Karar Destek Sistemleri

KARAR DESTEK SİSTEMLERİ
Karar Destek Sistemleri
• Yöneticinin karar vermesine yardımcı olan interaktif ve
bilgisayar ortamında olan bilgi sistemleridir.
• Karar destek sistemi, karmaşık işletme problemlerini
çözümlemek için, insan zekası, bilgi teknolojisi ve
yazılımın
etkileşim
içinde
olacak
şekilde
bütünleştirildiği bir sistemdir.
• Karar destek sistemleri, karar alma durumundaki
yöneticilere, model desteği, bilgi desteği, yazılım
desteği, hesaplama desteği ve açılım (analiz) desteği
ve benzeri destekleri, sağlamak amacıyla geliştirilen
bir yönetim bilgi sistemi türüdür.
Karar vericiler için gerekli, açık bilginin düzenli
ve sürekli bir biçimde toplanması, sıralanması,
analiz edilmesi, değerlendirilmesi, dağıtılması
için geliştirilmiş yöntemler ve metotlar
bütünüdür.
• Operasyonel Kararlar
• Stratejik Kararlar
• Uzun Dönem Kararları
• Stratejik Kararlar
KDS Genel Özellikleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Yapısal, yapısal olmayan yarı yapısal kararları kullanır.
Karar vericinin yerine geçmez, ona karar vermesinde yardımcı olur.
Karar verme projesinin tüm aşamalarını destekler.
Kullanıcının kontrolü altındadır.
Veri inceleme ve çözüm üretmede analitik modeller kullanılır.
Değişen şartlara ve karar durumlarına uyum sağlayacak esnekliktedir ve
hızlı cevap verir.
Profesyonel programcılardan çok az yardım alır.
Kararlar ve problemler için(çözümleri bilinmeyenler için) destek sağlar.
Yoğun olarak taktik ve stratejik düzeydeki yöneticiler için destek sağlar.
Hedef arama (Goal Seek) işlevi vardır.
Eğer … Ne (What –If) analizleri yapar.
Risk analizleri yapar.
Yapısal kararlar: Aynen tekrarlanan, standart çözümleri var
olan ve tam otomasyona geçilmesi mümkün olan
problemlerdir
Yapısal olmayan karar: Bir seferlik, standart çözümü olmayan,
kişisel değerlendirme gerektiren ve otomasyonun etkin ve doğru
olmadığı durumlarda ortaya çıkmaktadır.
Yarı yapısal kararlar: Birçok karar durumu, yarı yapılanmış karar
özelliği taşır. Yarı yapılanmış karar durumlarında, sorunun bazı
yönlerine belirli işlem dizileri (algoritma) uygulanabilir. Ancak,
yalnızca bu kadarı karar için yeterli olmaz. Sorunun diğer bazı
yönleri, tesadüfi nedenlere ve diğer ilişkilere bağlı olduğu için,
devreye yöneticinin girmesi gerekir.
KDS Faydaları
• Karlılık daha yüksektir
• Karara ulaşma süresi kısalır
• Daha fazla alternatif göz önünde
bulunur
KARAR DESTEK SİSTEMİ TURLERİ
İki tip karar destek sitemi vardır:
1)MODEL SÜRÜMLÜ KDS:Model odaklı karar destek sistemi, “şayet ....
ise (what if)” ve diğer farklı analizlerin yapılması için bazı modeller
kullanan büyük organizasyonel bilgi sistemlerinden bağımsız, tek
başına bir sistemdir. Bu gibi sistemler genellikle merkezi bilgi sistemi
kontrolü altında olmayan son kullanıcı bölümler ya da gruplar
tarafından geliştirilirler.
2)VERİ SÜRÜMLÜ KDS:Veri odaklı karar destek sistemi, büyük
organizasyonel sistemlerde bulunan büyük veri havuzlarını analiz
eden sistemlerdir. Bu sistemler, daha önceden büyük miktarlardaki
verilerde saklı kalan faydalı bilgilerin çıkarılarak, kullanıcılara karar
verme desteği sağlayan sistemlerdir. Veri işleme sistemlerinden elde
edilen veriler, bu amaç için genellikle veri deposunda toplanırlar.
Karar Destek Sistemi Temel Bileşenleri
Veri Tabanlı KDS
İşletme
içi
İşletme kayıtları, İşletme içi ağ sistemi,
Raporlar, Pazarlama Bilgi Sistemi, İnsanlar,
Satışlar,Maliyetler
İşletme
dışı
Internet, Kütüphaneler, Hükümetler, Ticari
Birlikler, Üniversiteler, Özel araştırma
işletmeleri
İkincil veri
kaynakları
Veri Kaynakları
Gözlem
Araçlar (Video, Scanner, vb.); websitesi
analizi; kişisel yaklaşımlar
Birincil veri
kaynakları
Sorgulamaa
Derinlemesine ve odak grup görüşmeleri,
delphi tekniği, online, mail, telefon,
yüzyüze anketler, deney yöntemi
Model Tabanlı KDS
• Mevcut modellere erişme ve
getirme
• Mevcut modellerin denenmesi ve
manüplasyonu
• Mevcut modellerin saklanması
• Yeni modellerin yapılanması
Model Tabanlı KDS
Eğer… Ne Analizleri :Stok taşıma maliyeti %10 artarsa,
toplam stok maliyeti ne olur?
Reklam bütçesi %5 artırıldığında Pazar payı ne olacaktır?
Duyarlılık Analizi :Gelir değeri, tekrarlı olarak küçük küçük
artırılabilir ve diğer değişkenler üzerindeki etkileri incelenir.
