verilerine göre, kamu kurum ve kuruluşlarında
(Başbakanlık, bakanlıklar, üniversiteler, kuvvet komutanlıkları, müsteşarlıklar, genel
müdürlükler, üst kurullar ve diğer statü kurumlar ve KİT'ler) çalışan 2 milyon 548 bin kamu
çalışanının 1 milyon 633 bin 324'ü erkeklerden, 914 bin 732'si ise kadınlardan oluşmaktadır.
Yani kamuda çalışan kadınların oranı yüzde 35,9 iken, erkeklerin oranı yüzde 64,1. Kamu
kurum ve kuruluşlarında görev yapan yöneticilerin dağılımına bakıldığında ise kadınlara
yöneticilik konusunda neredeyse hiç şans tanınmadığı görüldü
Buna göre kamuda, müsteşar, müsteşar yardımcısı, vali, başkanlık müşaviri, bağlı kurum
başkanı, bağlı kurum başkan yardımcısı, bakanlık bünyesindeki genel müdürler, bağlı kurum
genel müdürleri, genel müdür, genel müdür yardımcısı, kurul başkanı, kurul üyesi, kurum
bünyesinde başkan, daire başkanı, bölge müdürü, bölge müdür yardımcısı, il müdürü
statüsünde görev yapan toplam 5 bin 899 yöneticinin sadece 608'i kadın, 5 bin 291 ise erkek
Kamudaki kadın yönetici sayısı sadece yüzde 10 da kalırken bu oran erkeklerde yüzde 89,7'yi
bulmaktadır.
Memuriyette kadın çalışanların oranı yüzde 38,7 olurken, bu oran erkeklerde yüzde 61,3
seviyesinde. Kadınların erkeklere en fazla yaklaştığı statü ise öğretim elemanları. Türkiye’de
çalışan toplam 110 bin 633 öğretim elemanının yüzde 41'i kadınlardan oluşuyor.
Maliye Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Çevre ve
Şehircilik Bakanlığı, Adalet Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı,
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Gençlik ve Spor Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Bilim,
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı,
Kalkınma Bakanlığı'nda ise bakan yardımcısı, müsteşar ve müsteşar yardımcılıkları görevinde
hiç kadın bulunmuyor.
Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki kadın milletvekili oranı 1935 yılında %4,5 iken, 2013
yılında bu oran %14,4'e yükselmiştir Kabinede Aile ve Sosyal Politikalar Bakanımız tek
kadın bakan olarak yer alıyor. Ülke karşılaştırmalarına bakıldığında, bu oranın en yüksek
olduğu ülkeler %52,6 ile Norveç ve %52,2 ile İsveç dir.
1.1. İstihdam Şekline Göre Dağılım *
İSTİHDAM ŞEKLİ
KADIN
SAYISI
KADIN
ERKEK
ORANI(%) SAYISI
ERKEK
ORANI (%)
TOPLAM
Memurlar
802.437
38,75
1.268.102
61,25
2.070.539
Sözleşmeli Personel
43.268
29,77
102.088
70,23
145.356
7,50
179.212
92,50
193.745
İşçi ve geçici personel 14.533
(4/C)
Hakimler ve Savcılar
3.343
24,05
10.560
75,95
13.903
Öğretim Elemanları
44.814
40,60
65.565
59,40
110.379
Toplam
908.395
35,85
1.625.527
64,15
2.533.922
1.2. Üst Düzey Yöneticilerin Cinsiyet Dağılımı
TOPLAM KADIN
KADIN (%)
ERKEK
ERKEK (%)
5 899
10.31
5 291
89.69
608
** TBMM Genel Sekreterliği, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği, Mit Müsteşarlığı,
Merkez Bankası, Ziraat Bankası, Türkiye Halk Bankası ile Mahalli İdareler kadro ve
pozisyonları bu sayılara dahil değildir. (Kaynak: Devlet Personel Başkanlığı, Mart, 2013)
OECD’nin 2009 yılında hazırladığı, “Bir Bakışta Devletler” raporuna göre, Türkiye kadın
memur sayısı konusunda OECD ülkeleri içinde sonuncu sırada yer almıştır.
OECD, raporunda “Kadınlar birçok OECD ülkesinde genel ulusal işgücüne katılım
oranlarının üzerinde temsil ediliyorlar. Polonya, kadınların merkezi hükümet kurumları içinde
en çok istihdam edildikleri OECD ülkesi konumunda bulunuyor. Skalanın diğer ucunda
Japonya ve Türkiye var. Japonya’da devlet kurumlarında istihdam edilenlerin % 20’si,
Türkiye’de ise % 12’si kadınlardan oluşuyor. Türkiye merkezi hükümette en düşük kadın
istihdamı bulunan OECD ülkesi konumunda, ancak gerek Japonya gerekse de Türkiye’de
kadınların merkezi kamu kurumlarındaki istihdam oranı 1995’ten bu yana artıyor” denilmiştir.
