VU Saπlık Merkezinin Çocuk Onkoloji Merkezinde kanserli

VU Saπlık Merkezinin
Çocuk Onkoloji Merkezinde
kanserli çocukların tedavisi
| Içindekiler
Sayfa
1
Önsöz 2
Kanser neden olur
3
Hastalık belirtileri 3.1 L
ösemi 3.2 T
ümörler
4
Tanısal araμtırma 4.1 L
aboratuar araµtırmaları
4.2 G
örüntüleyici araµtırma teknikleri
4.3 P
onksiyonlar
4.4 B
iyopsi 5
Hastaneye yatırılma
6
Tedavi planı
7
Tedavi yöntemleri 7.1 A
meliyat
7.2 R
adyoterapi
7.3 K
emoterapi
7.4 O
muriliπi veya kök hücre nakli
8
Destekleyici önlemler
9
Yönlendirme
10 Yaµam kuralları 11 Tedaviden sonra 12 Hastalıπın geri gelmesi
13 Bilimsel araµtırma 13.1 Vücut dokuları ve tıbbi araµtırmalar hakkında bilgiler
13.2 Bedensel materyalleri bilimsel araµtırmalar için kullanmanın koµulları
13.3 Artık materyal hakkında söz hakkınız
14 Danıµma
15 Alternatif tedaviler 16 Sorular 17 Önemli telefon numaraları 18 Sık kullanılan kelimelerin açıklamas
3
4
5
6
6
6
7
7
7
8
8
9
10
11
11
12
12
14
15
16
17
18
19
20
20
21
21
22
23
24
25
26
| 1 Önsöz
Çocuπunuzda bir tür kanser bulunmuµtur. Bu haber sizde mutlaka çok
büyük bir µok etkisi yaratmıµ olacaktır çünkü kanserin amansız bir hastalık
olduπu düµünülür.
Hollanda’da her yıl yaklaµık 500 çocukta bir tür kanser teµhisi koyulmaktadır.
Ancak çocuklarda kanser yetiµkinlerden daha farklıdır. Çocuklarda genelde
daha deπiµik kanser µekilleri görülür ve bu yüzden de onlar tedavilere karµı
daha iyi tepki gösterirler.
Dolaysıyla kanserli çocukların çoπu iyileµirler.
Bu broµürde çocuπunuzun hastalıπı ve VU Saπlık Merkezinin çocuk
onkoloji ve hematoloji bölümünün uzman doktorları tarafından uygulanan
tedaviler hakkında bilgiler verilmiµtir. Hollanda çapında 5 Çocuk Onkoloji
Merkezlerinden biri VU Saπlık Merkezinde bulunmaktadır. Bu merkezler
diπer iki allojenik kök hücre nakil merkezleriyle birlikte Hollanda’da kanserli
çocukların tedavisiyle ilgilenmektedirler.
Hollanda Çocuk Onkolojisi vakfının çerçevesinde (SKION) bu merkezler
arasında sıkı iµbirliπi yapılmaktadır ve aynı zamanda Hollanda’nın dıµında
bulunan merkezlerle ve gruplarla da iµbirliπi yapılmaktadır.
VU Saπlık Merkezinin Çocuk Onkoloji Merkezi tıp uzmanları ve baµka
birçok uzmanlar arasında iµbirliπi yapılan bir ortaklıktır. Bu kiµiler hep
birlikte kanserli çocukların tedavisiyle ilgilenmektedirler. ∑lgili uzmanların
isimleri bu broµürün içinde bulunan ek sayfada yazılıdır.
4
| 2 Kanser neden olur
∑nsan vücudu büyük sayıda hücrelerden oluµmuµtur.
Bu hücreler bölünerek çoπalırlar. Bir hücreden iki hücre geliµir, vesaire.
Eski veya hasarlı hücrelerin yerine yenilerinin gelmesi için ve çocukların
vücutlarının geliµmesi için bu bölünmenin olması zaruridir.
Bazen hücrelerin bölünmelerinde aksilikler olur. Hücre gerekmediπi
halde bölünmeye devam eder ve saπlıklı bir hücrenin oluµmasına engel
olur. Böylece ‘anormal, hastalıklı hücreler’ geliµir. Bu anormal hücrelerin
çevrelerinde bulunan dokuları dikkati almadan ve durmadan bölünmeye
devam etmeleri durumuna kanser denir. Normal hücre bölünmesinin niçin
bozulduπu çoπu kanser türlerinde (henüz) bilinmemektedir. Ancak genelde
bunun kalıtsal bir nedeni olmadıπı anlaµılmıµtır. Dolaysıyla genelde kanserli
bir hastanın bir arkasının da kansere yakalanması rizikosu normalden
daha yüksek de ildir. Rizikonun yüksek olması durumunda doktorunuz size
ayrıntılı bilgi verecektir.
5
| 3 Hastalık belirtileri
Neyse ki çocuk kanserine fazla rastlanmamaktadır. Hastalık genelde
çocukta µikâyetler olduktan sonra meydana çıkar. Ne tür µikâyetler olacaπı
çocuktaki kanser türüne baπlıdır. Çocuklarda kanser iki gruba ayrılabilir.
3.1 Lösemi
Lösemide kanser hücreleri omuriliπinden gelir. Omuriliπi kanın üretildiπi
yerdir ve kemiklerin içinde bulunur.Bu kanser türünde kanserli hücreler
genelde bütün vücuda daπılır. O zaman gerek kanın içinde ve gerekse de
omuriliπinde bulunur. Bu hastalıklı hücreler giderek daha fazla yer tutarlar
ve neticede omuriliπinde saπlıklı hücrelerin üremesine engel olurlar. Bu
nedenden dolayı zamanla yorgunluk, solukluk, kanamalar, ateµ ve zor
geçen enfeksiyonlar olmaya baµlar. Ayrıca kötücül hücreler lenf bezleri,
karaciπer veya dalak, beyin suyu ve deri gibi diπer organların içinde
birikmeye baµlayabilir. Deπiµik lösemi çeµitleri vardır. Tam olarak hangi
tedavinin uygulanacaπı çocuπunuzdaki kanser türüne baπlıdır. Doktorunuz
size bu konuda bilgi verecektir.
3.2 Tümörler
Hastalık vücudun belirli bir yerinde bir grup veya bir kitle anormal hücreler
oluµturduπu zaman buna tümör (ur) denir. Böyle bir tümör iyicil (kansersiz)
veya kötücül (kanserli) olabilir. Kötücül tümör neticede diπer dokuları
dıµarı atabilir veya bu dokuların içinde üreyebilir. Kötücül tümör hücreleri
asıl urlardan da ayrılabilirler. Bundan sonra da kan dolaµımı vasıtasıyla
vücudun baµka yerlerine daπılabilirler. Burada yeni hücre kitleleri oluµabilir
ve buna genelde kanserin yayılması veya metastaz denir. Deπiµik kötücül
tümör çeµitleri vardır. Bunlar isimlerini genelde içinde oluµtukları dokudan
veya bulundukları bölgeden alırlar.
