sosyal b‹lg‹ler - E

SOSYAL B‹LG‹LER
Temel Kaynak 4
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
Aile Tarihi
Aile tarihi, üyesi oldu¤umuz ailenin ya
da seçti¤imiz baflka bir ailenin geçmiflinin
ayr›nt›l› olarak incelenmesidir.
Aile tarihi oluflturulurken araflt›rma
yapmam›z gerekir. Araflt›rma ile sahip
oldu¤umuz bilgiler aile tarihini
ö¤renmemize yard›mc› olacak ve tarihi
ö¤renmek için bize yol gösterecektir. Güncel
bilgilerimizden yola ç›karak geçmifle do¤ru
gideriz. Örne¤in, büyük annemizden anne,
babas›n›n öykülerini dinleriz. Mümkün
oldu¤unca geriye gidip bilgi toplar›z.
Araflt›rma süresince foto¤raf, eflya,
belge de toplamaya çal›flmal›y›z. Eflya,
foto¤raf ve belgeler araflt›rmam›z›
destekleyen unsurlard›r. Araflt›rmam›z›n
sa¤lam kaynaklara dayanmas› ve bilimsel
nitelik kazanmas› için ulaflabilece¤imiz her
türlü unsuru de¤erlendirmeliyiz.
Aile tarihini araflt›r›rken, sözlü tarih
yöntemini kullanabiliriz.
Unutmayal›m!
Ulaflt›¤›m›z belge,
eflya ve foto¤raflara
zarar vermemeliyiz.
402
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
SOSYAL B‹LG‹LER
Sözlü Tarih Yöntemi
Sözlü tarih, belli bir konu ile ilgili olarak,
konu hakk›nda bilgi sahibi olan kiflilerle
görüflmeler yap›larak bilgi toplamak,
incelemektir. Sözlü tarih, tarihin bir kolu
de¤il, bir yöntemidir.
Sözlü tarih yöntemi kullan›l›rken
afla¤›daki aflamalar izlenir:
1. Konunun Seçilmesi
Araflt›rma yap›lacak konunun
belirlenmesidir. Örne¤in, aile tarihi.
2. Görüflme Yap›lacak Kiflinin
Belirlenmesi
Araflt›rmada kaynak olarak
yararlan›lacak kiflilerin belirlenmesidir. Bu
kifliler seçilirken konu ile ilgili yeterince bilgi
sahibi olmalar›na dikkat edilmelidir.
Örne¤in, aile tarihi araflt›r›l›rken ailenin
yaflça en büyük bireyleri seçilebilir (Büyük
teyze, büyük amca, dede gibi.).
3. Sorular›n Haz›rlanmas›
Görüflme s›ras›nda kaynak kifliye ya da
kiflilere sorulacak sorular›n belirlenme
aflamas›d›r. Sorular›n önceden
haz›rlanmas›, görüflmenin daha verimli
geçmesini sa¤lar. Aile büyüklerine
afla¤›daki sorular sorulabilir:
• Ad›n›z, soyad›n›z nedir?
• Kaç y›l›nda, nerede do¤dunuz?
• Mesle¤iniz nedir?
• Anne ve baban›z nerede do¤mufltur?
• Eflinizle ne zaman evlendiniz?
• Büyük anne ve büyük baban›zla ilgili
hat›rlad›klar›n›z› anlat›r m›s›n›z? (Ne ifl
yaparlard›, yaflamlar› nas›ld› vb.)
• Çocuklu¤unuz nerede geçmifltir?
• Küçükken nas›l bir evde yaflad›n›z?
Bu sorular› geniflletebilir, eklemeler
yapabilirsiniz. Görüflmede gerekli
görürseniz konuyla ilgili sorular
sorabilirsiniz. Sorular basit ve dolays›z
olmal›d›r.
403
Temel Kaynak 4
4. Görüflmenin Düzenlenmesi
Görüflülecek kifliye, önceden sözlü tarih
çal›flmas› yap›laca¤› hakk›nda bilgi
verilmelidir. Randevu al›nmal›d›r.