Buna karşın, yukarıdaki tablolarda da görüleceği üzere, % 35 olan kadın memur istihdam
oranı, oldukça az olup; yalnızca belirli kurumlar ve meslek gruplarında yoğunlaşma
halindedir. Keza üst düzey yönetici kadın oranı da % 10’da kalmıştır bu da oldukça azdır
1.3. TÜİK 2012 Verileri









Geçmişten günümüze kadın başbakan sayısı 1’dir.
TBMM’de kadın temsil oranı ise yalnızca %14. (77 Kadın milletvekilimiz var)
Yalnızca bir kadın bakanımız var.
Kamuda 8 bin 284 üst düzey yöneticinin yalnızca %7’si kadın.
Mevcut 20 Müsteşarın tamamı erkek, 81 Müsteşar Yardımcısının yalnızca 3 tanesi
kadın.
Kamudaki Genel Müdürlük makamının 156’sında erkekler, 9 tanesinde kadınlar
oturuyor.
Yalnızca 1 kadın valimiz var.
450 Vali yardımcısı içinde 10, 989 kaymakam arasında 13 tane kadın var.
261 Bölge Müdürü arasında tek bir kadın yok.



Kadın kamu görevlilerinin oranı hâkim savcılarda %24, müfettişlerde %7, kariyer
uzmanlarda %38, din görevlilerinde %5, teknik personelde %26, bilgi işlemde %37,
şeflerde ise %38.
Çalışma, iş gücüne katılma ve üst düzey yöneticilik konularında geri planda kalan
kadınlar, hak arama noktasında da çekingen davranıyorlar.
Kamuda toplam sendikalaşma oranı %68,17 iken kadınların örgütlenme oranı
%35’lerde kalıyor.
KAMUDA ÇALIŞAN KADINLARIN ÇALIŞMA HAYATINDA KARŞILAŞTIKLARI
SORUNLAR

























Kadının çalışma hayatında yeterince yer alamamasındaki en büyük engel bu konuda
toplumsal bilincin henüz oluşmamış olması
Çalışan kadınların en büyük endişesi iş güvencesinin ortadan kaldırılması
Eğitim ve mesleki eğitimlerde eşitsizlik
Görevde yükselmede eşitsizlik
Sağlığı tehdit eden hijyenik olmayan ortamlarda çalışma ve meslek hastalığına
yakalanma riski
Sosyal haklardan yararlanmada eşitsizlik
Yönetici ve amir baskısı
Şiddet
Mobbing
Cinsel taciz
Cinsiyet ayrımcılığının yapılması
Yoğun ve uzun çalışma saatleri
Meslekleri dışında görevlendirme
Kendi istekleri dışında geçici görevlendirmeler veya naklen atamaların yapılması
Gece vardiyasında ulaşım sorununun yaşanması
Gece nöbeti uygulaması ve süreleri
İş ve ev hayatı dolayısıyla çifte yoğunluk durumu
Aileye yeteri kadar zaman ayıramama
İşyerlerinde yeterli sayıda emzirme odasının bulunmaması
Çocuk bakımı
Çocuk ve yaşlı bakım evlerinin yetersizliği
Çocuk yardımlarının yetersizliği
Ücretli ve ücretsiz doğum izni sürelerinin yetersiz olması
Dengesiz beslenme
Emeklilik yaşında hizmet süresinin göz önünde bulundurulmaması;
Çalıştaylarımız sonucunda kamuda çalışan kadınların çalışma hayatında en çok karşılaştıkları
sorunlar bu şekilde sıralanmıştır.