∑yicil tümörler genelde bir tek yerde kalırlar, daha yavaµ büyürler ve
çevrelerinde bulunan dokuları daha az zarar verirler. Bu durumda yayılma da
söz konusu olmaz. Genelde bu tür tümörlerin tedavisi daha basittir. Bazen
iyicil tümörler çok µikâyetlere ve sorunlara yol açabilirler. Bu örneπin tümörün
vücutta zor bir yerde ortaya çıkması durumunda olabilir. Örneπin beyinde
olabilir. O durumda tümörü bir kötücül tümör gibi tedavi etmek gerekebilir.
Tümörün belirtileri ve vereceπi µikâyetler, tümörün bulunduπu yere baπlıdır.
6
| 4 Tanısal araµtırma
Çocuπunuzun tedavisine baµlanmadan önce bir dizi araµtırmalar yapılması
gerekir. Hastalıπın türünü ve ne derece yayıldıπını belirleyebilmek için bu
araµtırmaların yapılması gerekir. Aynı zamanda bir takım organların saπlık
durumu ve vücut iµlevleri de kontrol edilir. Araµtırma neticelerine göre
uygulanacak olan tedavi belirlenir.
Çocuπunuzda hangi tanısal araµtırmaların yapılması gerektiπi konusunda
size önceden bilgi verilecektir. Çocuπunuz sizin yanınızda bir pedagoji
uzmanı ve/veya bir hemµire tarafından yapılacak olan araµtırmalara
mümkün olduπunca iyi bir µekilde hazırlanır. Ne olacaπını mümkün
olduπunca iyi bilmesi için bu hazırlık yapılırken çocuπunuza kısmen resimli
kitaplar veya araµtırma videoları gösterilebilir. Çocuπa iyi bilgi verildiπi
zaman korkuları ve kuµkuları azalabilir.
4.1 Laboratuar araµtırmaları
Kanda ve idrarda karaciπer veya böbrekler gibi deπiµik organların nasıl
çalıµtıπı hakkında çok bilgiler vardır. Bu yüzden laboratuarda ayrıntılı kan
ve idrar tahlilleri yapılır. Bu tahlillerin yapılması için çocuπunuzdan birkaç
tüp kan alınır. Bu kan genelde kol damarlarından alınır. ∑drar ise bazen bir
porsiyon alınır veya bazen de 24 saat süreyle toplanır. Bu araµtırmaların
birkaç kez tekrarlanması gerekebilir.
4.2 Görüntüleyici araµtırma teknikleri
Görüntüleyici tekniklerle tümörün ne derece büyümüµ olduπu tam olarak
belirlenir. Urun büyüklüπü ve bulunduπu yer önemlidir. Bu µekilde aynı
zamanda icabında hastalıπın ne derece yayıldıπı tespit edilir. Genelde
bir ultrason (ses dalgaları) araµtırması yapılır, röntgen filmleri çekilir ve
tarama (dilimli resimler) çekilir. Taramalar röntgen ıµınları (CT) ve/veya
manyetik alanlarla (MRI) yapılır. Bazen tümörü veya ne derece yayıldıπını
görüntülemek için radyoaktif maddeler kullanılır. Bu araµtırmalar nükleer
tıp ünitesinde yapılır (örneπin kemik taraması veya PET taraması).
Bu araµtırmalar hakkında ünitede ayrı bilgi broµürleri bulunmaktadır.
Taramaların yapılması için bazen özel bir uyku ilacı verilir. Uyku ilacı
deπiµik µekillerde verilebilir. En sık kullanılan yöntem iπnedir. Araµtırma
sırasında çocuπunuzun uzun süre hareketsiz durması gerektiπi için uyku
7
ilacı vermek gerekir. Taramalar yapılırken genelde bir serumla kontrast
sıvısı verilir. Bu sayede tümör veya yayılmalar daha iyi görüntülenebilir.
4.3 Ponksiyonlar
Bazen de omurilik veya lombar ponksiyon yapılması gerekebilir. Omurilik
ponksiyonunda özel bir iπneyle kemikten omuriliπi alınır. Bu, leπen
kemiπinin ön veya arka duvarından yapılır. Adına aynı zamanda belden
iπne denilen lombar ponksiyonda bir iπne ile omuriliπin çevresinde bulunan
boµluktan biraz beyin suyu alınır. Bu ponksiyonlar çocuk için çok acı verici
ve sıkıcı olmakla birlikte yapılması zaruri olan müdahalelerdir. Çocuπun bu
tür müdahalelerden mümkün olduπunca az rahatsız olmaması için yerel
uyuµturucu veya kasları gevµeten ilaçlar verilir ve gerekirse tam anestezi
yapılır.
4.4 Biopsy
Bazen araµtırma için tümörden ufak bir doku almak gerekebilir Bu (yerel)
anesteziyle ve/veya kasları yumuµatan ilaçlar verildikten sonra yapılacaπı
gibi gerektiπi zaman narkoz altında ameliyat odasında da yapılabilir.
8
| 5 Hastaneye yatırılma
Çocuπunuzun hastanede geçirmesi gerektiπi süre hastalıπın türüne ve
tedavinin süresine baπlıdır. Tedavi süresince genelde sık sık hastaneye
yatırılmak ve/veya polikliniπi ziyaret etmek gerekir. Tedavi toplam olarak
birkaç ay ila birkaç yıl boyunca sürebilir. Tedavinin bu aµamasında
çocukların mümkün olduπunca evlerinde kalmaları amaçlanmaktadır.
Tedavi ünitesinde çocuπunuzun geliµmesinde herhangi bir yavaµlama
olmaması için, bedensel bakım ihtiyaçlarının yanı sıra genel geliµmesine
de dikkat gösterilir. Örneπin hemµireler ve pedagojik çalıµanlar size
danıµaraktan çocuπunuza hastanede kaldıπı sürece evdeki yaµamını
aratmamaya çalıµırlar. Mümkün olduπu zaman da çocuπunuza hastanede
kaldıπı sürece ders vermeye de çalıµılır. Çocuπun derslerini fazla
kaçırmaması için eπitim görevlileri çocuπun okuluna danıµarak ona
ders verirler. Pedagojik çalıµanlar her gün çocukla oynayarak ve onunla
ilgilenerek biraz olsun dikkatini daπıtmaya ve hastanede yaµadıklarını
unutturmaya çalıµırlar. Bunun için Ebeveynler, Çocuklar ve Kanser Derneπi
(Vereniging Ouders, Kinderen en Kanker, VOKK) tarafından hazırlanmıµ olan özel kitapçıklar da vardır. Aynı zamanda yukarıda bahsedilen
araµtırmalar ve müdahaleler hakkında bilgi ve destek veren videokasetleri
ve resimli kitaplar da buna destek verebilirler. Çocuk psikologu, psikoloji
görevlisi ve tıbbî sosyal görevli ile iliµkiler de hastalıπı benimsemeye ve
tedaviye yöneliktir. Bu tür yönlendirmeler gerek hastaya gerekse de ailenin
diπer fertlerine yapılabilir. Ayrıca ihtiyaç duyulduπu zaman hastanedeki
veya evdeki olası sorunlara da yardımcı olmaya çalıµılır.