Görüflme s›ras›nda kay›t cihaz›,
foto¤raf makinesi gibi araçlar kullanmak
yararl› olur. Ayr›ca sorular›n cevaplar› not
edilmelidir. Görüflme ile ilgili farkl› notlar da
tutabilirsiniz. Örne¤in, bu soruyu
cevaplarken çok duyguland›, bafl›m› okflad›
vb.
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
5. Görüflmede Elde Edilen Bilgilerin
Düzenlenmesi
Sözlü tarih yönteminde bilgi elde etmek
kadar onu düzenlemek de önemlidir.
Bilgiler düzenlenirken bir bütünlük içinde
olmas›na özen gösterilmelidir. Ayn›
konudaki bilgiler art arda yerlefltirilmelidir.
Foto¤raf ve belgeler de ait oldu¤u konunun
içinde yer almal›d›r. Aç›k ve anlafl›l›r bir dil
kullanmal›d›r.
Görüflme s›ras›nda anlat›lanlarla ilgili
belge, eflya veya foto¤raf olup olmad›¤›n›
sorunuz.
☞
404
Baflar›l› Bir Görüflme ‹çin
• Görüflme yapaca¤›n›z kifliye önceden konu hakk›nda bilgi veriniz.
• Görüflmenin sizin için önemini ve amac›n›z› aç›klay›n›z.
• Kay›t yapmak için teyp, kamera gibi araçlar kullan›n›z.
• Karfl›n›zdaki kifliyi dikkatle dinleyiniz.
• Görüflme yaparken nazik ifadeler kullan›n›z.
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
SOSYAL B‹LG‹LER
Millî Kültür Ögeleri
Millî Kültür
Millî kültür, bir millete ait bilgi, inanç,
davran›fllar bütünü ile bu bütünün parças›
olan maddi eserlerdir.
Kültürü; dinî ve millî bayramlar, gelenek
görenekler, millî k›yafetler, el sanatlar›, dil,
tarih gibi ögeler oluflturur. Bu ögeler
nesilden nesile aktar›l›r.
Kültür, bölgeden bölgeye farkl›l›k
gösterebilir.
Millî duygu ve dil aras›ndaki ba¤ çok güçlüdür. Dilin millî ve
zengin olmas› millî duygunun geliflmesinde bafll›ca etkendir.
M. Kemal Atatürk
Kültür Ögeleri
◆ Dil: Dünya üzerinde birçok ulus
vard›r. Bu uluslar›n her birinin kendine ait
dilleri vard›r. Dillerin, uluslar›n geçmiflinde
belli bir tarihi bulunur.
Dil, eserlerin nesilden nesile
tafl›nmas›n› sa¤lar.
Atatürk’ün, cumhuriyeti kurdu¤u
y›llarda yapt›¤› çal›flmalar›n bafl›nda Türk
Dil Kurumunu kurdurmas› gelmektedir. Bu
kurumun amac›, Türk dilini gelifltirmek, dilin
milletleri birlefltirici bir unsur oldu¤unu Türk
milletine anlatmakt›r.
◆ Destan: Kahramanl›k, güç, sevgi
gibi konular›n ifllendi¤i halk fliirleridir.
◆ Türkü: Ezgi ile söylenen halk fliirine
denir. Özel durumlarda ya da ezginin,
sözlerin çeflitlenmesine göre ninni, a¤›t,
deyifl adlar› da kullan›lmaktad›r.
◆ Tekerlemeler: Daha çok çocuk
geleneklerinde yer alan ses ve sözcük
benzerli¤ine göre s›ralanan söyleyeni belli
olmayan ürünlerdir.
Örnek: Bir berber bir berbere gel
beraber bir berber dükkân› açal›m demifl.
◆ Kal›plaflm›fl Sözler: Dilimizde
atasözleri, deyimler, bilmecelerdir.
