35) Evrim - Selin Hoca

12. SINIF KONU
ANLATIMI
35
EVRİM
EVRİM İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER
Evrim, geçmiş ile gelecekteki canlıların ve olayların yorumlanmasını sağlayarak,
bugün dünyada yaşayan canlılar arasındaki akrabalık derecesini ve nedenini
ortaya koyar.
1) Lamarck’ın Görüşleri
✔ Canlının kullandığı organlar gelişir, kullanılmayan organlar körelir.
örnek: Haltercileri kaslarının gelişmesi
✔ Sonradan kazanılan özellikler kalıtımla yavru döllere aktarılır.
örnek: Çevre şartları değiştiğinde ağaç yapraklarını yemek isteyen zürafalar
ağaçlara uzanmışlar ve boyunları uzamış. Bu özelliği yavrularına aktarmışlar.
Lamarck bu görüşlerinde modifikasyondan bahsetmiştir. Ancak modfikasyonlar
kalıtsal değildir. Modifikasyonlar vücut hücrelerinde gerçekleşir. Kalıtsal olması
için üreme hücrelerinde gerçekleşmesi gerekir.
EVRİM İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER
2) Darwin’in Görüşleri
✔ Aynı türe ait bireyler arasında kalıtsal varyasyon vardır.
Eşeysiz üreyen canlılarda kalıtsal varyasyonun temeli mutasyon, eşeyli üreyen
canlılarda ise mayoz bölünme, döllenme ve mutasyondur.
✔ Canlılar arasında besin, ışık, su ve diğer çevresel faktörler için rekabet vardır.
✔ Ortam koşulları değiştiğinde popülasyondaki bireylerden ortama uyum
sağlayanlar hayatta kalır ve soyunu devam ettirir. Diğeri ise elenir. Bu olaya doğal
seleksiyon (doğal seçilim) denir.
✔ Bir organizmanın belirli bir çevrede yaşama ve üreme şansını arttıran kalıtsal
özellikler kazanmasına adaptasyon denir.
Darwin’in evrim hipotezine göre; bir türün bireyleri arasındaki varyasyonlar, farklı
çevrelerde farklı şekilde seçilime uğrar. Zamanla bunların dölleri arasındaki
farklılıklar daha fazla belirgin duruma gelir. Uzun yıllar sonunda dölleri arasında
verimli döller oluşturulamaz ve yeni türler oluşur.
EVRİM İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER
3) Modern Sentetik Evrim Teorisi (Neodarwinizm, Yeni Darwincilik)
✔ Darwin’in evrim teorisinden tek farkı türleşme için kalıtsal varyasyon
mekanizmasını öngörmesidir. (Darwin doğal seçilimle açıklamıştır)
✔ Bir popülasyonun gen frekansı değişiyorsa buna kararsız popülasyon denir. Bu
popülasyonlardaki gen ve genotip frekansını değiştiren her çeşit etken evrime
(türleşmeye) yardımcı mekanizmadır.
Bu mekanizmalar;
✔ Kalıtsal mutasyon
✔ Rekombinasyon
✔ İzolasyon (yalıtım)
✔ Doğal seçilim
✔ Göç
✔ Popülasyon büyüklüğü gibidir.
MODERN SENTETİK EVRİM TEORİSİ
1) Mutasyonlar
Canlının kalıtsal yapısında meydana gelen kural dışı değişikliklere mutasyon denir. Mutasyon sonucu
meydana gelen gen, hücre veya organizmaya mutant denir. Mutasyonun meydana geldiği organizmanın
fenotipinde kendini belli etme durumu değişkendir. Bazen belli etmez bazen de canlının ölmesine neden
olabilir. Bazen de çok değişik etkilere yol açar. Canlının yaşama uyumunu etkiler.
a)
Kalıtsal Mutasyon: Sonraki döllere aktarılan mutasyondur. Kalıtsal olabilmesi için eşey ana
hücrelerinde ya da eşey hücresinde meydana gelmesi gerekir.
b)
Kalıtsal Olmayan (Somatik) Mutasyon: Vücut hücrelerinde meydana gelen mutasyonlardır. Sonraki
döllere aktarılmaz sadece bireyi ilgilendirir.