9
| 6 Tedavi planı
Birçok hastalık türleri olduπu için her çocuπa deπiµik tedaviler uygulanır.
Çocuπunuzdaki kanser türüne göre bir tedavi planı hazırlanır. Son 20 ile
30 yıl arasında çocuk kanserinin tedavisi hususunda ulusal ve uluslar
arası düzeyde giderek daha fazla anlaµmalar yapılmıµtır. Çocuπunuzun
tedavisi mümkün olduπunca Hollanda ve Avrupa yönergelerine göre
yapılmaktadır. Tedavi protokolleri olarak da adlandırılan bu yönergeler
diπerleri arasında Hollanda Çocuk Onkolojisi Vakfı (SKION, Den Haag),
Avrupa Çocuk Onkolojisi Derneπi (SIOP) veya Amerikan Grup (COG)
kuruluµları tarafından hazırlanmıµtır. VU Saπlık Merkezine baπlı çocuk
doktoru onkologlar bu iµbirliπi grubuna aktif bir µekilde katılmaktadırlar.
Tedavi protokolü seçeneπi ve edinilen tüm bilgiler mümkün olduπunca
size de aktarılır. Tedavi protokolleri için çocuπunuzun hastalık ve
tedavi verilerinin Hollanda Çocuk Onkolojisi Vakfına ve/veya Hollanda
Entegral Kanser Merkezlerinden birine iletilmesi için sizden izin istenir.
Bu kuruluµlar Hollanda’daki tüm kanserli ve bununla ilgili hastalıkları
olan çocukların verilerini kaydederler. Bu verilerin iyi araµtırma analizleri
sayesinde hastalara uygulanan tedaviler giderek daha da iyi netice
vermektedir. Verilerin iletilmesine izin verdiπiniz zaman sizden bunu kabul
ettiπinize dair bir imza alınır. Ancak verdiπiniz izni her an herhangi bir
gerekçe göstermeye gerek olmadan iptal etme hakkınız vardır. Bu durum
size verilen yardımı veya tedavinin kalitesini hiçbir µekilde etkilemeyecektir.
VU Saπlık Merkezi Çocuk Onkolojisi ünitesinde çocuπunuzun tedavisiyle
deπiµik tıp uzmanlık dallarında çalıµan kiµilerin ilgilendiπi için çok sayıda
doktorlarla iµiniz olabilir. Çocuπunuzun tedavisiyle ilgilenen doktorlar
aralarında düzenli olarak görüµürler. ∑htiyaç hissettiπiniz zaman
çocuπunuzun çocuk doktoru-onkoloji uzmanından bilgi veya açıklama
istemekten çekinmeyiniz.
10
| 7 Tedavi yöntemleri
Kanserli çocuklar için genelde 3 tedavi yöntemi vardır. Birincisi ameliyat
tedavisidir. ∑kinci yöntem tümörün bulunduπu yere ıµın verilmesidir
(radyoterapi) ve üçüncü yöntem ise ilaç tedavisidir (kemoterapi veya
∑mmünoterapi). Omurilik veya kök hücre nakilleri ayrı tedaviler olarak
görülmektedir. Çocuπunuza bu tedavi yöntemlerinden hangisinin
uygulanması gerektiπi kanserin türüne ve yayılma oranına baπlıdır. Her
kanserde ameliyat yapmak gerekmez. Bazen radyoterapi veya kemoterapi
veya bunların karıµımı yeterli olabilir. Tedavi yöntemlerinin sırası da
deπiµebilir; bazen ameliyat önce ilaç tedavisi yapıldıktan sonra yapılır.
Birinci durumda tümörün daha kolay alınabilmesi için ilaçla boyutu ve olası
yayılmalar ufaltılmaya çalıµılır.
7.1 Ameliyat
Ameliyat gerekli olduπu zaman ameliyat doktoru genelde tümörü tamamen
almaya çalıµır. Ancak bazen tümörün türünü anlamak için tümörden ufak
bir parça almak (biyopsi yapmak) yeterli olur. Ameliyat doktoru bir çocuk
ameliyat doktoru, çocuk nörologu, KBB doktoru, göz doktoru, ortopedi
uzmanı veya bir çocuk nörologu olabilir. Ameliyat yapılırken elbette
ki mümkün olduπunca tümörün çevresindeki saπlıklı dokulara zarar
verilmemeye çalıµılır. Eπer (kötücül) tümörü tamamen almak mümkün
ise bazen ameliyatın arkasından baµka tedavilerin uygulanmasına
gerek olmaz. Ancak, bazı tümörlerde ameliyattan sonra baµka tedaviler
uygulamak gerekir. Ayrıca geride yine de tümör hücreleri kaldıπı anlaµıldıπı
zaman da geriye kalan kanserli hücreleri yok etmek için ekstra tedavi
uygulamak gerekir. Ameliyattan sonraki tedavi sırasında kemoterapi ve/
veya radyoterapi uygulanabilir. Genelde çocuklar büyük ameliyatlara
iyi dayanırlar; vücudun büyük iyileµme gücü vardır. Bazen ameliyattan
sonra çocukların bir süre çocuk yoπun bakım ünitesinde (IC) kalmaları
gerekir. Bu ünitede çok yoπun tıbbi ve saπlık bakımı yapılır. Ameliyattan
sonraki çoπu belirtiler geçici sayılır. Ancak saπlıklı dokulara kalıcı zarar
veren müdahalelerde bulunmak da gerekebilir. Ameliyat yapılmadan önce
ameliyatın ne gibi olanakları olduπu ve tahmin etmesi mümkün olan olası
etkiler hakkında ameliyat doktoru tarafından size bilgi verilir.
11
7.2 Radyoterapi
Bazı kanser türlerinde yalnız ıµın tedavisi (radyoterapi) veya tedavinin
bir bölümü olarak uygulanan ıµın tedavisi en uygun tedavi yöntemidir.
Radyoterapi genelde bir ameliyattan veya ilaçla tedaviden sonra uygulanır.
Iµın tedavisi ilk aµamada tümörün bulunduπu veya alındıπı yere uygulanır.
Ancak vücutta diπer tümörlü dokuların bulunduπu yerlere de ıµın tedavisi
uygulanabilir.
