herbaryum dolapları

Bitki tanıma I
HERBARYUM
TEKNİKLERİ
HERBARYUM
• Herbaryum, kurutulmuş bitki örneklerinin belli bir sistemle
düzenlenerek saklandığı yerdir.
• Örnekler, belirli yöntemler ve tekniklere göre toplanmis olmalidir.
• Bu bilgilerin isigi altinda olusturulmus bir herbaryum biyoloji, tip,
ziraat, eczacilik ve daha degisik birçok alanda çalisacaklara bir
danisma merkezi olarak temel bir kaynak niteligindedir.
• Son kayitlara göre, bitkilerin kuru örnekler olarak kartonlara
yapistirilip saklanmasini ilk kez Lucca Ghini (1490-1556)
uygulamistir.
• Linneaus devrine kadar yapilmis olan herbaryumlar bir kartona
yapistirilir ve ciltlenerek raflarda dikey saklanirken, Linneaus bu
yapma tekniginden ayrilarak kartonlara tek tek yapistirma ve
yatay olarak saklama yöntemi baslatmistir.
• Ilk arastiricilar önce örnekleri kendi koleksiyonlarinda
biriktirmeye baslatmislar ve sonrasinda herbaryum merkezleri ile
örnek degisimlerine girismislerdir.
AMAÇ
Herbaryum olusturulmasindaki amaç:
• Bitkilerin, ileride yapilacak bilimsel
çalismalara yararli olabilmesi için belli
bilgilerin isigi altinda toplanmasi,
kurutulmasi ve etiketlenmesidir.
• Toplanan bu bitkilerden uzun yillar
yararlanmak ve varliklarinin sürekliligini
saklamak için belli teknikler kullanilarak
saklanmasidir.
Bazi Özel Gruplarin Herbaryumu;
• Kapalı Tohumluların (Angiospermae)
Herbaryumu
• Açik Tohumlularin (Gymnospermae)
Herbaryumu
• Sucul Bitkilerin Herbaryumu
• Mantarlarin Herbaryumu
Toplamada Gerekli Olan
Malzemeler;
• Ortaboyda, saglam ve kullanisli bir not defteri.
• El büyüteci.
• Toplanilan bitkilerin içerisine konacagi plastik torba veya metal
çantalar.
• 45x30cm boyutlarinda presler. Preslerin sikilmasi için örgü
kemerler.
• Bitkileri topraktan sökmek için çelikten yapilmis zipkin, çapa veya
kazma.
• Preste kurutma kagidi olarak kaba samanli beyaz kagit. Gazete
kagitlarida kullanilabilir.
• Altimetre. Bitkilerin toplandigi yükseklikleri saptamak için
gereklidir.
• Dürbün.
• Boyumuzun yetisemedigi yerlerden bitki örneklerini almak için
çelikten yapilmis, eklenerek uzatilan ve ucunda kesici bulunan
(çaki, biçak….) alet.
• Plastik sise ve kavanozlar.
• Tohumlarin konulabilecegi kagit zarflar..
Toplamada Bilinmesi Gereken
Bilgiler Ve Teknikler
• Toplanacak örneklerde kök, gövde, çiçek ve meyvanin bulunmasi
gereklidir.
• Bitki üzerinde ayni anda meyva ve çiçek bulunmazsa, çiçek ve
meyvalar ayri ayri toplanmalidir.
• Toplanacak bitkinin saglam, yapraklarinin tam, çiçeklerinin açmis ve
zarar görmemis, meyvalarinin ve tohumlarinin olgunlasmis olmasi
gerekir.
• Tek yillik otsu bitkiler çapa veya kazma yardimi ile topraktan
rahatça sökülebilirler.
• Soganli veya yumrulu bitkilerin bu toprak alti kisimlari derinde
olacagi ve toplama sirasinda gövdeden kolaylikla kirilip ayrilabilecegi
için bitkinin toprakalti kismi görülünceye kadar tek bir taraftan
kazilmaya baslar ve toprakalti kismi görülünce bitkinin gövdesi
kazilmis tarafa dogru yatirilarak bitki topraktan çikarilir.
• Çok yillik otsu bitkilerde örnek büyük degilse, bitki kökü ile birlikte
alinir, eger örnek büyük ise köken yerinden kesilir ve koparilir.
Presleme
• Bitkiler presleme zamanina kadar bir torba içinde tutulmali ve hava
çok sıcak ise arada bir torba içine su serpilerek daha canli
durmalari saglanmalidir.
• Pres yapilacak bitkinin temiz, yabanci maddelerden arinmis ve
kökünden topraklari temizlenmis olmalidir.
• Preslenecek bitkinin tüm parçalari düzgün ve kolayca görülebilecek
bir sekilde gazete kagitlari arasina yerlestirilmelidir.
• Preslenecek bitki örneginde kopmus olan çiçek, tohum, meyve ve
diger küçük parçalar kagit torbalara konularak, asil örnekle birlikte
preslenmelidir.
• Kurutma kagidi ve pres boyutlarindan büyük bitkiörnekleri V, W, N
seklinde kivrilarak prese yerlestirilmelidir.