◆ Atasözü: Atalar›m›zdan günümüze
ulaflan, belli bir yarg› içeren, söyleyeni belli
olmayan, düz konuflma içinde kullan›lan
sözlerdir.
t
e sükû
s
i
fl
ü
üm
“Söz g
.“
aman›
›r!“
z
d
r
n
i
›
l
t
e
l
a
›, g
saman
a
l
k
a
“S
405
Temel Kaynak 4
◆ Deyim: As›l anlamlar›ndan
uzaklaflarak yeni kavramlar meydana
getiren kal›plaflm›fl sözlerdir.
mek”
lar in
u
s
a
kar
lar›na
k
a
y
lmak.”
a
“A
k
a
d
lar
ri yol
“Gözle
◆ Bayramlar: Milletçe kutlad›¤›m›z
özel günlerdir. Bayramlarda insanlar bir
araya gelir, iliflkiler kuvvetlenir.
• Dinî Bayramlar
• Millî Bayramlar
• H›d›rellez Bayram›
• Nevruz Bayram›
• Mevsimlik Bayramlar
406
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
◆ Bilmeceler: Do¤a olaylar›n›, insan,
hayvan ve bitkileri, eflyalar› konu alan, kapal›
flekilde soran, ça¤r›fl›mlarla bulunmas›
amaçlanan kal›plaflm›fl sözlerdir.
“El eke
r, dil
biçer.“
Yaz›
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
SOSYAL B‹LG‹LER
Gelenek ve Görenekler
Gelenek, bir toplumda eskiden kalm›fl
olmalar› nedeniyle sayg›n tutulup kuflaktan
kufla¤a iletilen, yapt›r›m gücü olan kültürel
kal›nt›lar, töre ve davran›fllard›r.
Görenek ise bir fleyi eskiden beri
görüldü¤ü gibi yapma al›flkanl›¤›d›r.
Türk gelenek ve göreneklerinde,
misafire kahve ikram etmek, dinî
bayramlarda büyükleri ziyaret etmek, millî
oyunlar oynamak, sünnet, dü¤ün gibi özel
günleri kutlamak gibi davran›fllar vard›r.
Gelenek ve görenekler kanunlarda
belirtilmez. Ancak toplumda uyulmas›
beklenen davran›fllard›r.
Halk Oyunlar›: Dü¤ün, niflan, asker
u¤urlamalar›nda, dinî ve millî bayramlarda
oynan›r. Geleneksel k›yafetler giyilir. Figürleri
yöreden yöreye de¤iflir.
Yiyecekler, ‹çecekler: Beslenme
biçimi, içinde bulunulan kültürel, co¤rafi ve
ekonomik özelliklere göre flekillenir. Türk
mutfa¤› Türk kültürünü yans›t›r. Türk mutfa¤›
denince, Türkiye’de yaflayan insanlar›n
beslenmesini sa¤layan yiyecek, içecekler,
bunlar›n haz›rlanmas›, piflirilmesi,
korunmas›, yemek yapma teknikleri
anlafl›l›r.
407
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
Temel Kaynak 4
El Sanatlar›: ‹nsano¤lu var
oldu¤undan beri tabiat flartlar›na ba¤l›
olarak ortaya ç›km›flt›r. Geleneksel Türk el
sanatlar›ndan hal›c›l›k, kilimcilik, kumafl
dokumac›l›¤›, dericilik, ahflap ve a¤aç
iflçili¤i vb. s›ralanabilir.
Giyim - Kuflam: Giyinme, insanlar›n
do¤a koflullar›ndan korumak için yapt›¤› bir
eylemdir. Zamanla do¤al, toplumsal
etkenlerle biçim de¤ifltirmifltir. Bu de¤iflimde
co¤rafi özelliklerin ve kullan›lan
malzemelerin de etkisi olmufltur. Giyim,
toplumun özelliklerini yans›t›r.
Siz çevrenizde hangi
kültür ögelerini
görebiliyorsunuz?