Tedavi genelde birkaç hafta ila altı hafta arası hafta içi her gün kısa
süren tedavilerden oluµur. Tedavi sırasında çocukların çoπu zaman belirli
bir pozisyonda hiç hareket etmede yatmaları gerekir. Çocuπun buna iyi
hazırlanması gerekir. Ön hazırlıklar sırasında ünitede çocuπun görmeye
alıµmıµ olduπu pedagojik görevli bilgilendirme yapar ve özellikle destek
verir. Genelde bilgilendirme sırasında videolar gösterilerek, oyunlar
oynayarak veya taklit yaparak çocuklar duruma alıµtırılır. Radyoterapi
ünitesine baπlı laboratuar görevlisi bilgilendirme asistanlarının iµbirliπiyle
çocuπunuz tedavi sürecindeki adetleri tanımayı öπrenir ve çevresindeki
aletlere alıµır. Genelde birkaç tür ıµın tedavisi vardır. Bütün tedavi
yöntemlerinde ıµınlar görülmez ve hissedilmez.
Çoπu çocuklar radyoterapiye iyi dayanırlar. Ωikâyetler ıµınların verildiπi
bölgeye göre deπiµir. En önemli yan etkiler (ıµın yapılan bölgeye baπlı
olarak) halsizlik, mide bulantısı, ishal, deride veya mukoza zarında
tahriµler ve baµ aπrılarıdır. Bu gibi µikâyetler geçicidir ve icabında ilaçla
hafifletilmeye çalıµılır. Radyoterapiden geçici µikâyetlerin yanı sıra kalıcı
µikâyetler de olabilir. Yan etkilerin ne derece olacaπı ıµınların verildiπi
bölgeye baπlıdır.
Tedavi sırasında bir radyoterapi onkologu ile temasınız olur. Bu kiµi
bir ıµın uzmanıdır. Ön hazırlık sırasındaki iµlemler, ne gibi yan etkiler
beklenebileceπi ve tedaviden doπabilecek olan olası µikâyetler size
anlatılır.
7.3 Kemoterapi
∑lk tedavi veya tedavinin devamı olarak uygulanan kemoterapi genelde
sitostatik ilaçlarla uygulanan birkaç kürden oluµur. Sitostatik ilaçlar
hücrelerin büyümesini önlerler veya yok ederler. Sitostatik ilaçlar genelde
12
enjeksiyonla veya serumla verilir. Bazıları tablet, µurup veya kapsül olarak
da alınır. Sitostatik ilaçlar bazen merkezi sinir sistemine ve beyin zarına
ulaµması için omuriliπi kanalından da verilir. Sitostatik ilaçlar verildiπi
zaman kana karıµırlar. Kan yoluyla bütün vücuda yayılırlar. Böylece
vücudun her bölgesindeki kanserli hücrelere ulaµırlar. Genelde her
tedavide birkaç sitostatik türü bir arada verilir.
Maalesef sitostatik ilaçlar yalnız anormal hücreleri yok etmezler. Vücuttaki
saπlıklı hücreler de zarar görebilirler. Bu yüzden çocuπunuz ilaçların
yan etkilerinden rahatsız olabilir. Ωikâyetlerin aπırlıπı çocuktan çocuπa
ve verilen kanser ilacına göre deπiµir. Kemoterapiden sonraki çoπu yan
etkiler geçicidir. Kür sırasında veya kürlerden sonra en sık rastlanan yan
etkiler mide bulantısı, kusma ve bazen de ishaldir. Ayrıca bazen saçlar
da dökülebilir. Mide bulantısını ve kusmayı genelde özel ilaçlarla önlemek
mümkündür.
Tedavi dolaysıyla saπlıklı kan alyuvarlarında noksanlıklar meydana
gelebilir; dolaysıyla çocuklar o dönemde daha kolay enfeksiyon
kapabilirler. Ayrıca kansızlık olasılıπı da daha çoktur ve vücudun deπiµik
yerlerinde kendiliπinden morarmalar veya kanamalar olma rizikosu da
vardır. Çoπu zaman da alyuvarlar veya kırmızı kan hücreleri nakli yapmak
gerekir. Kan ürünlerinin nakli hakkında bilgiler içeren ayrı bir broµür vardır.
Kürler yapıldıπı zaman çocuπunuz yoπun kontrol altında tutulur. Ancak
bazen yine de tedaviyi yavaµlatmak veya biraz ara vermek gerekebilir.
Planlanan kemoterapinin çok yan etkilere yol açtıπı görüldüπü zaman
baµka sitostatik ilaçlar vermeye veya dozunu azaltmaya karar verilebilir.
Aynı zamanda tedavinin verdiπi neticeler çok az olduπu zaman sitostatik
ilaçların dozu da yükseltilebilir. Çoπu yan etkiler bir süre sonra tekrar
kaybolduπu halde hastalıπın ve tedavinin bazı etkileri kalıcı olabilir.
Organları düzenli olarak ve dikkatle kontrol ederek organlara kalıcı zarar
verilmesine engel olunmaya çalıµılmaktadır. Zarar verme tehdidi söz
konusu olduπu zaman ilaçlarda yeni ayarlamalar yapılır. Kalıcı etkileri
önlemek mümkün olmadıπı zaman tedaviyi yapan çocuk doktoru onkolog
bu durumu size anlatacaktır. Az kanser çeµitlerinde (özellikle lösemide ve
lenf kanserinde) daha yoπun tedaviden sonra daha uzun bir süre ilaçlarla
13
bir bakım tedavisi uygulamak da gerekebilir. Bu da hastalıπın tekrarlanma
tehlikesini azaltmak için gereklidir.
7.4 Omuriliπi veya kök hücre nakli
Bazen hastalıπı yenmek veya geri gelmesine engel olmak için çok yoπun
tedavi uygulamak gerekebilir. Çocuπun saπlıklı omuriliπi bu tedaviye karµı
dayanıklı deπildir.
Bu yüzden bu tedavi yalnız yoπun tedaviden sonra saπlıklı taze kök hücre
(kandan veya omuriliπinden alınmıµ olan temel hücrelerin) nakli yapılması
veya geri nakledilmesi durumunda uygulanabilir. Kök hücreler vücudun içinde beyaz kan hücrelerine veya akyuvarlara (lökositler), kırmızı kan hücrelerine veya alyuvarlara (eritrositler) ve kan
pulcuklarına (trombositler) dönüµürler. Kök hücreleri baπıµ yapan birinin
kanından veya omuriliπinden de alınabilir. O durumda allojenik veya otolog
kök hücre naklinden (SCT) bahsedilir. Çocuklarda bu allojenik kök hücre
nakli VU Saπlık Merkezinde deπil Hollanda’da (Leiden ve Utrecht kentlerinde bulunan) iki baµka kök hücre nakli merkezlerinde yapılır. Otolog kök
hücre naklinde çocuπun kendi kök hücreleri kullanılır.
Bunun için tedaviye baµlamadan önce çocuπun kanından veya omuriliπinden bol oranda kök hücreler alınır. Yoπun tedaviden sonra bu hücreler
tekrar geri nakledilir. Otolog kök hücre nakilleri VU Saπlık Merkezinin
Çocuk Onkoloji Merkezinde uygulanmaktadır. Çocuπunuza kök hücre nakli
yapmak gerekiyorsa tedaviyi yapan çocuk onkologu size zamanla bu iµlem
hakkında bilgi verecektir.
