fiilimsiler(eylemsiler)

Fiilimsi Nedir?
• Eylem kök veya gövdelerinden belli eklerle
türeyerek girişik bileşik cümlelerde yan
cümleciğin yüklemi görevini üstlenen
sözcüklerdir.
• Çift görevli sözcüklerdir.Bir yandan fiil gibi
yargı bildirirken diğer yandan da
isim,sıfat,zarf olurlar.
Son slayt
FİİLİMSİLER(EYLEMSİLER)
• İSİM FİİLLER
• SIFAT FİİLLER
• ZARF FİİLLER
İSİM FİİLLER
• Cümlede ad görevinde
kullanılabilen
eylemsilerdir.
• Eylem kök veya
gövdelerine”-me,-ma;mek, -mak;-ış,-iş,-uş,üş”ekleri getirilerek
oluşturulurlar.
• Bir ad tamlamasının
tamlayanı ya da tamlananı
olabilirler.
• Ek eylem alarak temel
cümlenin yüklemi
olabilirler.
-ış,-iş,-uş,-üş
•
•
•
•
Bu ek de fiillerden iş isimleri yapar.
ÖRNEK:
yaz-ış,bil-iş,sol-uş
NOT:oku-y-uş örneğinde olduğu gibi ünlü
ile biten fiiller bu ekle birleşirken araya”-y”yardımcı ünsüzü girer.
-mak,-mek:
•
•
•
•
Bu ek,fiillerden hareket isimleri yapar.
ÖRNEK:
koş-mak,uyu-mak,düşün-mek
Bu ekle isim kalıplaşarak bir nesneyi
karşılar.
• ÖRNEK:
• ye-mek,çak-mak
-ma,-me
•
•
•
•
•
•
Bu ek,fiillerden iş isimleri yapar.
ÖRNEK:
al-ma,oku-ma,git-me
Bu ekle yapılmış nesne isimleri de vardır.
ÖRNEK:
dol-ma,sar-ma,dondur-ma
SIFAT FİİLLER
• Cümlede sıfat görevinde
kullanılabilen
eylemsilerdir.
• Eylem kök ve gövdelerine
şu ekler getirilerek
oluşturulur:-r,-ar,-er,-ır,ir,-ur,-ür,-mez,-maz,acak,-ecek,-mış,-miş,muş,-müş,-dık,-dik,-duk,dük,-an,-en,-ası,-esi.
• Hepsinde zaman anlamı
vardır.
-dık,-dik,-duk,-dük,-tık,-tik,-tuk,
-tük
• Bu ek genellikle iyelik ekleriyle birlikte
kullanılır.
• ÖRNEK:
• bil-diğ-im(soru),ver-diğ-i(söz)
-an,-en
• ÖRNEK:
• yan-an(odun),biten(iş),piş-en(yemek)
• NOT:
• Bu ek,ünlü ile biten
fiillere”-y-”yardımcı
ünsüzü ile bağlanır.
• ÖRNEK:
• görme-y-en(göz)
• çıkma-y-an(can)
-r,-ar,-er
•
•
•
•
ÖRNEK:
bil-i-r(kişi)
yaz-ar(kasa)
gör-ü-r(göz)
-maz,-mez,-mış,-müş -acak,ecek
• ÖRNEK:
• ağrı-maz(baş),bitmez(iş)
• ÖRNEK:
• süslen-miş(oda),sönmüş(ateş)
• ÖRNEK:
• yat-acak(yer),bakacak(kimse)
• öpül-ecek(el),söylenecek(söz)
ZARF FİİLLER
• Görevleri,tek başlarına ya
da öğe olarak kurdukları
yan cümlecik halinde
temel cümlenin zarf
tümleci olmaktır.
• Eylem kök ve
gövdelerine”-ıp,-ip,-up,üp,-arak,-erek,-a,-e,-ken,madan,-meden,-dıça,dikçe,-dukça,-dükçe,ınca,-ince,-unca,-ünce,casına,-cesine”ekleri
getirilerek oluşturulur.
-arak,-erek
•
•
•
•
•
-madan,-meden
Bu ekler,hal zarfı yaparlar.
ÖRNEK:
gül-erek(anlat-),koş-arak(eğlen-)
ÖRNEK:
bit-meden(gel-),anla-madan(konuş-)
-ınca,-ince
•
•
•
•
•
-alı,-eli
Bu ekler,zaman zarfı yaparlar.
ÖRNEK:
gel-ince(ver-),duy-unca(söyle-)
ÖRNEK:
gid-eli(çalış-),say-alı(çoğal-)
-ken,-ıp,-ip,-up,-üp
• -ken:zaman zarfı yapan bu ek sadece”i-”fiiliyle
kullanılır.Bu fiil,bazen düşebilir.
• ÖRNEK:
• çıkar(i)ken(düş-),yaş(i)ken(eğil-)
• ÖRNEK:
• süzül-üp(geç-),al-ıp(çıkar-)
• NOT:
• koş-a koş-a,ver-e(bil-)örneklerindeki”-a,-e”eki
ile”gül-ü ver-”örneğindeki –ı,-i,-u,-ü eki de birer
zarf-fiil ekidir.Ancak bu ekler örneklerde de
görüldüğü gibi tekrarlarda ve birleşik fiillerin İlk slayt
yapısında bulunmaktadır.