İLAÇ ALERJİLERİ & ANAFLAKTİK ŞOK Yrd. Doç. Dr. Ertuğrul KAYA Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı İLAÇ ALLERJİLERİ • İlacın kendisine ait olmayıp, organizmanın ilaca karşı verdiği immün reaksiyonlardır. • İlaçlar genelde kendileri antijen özelliğine sahip değildir, başka büyük proteinlerle birleşerek antijen oluştururlar. Bu maddelere “yarım-antijen (hapten) denir. • Bazen ilaçtaki katkı maddelerine de allerji olabilir. Allerjik Reaksiyon Özellikleri • • • • Genelde ilk kullanımda oluşmaz. Doza bağımlı değildir Allerjik özellikler katkı sağlar (atopi) Cilt kızarması, kaşıntı, döküntü, cilt vezikülleri görülür. Kanda allerji tablosu oluşur. • Çapraz alerji görülebilir Alerjik Reaksiyon Tipleri • • • • Tip I: Anaflaktik reaksiyonlar Tip II: Sitotoksik reaksiyonlar Tip III: İmmün kompleks toksisitesi Tip IV: Gecikmiş tip hücre aracılı reaksiyonlar İlaç Allerjisinin Klinik Tipleri • • • • • • • • 1- Sistemik anaflaksi ve Anaflaktik şok 2- Lokal anaflaksi 3- Temas dermatiti 4- İlaca bağlı Serum hastalığı 5- Ürtiker 6- Fotoalerji 7… Sistemik Anaflaksi ve Anaflaktik Şok • • • • • • Çok nadir görülür İlk 5-10 dak içinde olur iv verilişte ilk birkaç dakikada olur Genelde ilk ilaç kullanımında görülmez Hafif bulantı ile ölüm arasında ağırlığı değişir Başlangıçta hasta hisseder, hafif fenalaşma, halsizlik olur (“bana bir şey oluyor”). Sistemik Anaflaksi Gelişimi • • • • • • • • • • Hafif bulantı İç çekilmesi, hafif halsizlik Enjeksiyon çevresinde yanma Tansiyon düşmesi Baygınlık Larinks ödemi, solunum yetmezliği Kalpte ritim bozukluğu Dolaşım ve solunum yetersizliği Koma Ölüm Anaflaktik Şok • Bebek ve çocuklarda hasta belirtileri ifade edemeyebilir, dikkat edilmelidir. • Riskli ilaçlarda dikkat edilmelidir • Atopik kişilerde dikkat edilmelidir • Hasta 10 dak bekletilmelidir (enjeksiyonlarda) • Acil müdahale ekipman ve ilaçları erişilebilir ve hazır olmalıdır • Acil müdahale personeli yeterli olmalıdır • Riskli ilaçlar mümkünse hastane acil servisinde yapılmalıdır Riskli İlaçlar • • • • Penisilinler (ve bazı beta laktam ilaçlar) Radyoopak radyoloji ilaçları Morfin Anestezi ilaçları • Kişiye göre değişen bazı ilaçlar Yasal Durum • Anaflaktik şok durumunda sorumlunun kim olduğu yönünde yasal düzenleme yoktur. • İlaçların uygulanması konusunda yasal mevzuat yetersizdir. • Dava aşamasında sorumluluk hemşireye kalabilmektedir. • Parenteral ilaçlar mümkünse acil müdahale şartlarında yapılmalıdır. Enjeksiyondan sonra 5-10 dakika hasta bekletilmelidir. • Riskli ilaçlar mümkünse hem acil müdahale şartlarında hem de hekim kontrolünde yapılmalıdır. • Hekim sorumluluğu kabul etmiyorsa yapılmamalıdır. Anaflaktik Şokta Müdahale • İlkyardım adımları izlenir (A-B-C-) • A- Airway: Havayolu açıklığı sağlanmalı • B- Breath: Hastanın nefes alması sağlanmalı • C- Circulation: Kan dolaşımı sağlanmalı • Zaman kaybetmeden ilaçlar uygulanmalıdır: • İlaçlar: • Adrenalin • Steroid (prednisolon veya Prednol®) • Antihistaminik (Avil®, Sistral® vb) Anaflaktik Şokta İlaçlar • Adrenalin: Aynı isimle bulunur. ½ veya ¼ ampul olarak bulunur. Damaryolu mümkünse iv 1-2 ampul yapılır. damaryolu yoksa sc 2-4 ampul yapılır. Sık olarak tekrarlanabilir. • Steroid: Hızlı etkili olanlar kullanılmalıdır: Prednisolon (2-4 ampul) veya Prednol (250 mg) ampul olarak bulunur. iv verilir. • Antihistaminik: Feniramin içerir, Avil veya Systral ampul olarak bulunur. 2-3 ampul iv verilir.