14
| 8 Destekleyici önlemler
Genelde tedavi sırasında çok kan alınır ve serumla ilaç verilir. Tedavi
yüzünden çocuπunuz iπne olmaktan korkmaya baµlayabilir. Dolaysıyla
çocuπa özel bir serum sisteminin takılması daha iyi olur. Bu sisteme
aynı zamanda uzun serum hattı veya merkezi ven kateteri de denir. ∑ki
sistem vardır: Derinin altında yerleµtirilen depolu sonda (port-à-cath veya
PaC) veya deriden dıµarı sarkan Broviac kateteri. Çocuk doktoru onkolog
bunun gerekli olup olmadıπı ve hangi yöntemin uygulanması gerektiπi
konusunu sizinle görüµür. Bunlar ilaçları vermek için ve aynı zamanda
kan almayı kolaylaµtırmak için de uygulanan sistemlerdir. Ancak yine
de çocuπunuza halen düzenli olarak ‘normal iπne yapmak’ gerekecektir.
Enfeksiyon kapma rizikosunun yüksek olması dolaysıyla bazen özel
önlemler almak gerekir. Örneπin tecritli tedavi veya özel yaµam koµulları
altında tedavi uygulanabilir. Bazen belirli enfeksiyonlara karµı da antibiyotik
ilaçlar verilebilir. Çocuπunuzun uzun bir zaman yemek yemesi zor olduπu
zaman diyet uzmanı tavsiyeler verebilir veya çok enerji saπlayan µuruplar
verilebilir. Ancak bazen yine de sıvı besin vermek gerekir. Bu tür besinler
genelde burundan mideye indirilen indirilen bir sonda vasıtasıyla verilir.
Daha az kullanılan bir yöntem ise serumla besin vermektir. Bu durumda
koldan çok özel besinler direk damara verilir. Çocuπunuza bu destekleyici
önlemlerin alınması gerektiπi zaman çocuk doktoru onkolog bu konu
hakkında size bilgi verecektir. Kansızlık veya kandaki kan pulcuklarının
noksan olması durumunda bazen kan nakli yapmak da gerekebilir. O
durumda çocuπunuza birkaç torba baπıµlanmıµ ve özel olarak iµlenmiµ olan kan nakledilir.
15
| 9 Yönlendirme
Çocuk kanseri ciddi ve hayati tehlike yaratan bir hastalıktır. Çocuπunuz
iyileµmesi için bazen uzun süren ama ne netice vereceπi önceden tam
olarak bilinmeyen tedaviler görmesi gerekir. Önümüzdeki dönem gerek
sizin gerekse de çocuπunuz için zor bir dönem olacaktır. Doktorlar,
hastabakıcılar, pedagojik yardım görevlileri ve ünitede çalıµan diπer
görevliler size bu dönemi mümkün olduπunca rahat geçirmenize yardımcı
olmaya çalıµacaklardır. Ayrıca yönlendirme için ünitede çalıµan çocuk
psikologlarına ve tıbbi sosyal görevlilerine baµvurabilirsiniz. Bu görevlilerle
her zaman bir tanıµma görüµmesi yapılır. Ondan sonra da onlarla ünitenin
hastabakıcıları vasıtasıyla temas kurabilirsiniz. VU Saπlık Merkezinde
aynı zamanda papaz veya imam gibi din görevlileri de bulunur. Bu kiµiler
de her zaman için size hizmet vermeye hazırdırlar. Din görevlilerinden
biriyle konuµmak istediπiniz zaman ünitenin hastabakıcılarından birine
baµvurabilirsiniz.
Aileler Derneπi, Çocuklar ve Kanser derneπinin desteπi de size faydalı
olabilir. Bakım ünitesinde içinde bu dernekler hakkında bilgi broµürleri
bulunan bir broµür dolabı vardır. Bunun yanı sıra aileler derneπinin VU
Saπlık Merkezinde düzenli olarak konuµma saatleri vardır. Aynı zamanda
Hollanda’da kanserli çocuklar ve aileleri için bir dizi tatil evleri vardır
ve kamp haftaları düzenlenmektedir. Bu tür tatiller ve kamp haftaları
için baµvurular çocuk onkologlarına ve bakım görevlilerine danıµılarak
yapılmaktadır.
16
| 10 Yaµam kuralları
Kanserli çocukların evlerinde de mümkün olduπunca normal bir yaµam
sürdürmeleri önemlidir. Ancak, özellikle enfeksiyonlara engel olmak
için, bazı önlemlerin alınması zorunludur. En önemli yaµam kuralları
kanserli çocukların ailelerine tavsiyeler içeren ayrı bir broµürde
yazılıdır. Bu broµürde çocuπunuzun kanser tedavisi gördüπü sürede
faydalanabileceπiniz bilgiler yazılıdır. Bazı yaµam kuralları hakkında
kuµkularınız olduπu zaman bunu onkolog çocuk doktorunuz ile
görüµebilirsiniz.
17
| 11 Tedaviden sonra
Tedavi sona erdikten sonra çocuπu kontroller için düzenli olarak polikliniπe
getirmeniz gerekir. Polikliniπe geldiπiniz zaman hemen hemen her zaman
doktorla bir görüµme yapılır, muayene ve kan kontrolü yapılır. Lösemi
söz konusu olduπu zaman omuriliπi kontrol edilebilir ve/veya lombar
ponksiyon yapılabilir. Tümör söz konusu olduπu zaman genelde kontrol
için film (ultrason, röntgen veya tomografi) çekilir. Poliklinik ziyaretlerinde
aynı zamanda çocuπun genel saπlık durumu da kontrol edilir. Bu kontrol
çocuπun ne µekilde geliµtiπini (geliµim ve ergenlik) kontrol etmek için
yapılır. Deπiµik organların nasıl çalıµtıπını da kontrol etmek gerekir. Hangi
organların kontrol edileceπi uygulanan tedaviye baπlıdır. Diπer yandan da
uygulanmıµ olan tedavinin uzun sürede ne gibi etkiler yarattıπı öπrenmek
istenir. Çocuk ergin yaµa geldikten sonra da bu kontroller devam eder
ancak iki kontrol arasındaki süre giderek daha uzun olur. Tedaviden
sonraki kontroller için VU Saπlık Merkezinin Çocuk Onkoloji Merkezinde
çocuk tümörlerinde daha sonra meydana gelen etkiler (PLEK) polikliniπi
açılmıµtır. Bu polikliniπin amacı hastalıπın veya tedavinin uzun sürede
meydana çıkabilecek olan etkilerinin erkenden gözlenmesi ve mümkün
olduπu yerlerde tedavi edilmesidir.