Hedef Arama Analizi: %15 lik yıllık büyüme oranı için ne
kadarlık yıllık AR-GE bütçesi gereklidir?
Acil serviste hasta bekleme süresinin 10 dak altına inmesi
için kaç hemşire gerekir?
Optimizasyon Analizi: Seçilen gelir kaynakları ve harcama
kategorileri için değişkenleri değiştirerek en yüksek olası kar
seviyesini belirlemek.
KDS Örnekleri
• GKDS
• Çeşitli Veri Kaynakları: Görev bazlı,
olay bazlı
• Bilgi Paylaşımı
• Sistem Koordinasyonu
Grup KDS
İleri telekomünikasyon yönetmelerini
kullanarak grup yada grup vasıtasıyla
problemin formülasyonu ve çözümünü
kolaylaştıran bir sistemdir.
• LAN
• WAN
• Video Konferanslar
Grup Bileşenleri
Veritabanı
Model Tabanı
Diyalog Yöneticisi
İletişim Yeteneği
Özel Yazılımlar (Grupware)
İş Zekâsı Nedir?
• Gelişkin bilişim sistemleri arasında yer alan İş Zekâsı sistemi, bir kurumun
günlük işlemleriyle ilgili verilerini bütünleştiren, bu verilere erişimi
sağlayan, veriler üzerinde çözümlemeler yapan uygulama ve teknolojilerin
bütünüdür.
• Doğru bilgiyi, doğru zamanda doğru kişiye sunabildiği için karar alma
sürecini büyük ölçüde destekler.
• İş Zekâsı sistemleri, veriyi değerli ve nitelikli bilgiye dönüştürür.
Yöneticiler, kurum hakkında değişik bakış açılarıyla görüş oluşturmak,
ölçüm yapabilmek, sezgiye dayalı değil, doğru bilgiye dayalı, hızlı karar
alabilmek için bu bilgiye gereksinim duyarlar.
İş Zekâsı Neden Gereklidir?
 Hızlı karar alabilmek
 Değişik bakış açılarıyla büyük resmi görebilmek
 Kurumsal veriyi gerektiği anda devingen ve
etkileşimli biçimde çözümleyebilmek
 Bütünleşik kurumsal bilgiye sahip olabilmek
İş Zekâsı Uygulaması
SUNUM KATMANI
OLAP Araçları, Gösterge Panoları, Raporlar,
Etkileşimli, Çevrimiçi Sorgular
Çözümleme
VERİ AMBARI
Veri ambarı, veri marketleri (data marts),
Metadata Havuzu, OLAP küpleri
Veri yükleme
ÇALIŞMA ALANI
Veri saklama, temizleme, ayıklama, dönüştürme, özetleme, birleştirme işlemleri
Veri çekme
VERİ KAYNAKLARI
Çevrimiçi Veri Tabanları (OLTP), Yarı yapısal veriler (Örn. Excel tabloları), XML dosyaları
Geleneksel İş Zekâsı Uygulamaları
- Pahalı ve yabancı kaynaklı ürünler
- Genel amaçlı, çok kapsamlı tasarlanmış, karmaşık
- Kurulum, devreye alma, işletime geçiş ve uygulama süreçleri zor
- Uzun süreli projeler
- Büyük boyutlu teknik danışmanlık ve eğitim hizmetleri
- Sürdürülebilirlik için geniş bilgi işlem kadroları
- Başka sistem yazılımlarına bağımlılık. Ürün dışında büyük boyutlu ek
yazılım ve donanım maliyetleri
KOBİ’ler ve İş Zekâsı
• KOBİ’ler için rekabet ve pazardaki dalgalanmalar yaşamcıl düzeyde önemlidir.
• Örgütsel sıradüzen derin değildir. Bir kişi birden çok görevi üstlenir.
• Genellikle Excel gibi yarı yapısal değişik veri kaynaklarında büyük boyutta veri
bulunur.
• Bütünleşik biçimde çalışmayan farklı üreticilerin bilişim sistemleri kullanılır.
• Bilgi işleme ayırdıkları insangücü kaynağı az sayıdadır.
• Bilişim teknolojilerine ayırdıkları bütçe küçüktür. Dışarıdan uzun dönemli
danışmanlık ve eğitim hizmetleri almak için yeterli finansal kaynakları yoktur.
Karar Alma Sürecinin Zorlukları
Firmalara akan verinin hacmi ve
karmaşıklığı her gün artmaktadır.
Zorluklar
Değişik rollerdeki yöneticilerin bu veriyi
yorumlamaları gerekmektedir.
Daha çok veri
Daha çok kullanıcı
Daha az zaman
Karar vericilerin bu iş için ayırdıkları
zaman dilimi giderek azalmaktadır.
KOBİ’ler için Yol Haritası
Kurumsal Veriyi
oluşturma
Veriyi,
Stratejik Değer
olarak görme
Gerçeğe dayalı
karar alma
ERP Sistemleri
Verinin Yönetimi
Standart iş süreçleri
Verinin sahipliği
İş Zekâsı ve Karar
Destek Sistemleri
BT altyapısı
Verinin kalitesi
Yaygın kullanım
Bilgiye
zamanında
ulaşma
Hızlı erişim,
Güncel verinin
analizi
KDS Geliştirme Süreçleri
1. Planlama
2. Araştırma
3. Çözümleme
4. Veritabanı, Kullanıcı Arabirimi, Model
Tabanı Tasarımı
5. Programlama
6. Test, Eğitim ve Uygulama
7. Bakım
8. Uyarlama
Sorular & Cevaplar
Teşekkürler…