408
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
SOSYAL B‹LG‹LER
Tarihte Türk Oyunlar›
Türklerin eskiden beri oynad›¤› oyunlar
vard›r. Bu oyunlardan baz›lar› çocuklar
aras›nda da oynanmaktad›r. Saklambaç,
birdirbir, bezirgânbafl› gibi oyunlar› örnek
olarak verebiliriz.
Yaflam flartlar›n›n ve çevrenin de¤iflmesi,
teknolojinin geliflmesi oynanan oyunlar› da
etkilemifltir. Büyüklerimiz küçükken bez
bebek, topaç gibi oyuncaklarla oynarlarm›fl.
Günümüzde teknolojinin geliflmesi ile çeflit
çeflit oyuncaklar, bilgisayar oyunlar›
oynanmaktad›r.
Örnek oyun
Aç Kap›y› Bezirgânbafl› Oyunu
‹ki oyuncu kendilerine birer ad seçerler. Örne¤in, biri “Elma”, öbürü “Armut” olur.
Öbürleri bunu bilmezler. “Elma” ile “Armut” karfl›l›kl› durarak el ele tutuflurlar. Oyuncular
s›rayla onlar›n kollar› alt›ndan oyunun flark›s›n› söyleyerek geçerler:
“Aç kap›y› bezirgânbafl›, bezirgânbafl›...
Kap› hakk› ne verirsin? Ne verirsin?
Arkamdaki yadigâr olsun, yadigâr olsun!”
fiark›n›n son hecesine rastlayan oyuncu tutularak usulca, “Elma m›, armut mu?” diye
sorulur ve hangisini seçerse onun ard›na geçer. Bütün oyuncular›n bu seçimi yapmas›ndan
sonra ortaya bir çizgi çekilir. Gruplar karfl› karfl›ya geçerek çekiflmeye bafllarlar. Güçlü grup
oyunu kazan›r.
409
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
Temel Kaynak 4
Kültür Ögeleri ve De¤iflim
Millî kültürün ögeleri toplumu yans›t›r.
Ülkemizde kurulmufl olan eski
medeniyetlerin kal›nt›lar› ve onlardan kalan
eserler de millî de¤erlerimizdir. Özellikle
Anadolu’da Selçuklular, Osmanl›lar
döneminden günümüze kadar varl›klar›n›
sürdürebilmifl de¤iflik türde ve çok say›da
mimari eser vard›r. Bu eserler, en de¤erli
kültürel miras›m›zd›r. Bu miras›n en belirgin
örnekleri köprüler, saraylar, camiler,
çarfl›lar, köflkler, çeflmeler olarak
s›ralanabilir.
Toplumlarda teknoloji, yaflam flartlar›
sürekli de¤iflmektedir. Bu de¤iflim kültürü de
etkilemektedir. Kültür, nesilden nesile
de¤iflerek aktar›lmaktad›r. Kültürün de¤iflime
u¤ramas›n›n en somut örne¤i mimari
alan›nda görülebilir. Yaflad›¤›m›z yerde çeflitli
özellikleri olan eski binalar bulunmaktad›r. Bu
binalar onar›m ve restorasyon çal›flmalar› ile
varl›¤›n› sürdürmektedir.
Bir milletin en de¤erli varl›klar›ndan biri
kültür ögeleridir. Türk gençleri olarak bizler
bu ögeleri tan›mal›, yaflatmal›y›z. Bu hem
birey olarak hem de millet olarak
kimli¤imizi korumak için gereklidir.
a
盤›rd
r
e
h
ün
iye
kültür
, Türk
i
n
i
s
e
Millî
selm
¤i
k yük
a
r
a
el dile
l
›
m
e
t
aç
n
i
riyeti’n
.
Cumhu
dece¤iz
e
932
n
i
m
te
ürk, 1
t
k
a
a
t
r
a
A
l
o
emal
afa K
t
s
u
M
410
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
SOSYAL B‹LG‹LER
Cumhuriyete Nas›l Kavufltuk?