Ayrıca daha sonra tespit edilen etkilerin bir çizelgesi de yapılır. Bu verilerle
kanser türleri, tedavi ve terapi oranı ve daha sonra meydana çıkabilecek
olan etkiler arasındaki iliµkilere bir yanıt aranır. Bu poliklinikte çocukları
(± 18 yaµına kadar) çocuk doktorları ve daha sonra da dahiliye uzmanları
kontrol eder.
18
| 12 Hastalıπın geri gelmesi
Bazen hastalık tedavi sırasında veya daha sonra tekrar geri gelebilir. Buna
hastalıπın tekrarlanması denir. Yeni tedavi uygulaması hastalıπa göre
deπiµir. Çoπu zaman hastalıπı durdurmak veya eπer mümkünse tekrar
tedavi etmek için ilaç veya ıµın tedavisi uygulanır. Bazen çocuπun tekrar
hastaneye yatması gerekebilir. Aynı zamanda halen araµtırma aµamasında
olan yeni ilaçlar verilebilir veya tedavi yöntemleri de uygulanabilir.
Çocuπunuza yeniden bir tedavi uygulanması gerekiyorsa bunun olanakları
hakkında sizinle ayrıntılı olarak görüµülür. Çocukta hastalık tekrarlandıπı
zaman tedavi etmesi halen mümkün olabilir. Ancak yine de kanser
hastalıπının amansız bir hastalık olduπunu söylemek gerekir. Elbette ki
bu gerçeπi de bu broµürde belirtmemiz gerekir. Son yıllarda kanser
hastalıπından iyileµen çocuk sayısı giderek daha da artmaktadır ancak
bir takım çocukların halen bu hastalıktan ölebildiπini de belirtmek gerekir.
Böyle bir durumla karµılaµtıπınız zaman elbette ki size yine destek olmaya
hazır olacaπız.
19
| 13 Bilimsel araµtırma
Günümüzdeki tedavi yöntemleri malesef tüm kanserli çocukların
iyileµmesine yol açmamaktadır. Dolaysıyla dünyanın çoπu yerlerinde
tedavi olanaklarını çoπaltmak için yeni tedavi yöntemleri araµtırılmaktadır. Aynı zamanda tedavinin zararlı yan etkilerini azaltmaya da çalıµılmaktadır.
VU Saπlık Merkezinin Çocuk Onkoloji Merkezi bu gibi bilimsel
araµtırmalara gerek çocuk polikliniπinde gerekse de çocuk onkolojisi
araµtırma laboratuarında etkin olarak katılmaktadır. VU Saπlık Merkezinin
Çocuk Onkoloji Merkezinin çocuk kanser hücrelerinin sitostatik ilaçlara
ve radyoterapiye karµı hassaslıπı alanında ulusal ve uluslar arası çapta
büyük katkıları olmaktadır. Bu araµtırma örneπin lösemi, beyin tümörleri
ve göz kanserleri tedavileri için çok büyük önem taµımaktadır. Bu gibi
araµtırmalara destek olmak amacıyla VONK projesi (VU Saπlık Merkezinin
Çocuk Kanseri Araµtırma projesi) baµlatılmıµtır. Bu projeye bir katkınız
olmasını veya daha fazla bilgi almayı arzu ettiπiniz takdirde
www.vumc.nl/vonk web aπını ziyaret edebilirsiniz.
Bazen çocuπunuz bir bilimsel araµtırmanın çerçevesinde tedavi
uygulanabilir. O durumda önceden size bilgi verilir ve izin istenir.
∑znin yazılı olarak verilmesi gerektiπi için sizden bir izin formuna imza
atmanız rica edilir. Araµtırma hakkında bilgi sahibi olmanız için size
her zaman yazılı bilgi gönderilir. Araµtırmaya katılmayı her zaman için
reddedebilirsiniz. Bu, çocuπunuzun çocuk ünitesindekini bakımını ve
tedavisini hiçbir µekilde etkilemez ancak genelde o araµtırma ile ilgili bir
tedavinin uygulanması mümkün deπildir.
13.1 Vücut dokuları ve tıbbi araµtırmalar hakkında bilgiler
Büyük bir olasılıkla araµtırma döneminde biraz kan veya ufak bir parça
vücut dokusu (iπneyle veya biyopsi vasıtasıyla) alınacaktır. Ayrıca
tedavi için de biraz doku veya bir organın tamamen alınması olasılıπı da
vardır. Hastalıπın ne tür bir hastalık olduπu veya hangi aµamada olduπu
araµtırılırken genelde geriye materyal kalır. Buna artık materyal denir.
Çoπu zaman artık materyaller belirli koµullarda bilimsel araµtırmalar için
kullanılabilir. Bu koµullardan biri artık materyallerin kullanımına karµı sizin
bir itirazınızın olmamasıdır. 20
Bu ‘itiraz olmama’ uygulaması, bir ebeveyn olarak çocuπunuzun artık
materyalinin bilimsel araµtırmalar için kullanılmasına karµı olduπunuz
zaman özellikle itiraz etmeniz gerektiπinin anlamına gelmektedir. Tıbbi
bilimsel araµtırmalar daha iyi tedavi yöntemleri geliµtirilmesi açısından çok
büyük önem taµımaktadır.
13.2 B
edensel materyalleri bilimsel araµtırmalar için
kullanmanın koµulları
Araµtırmanın bir araµtırma protokolüne göre yapılması gerekir. Bu
protokolde araµtırmanın bilimsel yönlerinin açıklanması gerekir.
Ayrıca verilerin anonimize edilmesi, yani kimsenin bu bilgilerin sizin
çocuπunuzdan alınmıµ olduπunu öπrenememesi gerekir. Bu tür
araµtırmaların yapılması için VU Saπlık Merkezinin tıbbi etik inceleme
komisyonunun izin vermiµ olması gerekir.
13.3 Artık materyal hakkında söz hakkınız
Çocuπunuzun artık materyalinin bilimsel araµtırmalar için kullanılmasına
karµı itirazınız olduπu zaman bu arzunuz dikkate alınacaktır. O durumda
çocuπunuzun artık materyali araµtırma yapılması için kimseye
verilmeyecektir. Bu itirazınızı tedavinizle ilgilenen doktorunuza belirtmeniz
gerekir. ∑tiraz etmediπiniz zaman araµtırmacı artık materyali bilimsel
araµtırmalar için kullanabilir. Bu durumda araµtırmacı hastalıkla ilgili verileri
inceleyebilir ancak çocuπunuzun kiµisel verilerini öπrenmeye hakkı yoktur.
∑tirazınız olmadıπı ve aynı zamanda çocuπunuzun doπrudan bir çıkarı
olabileceπi araµtırma neticeleri hakkında bilgi sahibi olmak istediπiniz
zaman bunu da çocuπunuzun tedavisiyle ilgilenen çocuk doktoruna veya
hastane tarafından bu konu için görevlendirilmiµ olan baµka görevlilere
belirtebilirsiniz. O durumda olası olumlu yönler veya kötü neticeler
hakkında size bilgi verilecektir.
