UNSCR 1325 within the context of pea

BARIŞ SÜREÇLERİ KAPSAMINDA
BM 1325 KARARI
Prof. Dr. Ayşe Betül Çelik
Sabanci University
BM 1325 KARARI
“Silahlı çatışmalardan olumsuz etkilenenlerin büyük çoğunluğunu sivillerin, özellikle kadın ve
çocukların oluşturması, evlerini terketmeye ya da ilticaya zorlanmaları, ve de savaşanlar ve
silahlı unsurlar tarafından giderek daha fazla hedeflenmeleri konusundaki endişesini
belirterek,”
“Kadınların çatışmaların önlenmesi, çözümlenmesi ve barışın tesisindeki önemli rollerini
yineleyerek ve barış ve güvenliğin korunması ve ilerletilmesine yönelik çabalara kadınların
dahil edilmelerinin ve eşit katılımlarının önemini ve de çatışmaların önlenmesi ve
çözümlenmesiyle ilgili kararların alınmasında rollerinin arttırılmasının gerekliliğini
vurgulayarak,”
“Kadın ve kızların çatışmalar süresince ve sonrasındaki haklarını koruyan uluslararası insancıl
hukuk ve insan hakları hukukunun tamamen uygulanmasının gerekliliğini yeniden belirterek,”
Kaynak: http://www.peacewomen.org/assets/file/TranslationInitiative/1325/1325turkish.pdf
BARIŞ SÜREÇLERİNDE KADINLAR (UNWOMEN)
1990-2000 arası süreçte kadınlara en az bir referans veren barış anlaşması oranı
%11 (664 anlaşmadan 17si--- yüzde 2,5 aslında).
BM 1325in imzalanmasından bu yana yapılan 504 anlaşmanın sadece yüzde 27si
(138i) kadınlara bir referansta bulunuyor.
1992-2011 arasında barış masalarındaki imzacıların yüzde 4ü, müzakerecilerin ise
yüzde 10undan az bir kısmını kadınlar oluşturuyordu.
WOMEN AT THE PEACE TABLES
KADINLAR BARIŞ MASASINA NE GETİRİYOR?
Kadınların barış süreçlerine katılımı sosyal ve insani konuların müzakerelere
taşınmasını sağlayarak müzakerelerin sadece orduların hareketi, güç ve varlık
dağılımı konularının ötesine taşıyor. Gene kadın katılımı yarışmacı olmayan ve
müzakere tarafları arasında köprüler kuran bir stil geliştirilmesini sağlıyor. (The
Institute for Inclusive Security, 2009).
Kadınların liderliği ve barış masalarına katılımı topluluklarının ihtiyaçlarının
karşılanması, insani yardımların geliştirilmesi, barış süreçlerinin sonlandırılması ve
çatışma sonrası ekonomik güçlenmeye katkıda bulunuyor. (UN Women, 2015).
SİVİL TOPLUM VE BM 1325- DÜNYA ÖRNEKLERİ
2 çalışma alanı: 1) Liderlere yönelik, 2) Barışın toplumsal sahiplenilmesini sağlamak
Liberya’da kadınlar, kendilerinin dahil edilmediği barış sürecinde liderler konuşmaları
kestiğinde bile beraber barış istemeye devam ediyorlar. “Soyunma” tehdidi.
Burundi 2011de imzaladığı planından önce başını İnsan Hakları ve Toplumsal
Cinsiyet bakanlığının çektiği bir süreçten geçmiş. Sonra kurullar kurmuşlar. Kadınlar,
Arusha Barış Anlaşması görüşmelerine çağırılmadıkları halde çağrılmış gibi üst düzey
siyaset yapabilmeye çalışmışlar. Kadınlar Barış Konferansı düzenleniyor. Ve sonuçta
imzalanan Arusha Barış Anlaşması, Kadınlar Barış Konferansının kabul ettiği
maddelerin yarısını kabul ediyor.
İsrail’de mesela, diğer ülkelerden farklı olarak ulusla eylem planı farklı kesimlerden
kadınların bir araya gelerek üzerine çalışmasıyla olmuş.
DÜNYA ÖRNEKLERI- DEVAM
Rwanda’da önce 35 kadın kuruluşundan oluşan bir koalisyon oluşuyor ve hükümet de kadınları
sürece katacağına dair söz veriyor. Koalisyon 8 ana başlıkta çalışıyor: sosyal güvenlik, adalet,
güç ve karar alma mekanizmaları, kültür, sağlık, medya, araştırma ve eğitim. Rwanda’da
yeniden kurulan bir ülke vardı.
Kongo’daki süreçte de kadınlar Ulusal Barış Komitesi kurup çalışıyorlar. Fakat çok ataerkil bir
toplum olduğundan kadınların çalışmaları sadece barış yürüyüşleri, ayinler ve deklerasyonlarla
kalıyor.
Sierra Leone’de kadınlar önce Beijing konferansına katılan kadın üniversite öğretim üyelerince
bir “barış tartışmaları” süreci başlatıyorlar. Fakat bu kadınlar bunu siyasi zeminde yapmaya
biraz çekiniyorlar. Bunu başka bir örgüt, Sierra Leone Kadın Barış Hareketi üstleniyor.
Keskin hatlarla Katolik ve Protestan hayatların ayrıldığı Belfast’ta (Kuzey İrlanda) kadınlar
kendi yerel örgütlerini kurduktan sonra cemaat sınırlarını aşan çalışmalara başlıyorlar.