MODERN SENTETİK EVRİM TEORİSİ
2) Rekombinasyon
Bir popülasyondaki genlerin çeşitli kombinasyonlarında yeni genotiplerin meydana gelmesine
rekombinasyon denir.
Eşeyli üremede görülen bazı olaylar rekombinasyona neden olur.
a)
Mayoz Bölünme: Mayoz bölünme sırasında görülen krossing over ve homolog
kromozomların bağımsız ayrılması rekombinasyona neden olur.
b)
Döllenme: Farklı genotipteki gametler arasında meydana gelen döllenme ile farklı
genotipte zigotlar meydana gelir.
MODERN SENTETİK EVRİM TEORİSİ
3) İzolasyon (Yalıtım)
Türleşmede yalıtım zorunludur. Çünkü gen akımı devam eden popülasyonlarda
türleşme görülmez. Bir popülasyon coğrafik, ekolojik vb. nedenlerle bölünürse
aralarında gen akımı (eşeyli üreme) önlenir. İzole bölgelerdeki evrimsel yönelim
farklı işler.
✔ Eşeyli üreme
✔ Kalıtsal varyasyon
✔ Kalıtsal mutasyon meydana gelir. Doğal seçilim de farklı bölgelerde farklı işler.
Bir süre sonra üreme ve çiftleşme davranışları da farklılaşırsa süreç hızlanır.
✔ Üreme davranışlarının farklılaşması
✔ Üreme dönemlerinin farklılaşması
✔ Üreme organlarının farklılaşması
✔ Gamet izolasyonu
✔ Melez izolasyonu
şeklinde devam eden farklar giderek daha da artar. Önce alt türler daha sonra da
türler meydana gelir.
Türleşmenin olması için üreme izolasyonu şarttır.
MODERN SENTETİK EVRİM TEORİSİ
4) Doğal Seçilim
Bir popülasyon kalıtsal yapısı farklı birçok bireyden oluşur. Bu
bireylerden belirli çevre koşullarına en uygun olanların daha fazla
yaşama ve çoğalma şansına sahip olması, diğerlerinin ise
elenmesine doğal seleksiyon (seçilim) denir.
örnek: Nemli bir yer giderek kuraklaşıyorsa doğal seçilimi en az su
kullanarak yaşayan kazanacaktır.
5) Adaptasyon
Bir organizmanın belirli bir çevrede yaşama ve üreme şansını
arttıran kalıtsal özellikler kazanmalarına adaptasyon denir.
örnek: kaktüslerin yapraklarının diken şeklini alması.
Uzun süreli değişikliklere ise fizyolojik yapının ve vücut yapısının
değişmesiyle tepki gösterilir. Bu tepkiler bir bireyde ya da bir
kuşakta meydana gelmez. Bunlar kalıtsal mutasyon,
rekombinasyon ve doğal seleksiyonla ortaya çıkar.
✔ Evrim bireyde değil popülasyonda gerçekleşir.
✔ Jeolojik değişimlerin fazla olduğu dönemlerde evrim hızı fazladır.
✔ Farklı çevre ve canlılarda evrim hızı farklıdır.
✔ Evrim genellikle basitten karmaşığa doğrudur.
✔ Mutasyonlar rastgele olur.
✔ Evrimin ham maddesi kalıtsal varyasyonlardır.
✔ Evrimin mekanizması doğal seleksiyondur.
✔ Yeni tür oluşumu için izolasyon önemlidir.
Canlıların evrimsel akrabalık derecelerini belirlemek için
proteinlerin çökeltilmesi testleri yapılır. Her canlının kan
serumunda o canlıya özgü proteinler bulunur. Protein benzerliği
arttıkça akrabalık derecesi de artar. Benzerliklerin azlığı ya da
çokluğu çökelme miktarı ile açıklanır. İki canlının kan serumları
karşılaştığında;
çökelme az ise  akrabalık fazla
çökelme fazla ise  akrabalık az