21
| 14 Danıµma
Tedavi süresinde size düzenli olarak danıµılır. Çocuπunuz hakkında
verilecek olan tüm kararlar hakkında size danıµılır. Yaµına göre elbette ki
çocuπunuza da danıµılır. Hatta kanunen on iki yaµından büyük çocuklara
danıµmak da zorunludur. Bazen ebeveynler bir karar almadan önce baµka
bir doktora da danıµmak isterler (ikinci görüµ). VU Saπlık Merkezinin
dıµında bir doktordan ikinci bir görüµ almayı düµündüπünüz zaman bunu
bize bildirmeniz önemlidir. Zira ikinci görüµü verecek olan doktorun
çocuπunuzla ilgili tıbbi bilgileri de inceleyebilmesi gerekir.
22
| 15 Alternatif tedaviler
Alternatif tedavi yöntemlerine ilgi çoπalmaktadır. Bazen ebeveynler
çocuklarının tıbbi tedavisine ek olarak alternatif bir tedavi uygulanmasına
da karar vermektedirler. Genelde buna karµı bir itirazımız yoktur. Ancak
çocuπunuza böyle bir tedavi uygulamak istediπiniz zaman bunu zamanında
çocuπun tedavisiyle ilgilenen çocuk doktoru onkologa belirtmeniz
önemlidir. Böylece VU Saπlık Merkezinin Çocuk Onkoloji Merkezi
tarafından uygulanmakta olan tedaviye iyi uymayan ve hatta yavaµlatıcı bir
etki yaratan bir alternatif tedavinin uygulanmasını önlemiµ olursunuz.
23
| 16 Sorular
Bu kitapçıπı okuduktan sonra sorularınız olduπu zaman çocuk doktoru
onkologlarına ama aynı zamanda VU Saπlık Merkezinin Çocuk Onkoloji
Merkezinde çocuπunuzun tedavisiyle ilgilenen tim üyelerine
baµvurabilirsiniz. Aynı zamanda çocuπunuzun tedavisi hakkında veya
tedavinin yan etkileri ve neticeleri hakkında kaygılarınız olduπu zaman ilgili
tim görevlileriyle görüµmeniz de önemlidir. VU Saπlık Merkezinin deπiµik
üniteleri hakkında bilgiler içiren bir web aπı vardır. Çocuk onkolojisi için
www.VUmc.nl/kinderoncologie sayfasını ziyaret edebilirsiniz. Araµtırmamız
hakkındaki bilgiler için www.vumc.nl/vonk sayfası ziyaret edebilirsiniz.
24
| 17 Önemli telefon numaraları
VU saπlık merkezi (genel hat) çocuk hastalıkları polikliniπi (randevular için) çocuk hastalıkları polikliniπi (bakım bölümü) çocuk hastalıkları polikliniπi (gündüz tedavi ünitesi) çocuk hastalıkları ünitesi, 9 B mevkii çocuk hastalıkları ünitesi, 9 C mevkii yüksek bakım ünitesi yoπun bakım ünitesi çocuk onkolojisi sekreteri eπitim olanakları diyet iµleri servisi tıbbi sosyal görevli tıbbi çocuk psikoloji bölümü dini görevliler ve ruhsal destek görevli çocuk doktoruna ulaµım E-posta: [email protected]
Elektronik aπ: www.VUmc.nl/kinderoncologie
www.vumc.nl/vonk
25
(020)
(020)
(020)
(020)
(020)
(020)
(020)
(020)
(020)
(020)
(020)
(020)
(020)
(020)
(020)
444
444
444
444
444
444
444
444
444
444
444
444
444
444
444
4444
1130
0859
0846
2290
2190
3007
3007
2420
2430
3410
2505
0861
3475
4444
| 18 S
ık kullanılan kelimelerin
açıklamalı listesi
ALL Akut Lenfetik Lösemi
Allogeen Allojenik, baπıµ yapan bir kimseden gelen
Alopecia Kellik
AML Akut Myeloid Lösemi (= ANLL: akut lenfetik olmayan lösemi)
Amputatie Ampütasyon, bir organın kesilmesi
Anemie Anemi, kansızlık veya alyuvarlar eksikliπi
Antistof Antikor, baπıµıklık maddesi Hastalıπa sebep olan etkenleri
zararsız duruma getirmek için vücudun çıkardıπı protein yapılı madde
Autoloog otolog, kendi vücuduna ait olan madde
Beenmerg omurilik, omurga içinde bulunan kanal boyunca uzanan, boz
madde ve ak maddeden oluµan sinir dokusu
Beenmergdepressie/beenmergaplasie
Omurilik depresyonu/omurilik aplazisi
Kan hücreleri üretiminin geçici olarak durması, kemoterapi uygulanması
yüzünden olabilir
Beenmergpunctie/ -aspiratie
Omurilik ponksiyonu/aspirasyonu, araµtırma amacıyla özel bir iπne ile
omuriliπin alınması
Beenmergtransplantatie (BMT) (=stamceltransplantatie, SCT)
Omurilik nakli (kök hücre nakli), hastalıklı omuriliπinin yoπun kemoterapi
ve/veya ıµın tedavisinden sonra allojenik (genelde baπıµ yapan birinden)
veya otolog (kendi) omuriliπinden gelen ve hastaya nakledilen omuriliπidir
Benigne ∑yicil
Biopsie Biyopsi, mikroskopta yapısını incelemek amacıyla canlıdan bir
doku parçası alma
Blastoom Blastom, bir kanser türü
Blauwe box Mavi oda, ünitede bulunan özel tecrit odası
Bloedarmoede Anemi, kansızlık veya alyuvarlar eksikliπi
Brachytherapie Brakiterapi, dâhili ıµınlama
Bronchoscopie Bronkoskopi, esnek bir kamera aracılıπıyla doπrudan
doπruya soluk borusunu ve büyük bronµları muayene etmeye yarayan
inceleme yöntemi
26
Broviac-katheter Broviac kateteri, operatör doktor tarafından narkoz
altında genelde bir göπüs damarına takılan ve deriden dıµarı çıkartılan bir
serum türü
Carcinoom Karsinom, bir kanser türü
Centrale zenuwstelsel Merkezi Sinir Sistemi,
Beyin, beyin kökü ve omurilik
Centrale veneuze katheter Merkezi venöz kateter
Vücudun büyük damarlarına takılan serum. Örneπin depolu sonda (port-àcath veya PaC) veya deriden dıµarı sarkan Broviac kateteri
Chemotherapie Kemoterapi, Kansere karµı ilaçtır, genelde birkaç ilacın
karıµımı, yani kür olarak verilir.
