ya*lılıkta beslenme - Antalya Halk Sağlığı Müdürlüğü

YAŞLILIKTA
BESLENME
ANTALYA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Programlar Şubesi
BESLENME İLE İLGİLİ TERİMLER
Yeterli ve Dengeli Beslenme; Vücudun büyümesi ve gelişmesi,
dokuların yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan enerji ve besin
öğelerinin her birinin yeterli ve dengeli miktarlarda alınması ve
uygun şekilde kullanılması anlamına gelmektedir.
Yetersiz Beslenme; Vücut için gerekli olan gıdaların gerekenden
daha az bir düzeyde vücuda alınması.
Dengesiz Beslenme; Alınan besin ögelerinin oranının bozulmasıdır.
Yaşlılıkta yetersiz ve dengesiz beslenme daha ağır sorunlara yol açar.
FİZYOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER












Kol, bacak, deri altı yağ dokusu ↓
Karın çevresinde yağlanma ↑
Boy uzunluğu ↓ (kemik erimesi)
Ağızda tükürük salgısı ↓
Mide tabaka düzeyi ve asit miktarı ↓
Bağırsak hareketleri↓
Hücrelerin yanıtı↓
Tat duygusunda azalma ↓(ilk önce şekerli ve tuzlu tat alma duygusu)
Besinle bulaşan mikroorganizmalara karşı bağışıklık yanıtı ↓
Kalsiyum emilim metabolizmasında değişiklik
Deride D vitamini sentezinde azalma
Kas-iskelet sisteminde hareket kısıtlılığı
BİLİNÇSİZ/KONTROL DIŞI İLAÇ
KULLANIMI
Yaşlılar kronik hastalıklar nedeni ile birden
fazla ilaç kullanmaktadırlar.
 Vücutta ilacın etkinliği, yaşlılık<yetişkinlik
 Hekimlerden daha fazla ilaç beklentisi
 İlaç alabilmek için farklı doktorlara başvuru
 İlaç-ilaç ve ilaç-besin etkileşimi riski↑
(ilacın emilimine olumsuz etki)
NOT: İlaçlar vücudumuzda mide-bağırsak sistemi boyunca emilir. İlaçlar arası veya ilaçbesin etkileşimi (greyfurt suyu, brüksel lahanası, brokoli vb.) nedeni ile ilacın emilimi
azalabilir.
BİLİNÇSİZ/KONTROL DIŞI İLAÇ
KULLANIMININ SONUÇLARI









Ağız kuruluğu
Konfüzyon (sersemlik hali)
Bilişsel bozukluk (algılama bozukluğu)
Kan şekerinde dalgalanma
Tansiyon düşüklüğü
Akut böbrek yetmezliği
Ödem ve kalp yetmezliğinin kötüleşmesi
Yürüyüş ve hareket bozuklukları
Mide-bağırsak fonksiyonlarında değişme
NOT: Aspirin ve diğer ağrı giderici-inflamasyon önleyici ilaçların doktor önerisi
dışında kullanımı mide-bağırsak kanamalarına neden olabilir.
YAŞLILIKTA YETERSİZ
BESİN TÜKETİMİNİN NEDENLERİ
 Posadan fakir beslenme (meyve-sebze)
 Diş sorunları, uygunsuz diş protezleri
 Fiziksel hareket kısıtlılığı nedeni ile en yakın
marketin besin alışverişi için seçilmesi
 Yardımcı kişilerin yokluğu
 Depresyona bağlı iştah azalması
 Tekrarlayan enfeksiyonlar, ishal
 Kontrol altına alınamamış diyabet
YAŞLILIK DÖNEMİNDE KALORİ ALIMI
Yaşlılık döneminde bazal metabolizma hızı azalır,
dolayısıyla da toplam enerji harcaması-kalori gereksinimi azalır.
Bu dönemde beden ağırlığının kilogramı başına 30 kkal/gün enerji
tüketilmesi önerilmektedir.
Örnek: 70 kg olan yaşlı birey: 2100 kalori
60 kg olan yaşlı birey : 1800 kalori
50 kg olan yaşlı birey:1500 kalori
BESLENMEDE DİKKAT EDİLECEKLER