TALEPLERİMİZ
:
Türkiye Kamu-Sen üyesi kadınlar olarak;
 Kadınlarımızın, Devletimizin her kademesinde görev almasını, Kamu hizmetinin
hazırlanması ve uygulanmasına katılmasını,
 Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi’nde
yer alan ilkelerin uygulanmasını ve ayrımcılığın her şekli ve oluşumunun ortadan
kaldırılması için gerekli önlemlerin alınmasını,
 Kadının gelişmesini ve ilerlemesini sağlamak için, özellikle politik, sosyal, ekonomik
ve kültürel alanlar başta olmak üzere bütün alanlarda, erkeklerle eşit olarak insan
hakları ve temel özgürlüklerden yararlanmalarını ve bu hakları kullanmalarının
sağlanması,
 Kadın ile erkeğin kalıplaşmış rollerine dayalı ön yargıların, geleneksel ve diğer bütün
uygulamaların ortadan kaldırılmasının sağlanmasını,
 Kadın ve erkeğin rolleriyle ilgili kalıplaşmış kavramların eğitimin her şeklinden ve
kademesinden kaldırılması ve bu amaca ulaşılması için karma eğitimin ve diğer eğitim
şekillerinin teşvik edilmesini, özellikle ders kitaplarının ve okul programlarının
yeniden gözden geçirilmesi ve eğitim metotlarının bu amaca göre düzenlenmesini,
 Anneliğin sosyal bir görev olarak anlaşılmasını ve çocukların yetiştirilmesi ve
gelişiminde kadın ve erkeğin ortak sorumluluğunun tanınmasını ve her durumda
çocukların çıkarlarını her şeyden önde tutan bir anlayışa dayanan aile eğitiminin
sağlanmasını,
 Özellikle kadın ve erkekler arasında mevcut eğitim açığını en kısa zamanda
kapatmaya katkı sağlamak amacıyla, eğitimin her kademesinde kadınlarda okullaşma
oranının artırılması için kredi imkânlarının geliştirilmesi, ekonomik ve sosyal destek
sağlanması,
 Kız öğrencilerin okuldan erken ayrılmasının önlenmesini,
 Hamilelik süresince zararlı olduğu kanıtlanan işlerde kadınlara özel koruma
sağlanması, sağlığın ve doğurganlığın korunması,
 Evlilik ve analık sebebiyle kadınlara karşı olan ayrımın önlenmesi ve etkin çalışma
hakkının sağlanması
 Hamilelik ve analık izni sebebiyle veya evliliğe bağlı olarak işten çıkarmaların
yasaklanması, bu ayrımı yapanların cezalandırılması,
 Kreş ve doğum izni düzenlemelerinin uluslararası normlara uygun hale getirilmesini,
 Özellikle çocuk bakımevleri ağının tesisi ve geliştirilmesi yoluyla anne ve babanın aile
yükümlülüklerini destekleyici sosyal hizmetlerin sağlanmasının teşvik edilmesini
 İşyerlerinde uygulanan psikolojik ve fiziki tacizin önlenmesi için caydırıcı tedbirlerin
alınmasını.
 Hasta, engelli ve yaşlı bakım hizmetlerinin profesyonelce sunulacağı bakım ve
rehabilitasyon merkezlerinin yaygınlaştırılması
 Kadınların sivil toplum kuruluşlarında daha aktif olarak yer almasını sağlamak
amacıyla eğitimler düzenlenmesi ve kadınların bu eğitime katılmalarının teşvik
edilmesini talep ediyoruz.
Çalışma hayatının bir parçası olan kadın çalışanların cinsiyetleri sebebiyle çalışma hayatında
karşılaştıkları sorunları kaldırmadan, kadın çalışanlardan iyi bir performans gösterebilmelerini
beklemek anlamsız olacaktır.
Kamu örgütlerinin, verimliliği arttırma çalışmalarında öncelik olarak kadın çalışanların
sorunlarını çözme görevi gelmelidir.
Kadınların iş hayatındaki sorunlarını çözmek için özellikle, kadınların danışman odaklı
olduğu etkin çalışmalar yapılmalıdır.
ÖNERİLERİMİZ
:
Türkiye Kamu-Sen’in kadınların karşı karşıya kaldıkları çeşitli sorunların çözümü için
önerileri ise şunlardır:
 18 yaşını doldurduğu halde çalışmayan ya da öğrenimine devam edemeyen erkek
çocuklarının 25 yaşına, kız çocuklarının ise evleninceye kadar durumlarında bir
değişiklik olmaması kaydıyla sağlık sigortası hakkından faydalandırılmalıdır.
 Doğum yapan ve ücretsiz doğum iznine ayrılan personele bu izni süresince maaşının
1/4 oranında maaş ödenmesine devam edilmelidir.
 Ödenmekte olan sosyal yardım (aile yardımı, çocuk parası, doğum yardımı, ölüm
yardımı) gösterge rakamları yükseltilerek ödenmelidir.
 Çocuğu yükseköğrenim gören kamu çalışanlarına çocuk yardımı kapsamında
“Eğitim Yardımı” yapılmalıdır.
 Kadın memurların doğum sonrası süt izni kullanım süresi bir yıldan iki yıla
çıkarılmalıdır.
 Kadınların doğumdan sonra bir yıl ücretli izinli sayılması, istemesi halinde ilave
olarak bir yılda ücretsiz izne ayrılabilmesi sağlanmalıdır.
 Eş durumu, sağlık özrü, öğrenim özrü gibi, özür grubu nakillerinde stajyerliğin
kalkmış olması şartı kaldırılmalıdır.
 İşyerlerinde sağlık seminerleri organize edilmeli ve kadın sağlığı merkezleri
kurulmalıdır.
 Çalışan kadına yıpranma payı verilmelidir.
 Çalışan kadının aile düzeninin korunabilmesi ve iş veriminin artırılabilmesi için
kaliteli, hesaplı ve kolay erişilebilir kreş ve okul öncesi imkanlarının
yaygınlaştırılması.