Bunlardan en uzun soluklu olanı olan Kadın Bilgilendirme Grubu (Women’s Information Group),
1980den bu yana kesintisiz sürdürdükleri bilgi günleriyle Belfast’ta şehri ikiye bölen sınırın iki
yakasındaki kadınları bir araya getirerek onların kadın olarak hayatlarına sahip çıkmalarına
destek olmuştur. Toplantıları bir Protestan, bir Katolik bölgesinde yapmışlar. Bu bağlamda
Kuzey İrlanda’da Kadın Destek Ağı kuruluyor.
SİVİL TOPLUMUN BARIŞ İNŞASI GÖREVLERİ
sivilleri koruma,
ihllaleri ya da anlaşmaları gözlemleme,
savunuculuk,
ayrı kimlik grupları içersinde demokrasi kültürünü yayma,
gruplararası köprü oluşturma,
kolaylaştırıcılık/arabuluculuk,
hizmet götürme.
1325 EYLEM PLANLARI
BM 1325 kararlarının eyleme geçirilmesi için idealinde devlet ve STKların birlikte
yazacakları eylem planlarına ihtiyaç vardır.
Eylem planları için en devletlerin bütçe ayırması, sosyal, ekonomil, s,yasi ve güvenlik
odaklı konularda çalışan devlet birimleri arasında koordinasyon sağlamalı ve
sorumluluk için mekanizmalar geliştirmelidir.
Dünyadaki eylem planlarının çoğunn ya (yeterli) bütçesi yoktur ya da kadınların
katılımlarındaki gelişmeyi ölçecek etkili araçları yoktur. (UN Women, 2015).
Birçok ülkede hala kadınların barış süreçlerine katılımı önemsiz bir mesele olarak
görülmektedir.
1325 OBJEKTİFLERİNE DIRENME VE ANLAMLI KATILIM
ATAERKİL DÜŞÜNCE “Kadınların barış süreçlerinde yer almamaları onların
müzakere ve diyalog süreçlerindeki tecrübesizliği iddiası ile değil,” (UN Women,
2012), bu önemli insiyatiflere kadınları dahil etmeye dair isteğin önemli derecede
eksik olmasıyla açıklanabilir.
Anlamlı katılım, nicel olduğu kadar kadınların ve kadınlarla ilgili konuların nitel
temsilinin sağlanması ile olur. Aslında sayılara bu kadar odaklanmak, hangi kadınların
barış için nasıl bir katkı sağlayacağına dair tartışmalarının kısmen de olsa önün
kapatmakta.
Önemli Sorular: Sayı olmak dışında kadınlar barış masasına ne getirebilirler?
Kadınlarınbarışa anlamlı katılımı ne demektir?
KADINLARIN ANLAMLI KATILIMI
Barış süreçlerine yerel STKlarda çalışan kadınların katılımı önemlidir. Bu barışon
kalıcılığını arttıran önemli bir faktördür (Stone, 2014b).
Barış anlaşmaları, sivil toplum katılımı sağlandığında %64 oranında daha az
başarısız oluyor (Nilsson 2009). Başarılı barış süreçleri gösteriyor ki sadece
devletlerin BM 1325 kararlarının uygulanmasını sağlamada değil aynı zamanda
karar alma mekanizmalarında toplumsal cinsiyet eşitliğinin uygulanmasında da can
alıcı rolü sivil toplum oynamakta (Jenkins, 2013).
Kadınların barış masalarına dahil edilmesi önemli olmakla birlikte onların dğe barış
inşası rollerinde de yer alması gerekmektedir. Kadınların katılımı, etkilerini DOĞRU
STRATEJİ ile yerine getirdiklerinde en verimli olacaktır (Paffenholz, 2015). Bu doğru
strateji şiddete bütünsel bir bakış açısı geliştirmek ve “kazanma” üzerine kurulu bir
strateji yerine “öteki” olarak görülenin görüşünü anlamaya çalışmak üzerinde
geliştirilmelidir.
DİKKAT EDİLMESİ GEREKLİ HUSUSLAR
Bazı toplumsal farklılıkların önceden kabulü – Dil sorunu? (İsrail örneğinde: Batı Şeria
ve Gazze- işgal vs. İsrail toprağı)
Kolay giriş noktalarından başlanılması- Mülteci kadınlar, dış politika
Tekrar bir barış süreci başlatılırsa odağı o noktaya çevirme
Bu konuda çıkabilecek sorunları önceden öngörebilme
EN ÖNEMLİSİ: ANALİZ ve SÜRECİN KAPSAYICILIĞI
BM KADIN’a düşen görevler: Sivil toplumda kapasite arttırımı için maddi ve uzman
yardımında bulunmak, devlet birimleri ve sivil toplum kurumları arasında
arabulucu/kolaylaştırıcı rol oynamak, durum analizi ve dökümentasyon yapmada
yardım (BM’nin devlet odaklı yaklaşımının yeniden sorgulanması gerekli)
TÜRKİYE’DE ZORLUKLAR VE İMKANLAR
Daralan sivil toplum alanı
Yükselen çatışma dönemi
Kadın sorunlarının yok sayılması, kadına yönelik şiddetin artması ve kadınların
kamusal alanının kısıtlanmaya çalışılması
Devletin bu meseleleri kendi STK’ları (GONGO) ile yönetmek istemesi
STK’ların BM1325 ve özellikle Eylem Planı hakkında bilgi eksiklikleri
Öncülük sorunu: kutuplaşmış sivil alan
İmkanlar: Kadın STK’larının direncinin hala kırılmamış olması, OHAL döneminde bile
sokakları kullanabilmeleri, kendi aralarında koalisyonları kuvvetlendiriyor olmaları