Chirurgie tanı veya tedavi amacıyla tümörden/dokudan parça almak için
ameliyatla yapılan müdahale
Chromosoom Kromozom, bir hücrenin kalıtsal özelliklerini taµıyan madde
Chronisch Kronik, devam eden, uzun süren
CML Kronik Myeloid Lösemi
CT-scan Röntgen ıµınları ile yapılan dilimli resim tomografisi
Curatief iyileµmeye yönelik
Cytopenie Sitopeni, hücrelerin azalmıµ olması
Cytostaticum/cytostatica
Sitostatik ilaçlar, kanser ilaçları Hücrelerin çoπalmasını önleyen veya yok
eden ilaçlardır ve serum, iπne, tablet veya µurup olarak verilir.
Diagnose Tanı, hastalıπın türünü ve ne derece yayılmıµ olduπunu tespit
etmek
DNA-onderzoek DNA Araµtırması, hücrelerin kalıtsal özelliklerinin
araµtırılması
Echo-onderzoek/echografie
Ultrason araµtırma, ses dalgalarıyla yapılan ve organların bir ekranda
görüntülenmesini saπlayan araµtırma
Endoscopie Endoskopi, iç görüm araµtırması
Erytrocyten Eritrositler, alyuvarlar
Geïsoleerde verpleging Tecrit odasında tedavi, hastalıπa baπıµıklık
olmaması veya enfeksiyon tehlikesi dolaysıyla özel bir tecrit odasında
uygulanan tedavi
27
Immunotherapie ∑mmünoterapi, baπıµıklık sisteminin güçlendirilmesine
yarayan bir tür ilaç tedavisi.
Infectie Enfeksiyon, bakteri, virüs, levür veya küflerden meydana gelen
yangı.
Infiltratie sızma
Informed consent hastayı klinik çalıµma içine almadan önce
bilgilendirmek ve kendi rızası ile tedaviye almak
Infuus Serum, bir iπneyle hastanın damarına takılan bir hortumdan verilen
sıvı
Intensive-care afdeling (IC)
Yoπun bakım ünitesi, çok yoπun tıbbi müdahale ve bakım yapılan özel bir
hastane ünitesi
Intrathecaal ∑ntratekal, bir iπne ile omuriliπine ilaç vermek
Kanker Kanser, çevresindeki dokuların içine girebilen ve durmadan
yayılabilen anormal hücre kitleleri
Leukocyt Lökosit, baπıµıklık iµlevi gören kandaki akyuvarlar
Leukopenie Lökopeni, akyuvarların noksanlıπı
Leukemie Lösemi, omuriliπinde oluµan kanser (kan kanseri)
Liquor Beyinde ve omuriliπinde bulunan sıvı
Lumbaalpunctie Lumbar ponksiyon, uzun bir iπne ile omuriliπinin
çevresinde bulunan boµluktan beyin suyunun alınması. Bazen lumbar
ponksiyon ile (intratekal) ilaç da verilir.
Lymfestelsel Lenf sistemi, vücut dokularının atık maddelerini kan yoluna
taµır. Lenf sistemi lenf suyu, lenf damarları ve lenf bezlerinden oluµur.
Damar sistemi gibi bütün vücuda dallanmıµtır.
Maligne Kötücül
Metastase Yayılma
MRI-scan Manyetik rezonans görüntüleme: Mıknatıs alanı içinde çekilen
bir tür dilimli resim
Multipel Çeµitli
Narcose Narkoz, tamamen uyutma
Neuroloog Nörolog, sinir sistemi ve beyin uzmanı
Neurochirurg Beyin ve sinir cerrahı, merkezi sinir sistemi ameliyat
uzamanı
28
Nucleaire scan Nükleer tarama, radyoaktif ıµınlarla görüntüleme
araµtırması Örneπin PET scan, kemik taraması, MIBG scan
Oncoloog Onkolog, Kanser tedavisi uzmanı
Oraal Aπızdan
Orthopedisch chirurg Ortopedi cerrahı, kemik ameliyatları uzmanı
Palliatief Palyatif, µikâyetleri hafifleten veya yatıµtıran tedavi µekli
PEG-sonde Perküten Endoskopik gastrostomi: Cerrahi bir müdahale ile
karın duvarından mideye yerleµtiren tüp ile beslenme
PET-scan Pozitron Emisyon Tomografi. Bir serum vasıtasıyla verilen
radyoaktif bir madde ile kanserli hücrelerin etkinliπini görüntülemeye
yarayan bir araµtırma yöntemi.
Port-à-cath (PAC) Narkoz altında derinin hemen altına takılan ve bir
damara baπlanan ufak bir kutu. Özel bir iπne ile bu kutudan kolayca ilaç
verilebilir.
Protocollaire behandeling Protokol tedavi, ulusal ve uluslar arası
yönergelere göre uygulanan tedavi
Punctie Ponksiyon, bir iπne ile araµtırma için hücre almak
Randomisatie Rastgele daπıtım, hastaların araµtırmaya yönelik olarak
gruplara bölünmesi. Bir gruba standart tedavi uygulanır ve diπer gruba özel
uyarlamalı bir tedavi uygulanır. Hangi hastanın hangi gruba gireceπi kura
ile belirlenir. Rastgele daπıtım yalnız hastanın araµtırmaya katılmaya razı
olduπuna dair bir informed consent formuna imza atmıµ olması durumunda
mümkündür.
Radiotherapie Radyoterapi alanında uzmanlaµmıµ olan bir kiµi tarafından
uygulanan ıµın tedavisi.
Recidief/relapse Hastalıπın geri gelmesi
Remissie Hastalıπın tamamen veya kısmen duraksaması
Resistentie Duyarsızlık
Sarcoom Sarkom, bir kanser türü
Scan Vücudun bir bölgesinin dilimli filminin çekilmesi
Second opinion Tarafsız bir doktor tarafından yapılan ikinci bir inceleme
Sedatie Sedasyon, hastanın ilaçlarla sakinleµtirilmesi
Sonde Sonda, burundan mideye kadar indirilen ve besin ve ilaç vermeye
yarayan hortum
29
Sondevoeding Genelde burundan takılı olan bir sondayla verilebilen sıvı
besin maddesi
Stamcel Kök hücre, çok taze hücre. Tüm tip kan hücrelerinin baµlangıç
safhasıdır.
Stamceloogsten Kök hücre üretimi, ilaçlarla kök hücreler üretime teµvik
edilir. Bundan sonra da kök hücreler omuriliπinden kana karıµır. Daha
sonra kandan emilir (perifer kök hücre üretimi)
Trombocyt Trombosit, kanın pıttılaµmasına yarayan kan pulcuµu.
Trombopenie Kan pulcuklarının noksanlıπı
Transfusie Transfüzyon, kan ürünlerinin serumla nakli
Tumor Tümör, iyicil veya kötücül ur
Weefsel Doku, Aynı yapıya ve iµleve sahip olan bir grup hücreler
30
VUmc
De Boelelaan 1117
Postbus 7057
1007 MB Amsterdam
303023
Ocak 2009
www.VUmc.nl