MONDROS ATEfiKES ANLAfiMASI
Osmanl› Devleti’ne Genel Bir Bak›fl
Osmanl› Devleti 1299 y›l›nda Osman
Bey taraf›ndan kuruldu. K›sa zamanda
güçlenerek Anadolu’da Türk siyasi birli¤ini
gerçeklefltirdi. Balkanlarda da geliflmesini
sürdürdü. 16. yüzy›lda dünyan›n büyük
devletlerinden biri hâline geldi. Ancak
zaman içerisinde büyümenin getirdi¤i
askerî, siyasi ve ekonomik sorunlara kal›c›
çözümler bulunamad›. Bu yüzden, devletin
zay›flamas›na ve gerilemesine engel
olunamad›.
Osmanl› Devleti, Avrupa devletleri gibi
birtak›m yenilik hareketlerine giriflti ise de
pek baflar›l› olamad›.
Frans›z ‹htilali bütün dünya devletlerini
oldu¤u gibi Osmanl› Devleti’ni de etkiledi.
Eflitlik, hürriyet, adalet ve milliyetçilik fikirleri
h›zla yay›ld›. Osmanl› ülkesinde yaflayan
pek çok millet, milliyetçilik düflüncesinin
etkisi ile ayakland›. Bu olaylar Osmanl›
Devleti’nin içte ve d›flta zay›flamas›na
neden oldu.
19. yüzy›l bafl›ndan itibaren Osmanl›
Devleti’nde demokratikleflme hareketleri
bafllad›. Türk ayd›nlar›n›n çal›flmalar› ile
meflrutiyet yönetimine geçildi (1876). Ancak
bu yönetim uzun sürmedi. 1908’de
meflrutiyet, ikinci kez ilan edildi. Bu da
Osmanl› Devleti’ni y›k›lmaktan kurtaramad›.
Trablusgarp ve Balkan savafllar›nda
u¤rad›¤› yenilgilerle toprak kaybetmeye
devam eden Osmanl› Devleti, Birinci Dünya
Savafl›’na girmek zorunda kald›. Osmanl›
Devleti, bu savaflta ‹tilaf Devletlerine karfl›,
‹ttifak Devletlerinin yan›nda savaflt›. Fakat
savafltan yenik ç›kt›.
Mondros Ateflkes Anlaflmas›
(30 Ekim 1918)
Osmanl› Devleti ‹ttifak Devletleri ile
birlikte girdi¤i Birinci Dünya Savafl›’ndan
yenik ç›k›nca ‹tilaf Devletleri ile a¤›r koflullar
içeren Mondros Ateflkes Anlaflmas›’n›
imzalamak zorunda kald›. 30 Ekim 1918’de
Limni adas›n›n Mondros Liman›’nda ateflkes
imzaland›.
Ateflkese göre,
• ‹stanbul ve Çanakkale
bo¤azlar›ndaki *istihkâmlar ‹tilaf Devletleri
taraf›ndan iflgal edebilecekti.
• Bo¤azlar bütün gemilere aç›lacakt›.
• Osmanl› ordusu terhis edilecek,
silahlar› galip devletlere teslim edilecek,.
• Osmanl› Devleti’nin tüm haberleflme
araçlar› galip devletlere b›rak›lacak,
• ‹tilaf Devletleri güvenliklerini tehlikeye
sokacak bir durum ortaya ç›karsa Osmanl›
Devleti’nin herhangi bir topra¤›n› iflgal
edecekti (7. madde).
Ateflkesin Sonuçlar›
• Anodolu ile Rumeli’nin ba¤lant›s›
kesiliyor,
• ‹stanbul’un güvenli¤i tehlikeye
düflüyor,
• Osmanl› Devleti’nin bo¤azlar
üzerindeki egemenli¤i sona eriyordu.
• Osmanl› ordusunun silahlar›n› teslim
etmesi ile devletin savunma gücü
kalm›yordu.