• Bitki pres edildigi zaman gazete kagidi yaprak ve çiçeklerin üstüne
tam olarak basmalidir.
• Presteki kartonlar her gün degistirilmelidir. Etli ve sucul bitkilerin
kurutma kagitlari (kartonlar) ilk günler günde 2 kez degistirilir.
• Presler genellikle yari gölge ve hava akiminin oldugu bir yere
birakilmalidir.
Yapistirma
• Kurutulmus bitkilerden uzun yillar yararlanabilmek için
düzgün ve özenli bir sekilde herbaryum kartonlarina
yapistirilmalari gerekir. Herbaryum kartonu 40 ile 43cm
uzunlugunda, 26 ile 28cm genisliginde ve beyaz renkte
olmalidir. Kartonun sag alt veya sol alt kösesine hangi
herbaryuma ait ise o herbaryumun özel damgasini tasir.
Etiketin üst kisminda o herbaryumun uluslar arasi adi
basilmistir.
• Bitki kartona yapistirilirken dikkat edilmesi gereken ilk şey,
sağalt kösede etiket için yeterli bir yer birakilmasidir.
• Böylece preslenmis bitki yüzeye düzenli sekilde yapistirilir.
Bitkinin sabitlestirilmesi için yapiskan bant kullanilmalidir.
• Yapistirici bant bitkiyi sabit tutar ve ihtiyaca göre yeniden
açilabilir. Sap ve yaprak, uygun olan ve az zarar görebilecek
noktalarindanyapistirilir. Bant sapi iyi çevrelemelidir, aksi
taktirde gevser.
• Son islem olarak, gerekli verileri içeren etiket sag alt kisma
yapistirilir.
ETİKETLEME
•
Etiketler için beyaz ve iyi bir kagit seçilmeli, okunakli bir yazi ile
yazilmali ve etiketi yapistirmak için reçine yapistirici kullanilmalidir.
Etiket Üzerinde Bulunmasi Gereken Bilgiler
•
•
•
•
•
•
•
•
- Bitkinin türü
- Bitkinin familyasi
- Toplandigi yer
- Tarih
- Yükseklik
- Teshis eden
- Toplayan
- Herbaryum numarasi
HERBARYUM DOLAPLARI
• Herbaryum Dolaplari: Saçtan yapilmis dolaplar tavsiye
edilmektedir. Çünkü bu dolaplar yangina karsi emniyetli
olmalarinin yaninda kapaklarina yerlestirilen lastik contalar ile
toz geçirmezligide saglanmaktadir. Raflarin yüksekligi
Herbaryum kartonundan 5-7cm büyük olmali ve paket dolap
gözlerine rahat girip çikmalidir. En uygun ölçüler 20cm yükseklik,
35cm genislik ve 47cm derinliktir.
• Kartoteks: Bitkiler herbaryum dolaplarina yerlestirilmeden önce
bitki etiketinin üzerindeki tüm bilgiler bir karta yazilip alinir.
Özel yapilmis dolaplara il, ilçe ve köylere göre alfabetik olarak
düzenlenir. Bu yöntemle belirli bölgede çalisacak bir arastirici bu
bölgeye gitmeden önce bölgeden toplanmis örneklerin listesini
çikarir ve çalismasinin planlar.
• Bitkilerin Dolaplara Yerlestirilmesi: Ulusal herbaryumlarda o
ülkenin degisim yolu ile gelen bitkiler ayri ayri dolaplarda
bulunurlar. Bitkiler isimlendirildikten sonra belli bir siniflandirma
sistemine göre (Evrimsel yada alfabetik) dolaplara
yerlestirilirler.
BİTKİ KORUNMASI
•
•
•
•
•
•
Yapistirma: Kurutulmus bitkilerden uzun yillar yararlanabilmek için
düzgün ve özenli bir sekilde herbaryum kartonlarina yapistirilmalari
gerekir. Herbaryum kartonu 40 ile 43cm uzunlugunda, 26 ile 28cm
genisliginde ve beyaz renkte olmalidir. Kartonun sag alt veya sol alt
kösesine hangi herbaryuma ait ise o herbaryumun özel damgasini tasir.
Gövde, dal ve çiçek sapi üzerinden beyaz bant ile bantlanir. Bant,
batlanacak parçanin kalinligi kadar olmali ve parçayi tüm saracak sekilde
yapistirilmalidir. Baska bir yöntem ise tek yillik ve ince yapida olan
bitkiler bir pens yardimi ile tutularak cam üzerine önceden sürülmüs
tutkala sürtülür ve sonra herbaryum kartonu üstüne düzgün bir sekil
verilerek yapistirilir. Herbaryum kartonu üzerine yapistilacak
herbaryum etiketleri degisik tipte olabilir. Etiketin üst kisminda o
herbaryumun uluslar arasi adi basilmistir. Etiket kartonun sag veya sol
alt kösesine yapistirilir.
Zehirleme: Çesitli zehirleyici madde.
Isi soku (75-80ºc’ de 24 saat).
Soguk soku (-8ºc’ de 2gün veya -25ºc’ de 3 saat).
Kisa dalga soku (Mikrodalga firinlarinda paket kalinligina göre
tutulmaktadir).