Porsiyonlar küçük ve öğün sayısı fazla olmalı
Sabah kahvaltısı atlanmamalı
Besin değeri olan gıdalar tüketilmeli
İdeal vücut ağırlığı korunmalı
Alınan enerji = Harcanan enerji
EKMEK VE TAHILLAR
Yeterli miktarda tüketilmelidir.
Uygun Karbonhidrat Kaynakları:
 Çorba
 Patates (haşlama/fırınlanmış)
 Tam tahıllı ve kepekli ürünler (Örnek: Tam
tahıllı/ kepekli ekmek, kepekli makarna)
 Sütlü tatlılar
 Şeker, bal, reçel, şekerli ve hamurlu besin
tüketimi ↓ (Örnek: baklava, tel kadayıf,
poğaça, börek vb. ↓)
ET ÜRÜNLERİ, YUMURTA VE KURUBAKLAGİLLER
İLE SERT KABUKLULAR
Öneriler:
 Haftada 2-3 kez kuru baklagil yemeği
 Haftada en az 2-3 kez balık
 Et yemeklerine yağ eklenmemesi
 Etlerin görünür yağlarının ayrılması
 Et kıyma olarak veya sulu köfte
olarak verilebilir.
TAZE SEBZE VE MEYVELER
Vitamin-minerallerin zengin bir kaynağıdır.
Öneriler:
 Her gün 5-7 porsiyon alımı
 Her renginden tüketilmesi
 Çiğneme ve yutma güçlüğü olan yaşlılar
tüm meyve ve sebzeleri pişirerek
tüketebilir.
SÜT VE ÜRÜNLERİ
Kemik mineral yoğunluğu ve sağlığının
korunması için yeterli miktarda alınmalıdır.
Öneriler:
 Az yağlı/ yağsız süt-yoğurt tüketimi
 Az tuzlu/ tuzsuz ayran
 Hipertansiyon sorunu olan yaşlılarda
çökelek gibi tuzu az peynirler tercih
edilebilir.
TUZ TÜKETİMİ KISITLAMASI
Yaşlılarda hipertansiyona bağlı beyin kanamaları sık görülmektedir. Bu
yüzden yemeklere aşırı tuz eklenmemesinin yanı sıra aşırı tuzlu
besinlerin tüketilmemesi de önemlidir.
 Aşırı tuzlu besinler:
X Turşu, salamuralar
X Kabartma tozu
X Karbonat
X Soya sosu
X Hazır gıdalar
(özellikle MSG(monosodyum glutamat)
içerenler yaşlılar için sakıncalıdır.)
YETERLİ SU TÜKETİMİ
Yaşlılarda sıvı kaybına bağlı sağlık sorunları
diğer yaş gruplarına göre daha sık görülür.
Öneriler:
 Günde 8-10 su bardağı su tüketimi
 Ihlamur, taze sıkılmış meyve suyu
 Az tuzlu/ tuzsuz ayran
Önerilmez:
 Alkol, aşırı çay ve kahve tüketimi.
 Meyan kökü* ve ekinezya*
(*Bazı ilaçlarla etkileşim yapabildiği için
doktora danışılmalıdır.)
DİĞER ÖNERİLER
 Yemekleri hazırlarken haşlama, ızgara ve fırında pişirme
yöntemleri tercih edilmelidir.
 Doymuş
yağ
kullanımından
(tereyağ,
margarin)
kaçınılmalıdır.
 Hidrojenize yağların (bitkisel yağların doyurulması ile
oluşturulan katı yağlar) tüketiminden kaçınılmalıdır.
 Güvenli gıda satın alınmalı, hazırlama, pişirme, saklama
koşullarında hijyene dikkat edilmelidir.
DİĞER ÖNERİLER
 Yaşlılar besin alışverişi yaparken ağır çantaları taşımaktan
kaçınmalı gerekirse eve hizmet yapan marketleri tercih
etmeli, market çalışanlarından yardım istemelidir.
 Besinler daha sık ve az satın alınmalı, liste yapılmalıdır.
 Yemeyi teşvik etmek için TV karşısında veya müzik eşliğinde
yemek yenilebilir.