*istihkâm: Düflman sald›r›s›n› durdurmak, düflmana karfl›
savunma yapmak amac›yla düzenlenmifl yer.
411
Temel Kaynak 4
412
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
Ateflkesin en önemli maddesi ise galip
devletlerin Osmanl› Devleti’nde istedikleri yeri
iflgal edebilmelerini sa¤layan maddeydi. Bu
maddeye dayanan galip devletler Osmanl›
Devleti’nin bütün topraklar›n› iflgal ederek
aralar›nda paylaflmak istediler.
Osmanl› Devleti’nin Durumu
Padiflah ve hükûmet, milletin haklar›n›
savunacak durumda de¤ildi. Padiflah, galip
devletlerin çok güçlü oldu¤una ve onlarla
u¤rafl›lamayaca¤›na inan›yordu. Bu durum
galip devletlerin yurdumuzu iflgalini
kolaylaflt›rd›.
‹flgaller;
• 13 Kas›m 1918’de ‹tilaf Devletlerinin
ortak donanmas› ‹stanbul önlerine geldi.
• ‹ngilizler; Antep, Urfa, Marafl ve
Musul’u iflgal edip Samsun ve Merzifon’a
askerî birlikler ç›kard›lar (‹ngilizler daha
sonra Urfa, Antep ve Marafl’› Frans›zlara
b›rakt›lar.).
• Frans›zlar, Adana ve çevresini iflgal
ettiler.
• ‹talyanlar ise Antalya ve Konya
yöresini iflgal ettiler.
• Yunanl›lar, ‹ngilizlerin yard›m› ile
‹zmir’i iflgal ettiler (15 May›s 1919).
‹tilaf Devletlerinin bütün iflgalleri
Mondros Ateflkes Anlaflmas›’n›n koflullar›na
ayk›r›yd›.
Padiflah ve Osmanl› Hükûmeti
(Sadrazam ve Bakanlar) bu olaylara seyirci
kal›yor, iflgalleri önlemek için çaba
harcam›yordu.
Türk Halk› Ne Yapt›?
• Vatan›n› kurtarmak için önce ulusal
dernekler (millî cemiyetler) kurdular.
• Sonra yine vatan› kurtarmak ve
ba¤›ms›z yaflamak için Kuvay›milliye (Millî
Kuvvetler) ad› verilen birlikler oluflturuldu.
SOSYAL B‹LG‹LER
Kuvay›milliye Birliklerinin Özellikleri
• Düzenli bir ordu de¤ildi; yurdun
kurtuluflu için yeterli de¤ildi.
• Düzenli ordunun kurulufluna kadar
TBMM’ye zaman kazand›rd›lar.
• Güney Cephesi’nde tek bafllar›na
Frans›zlar› yenmeyi baflard›lar.
• Ancak yurdumuzu düflmanlardan
tamamen kurtarmak için düzenli bir orduya
gereksinim vard›.
1. Mustafa Kemal’in Samsun’a Ç›k›fl›
Mustafa Kemal’e göre tek çare Türk
milletinin gücünü harekete geçirip yeni bir
Türk devleti kurmakt›. Bunun için 19 May›s
1919’da Samsun’a ç›karak çal›flmaya
bafllad›. Mustafa Kemal’in görevi Samsun
ve çevresinde Pontusçu Rumlar›n Türklere
sald›r›lar›n› ve isyanlar›n› önleyerek
Samsun’un iflgalini önlemekti.
Mustafa Kemal’in amac› da
Anadolu’ya geçip iflgalci devletlere karfl›
kurtulufl mücadelesini bafllatmakt›. Mustafa
Kemal 9. Ordu Müfettiflli¤ine atand›.
Samsun’da birlik ve beraberli¤i sa¤lad›.
Emirler verdi, toplant›lar yapt›, iflgallere karfl›
mitingler düzenlenmesini istedi.
413
Temel Kaynak 4
Millî Bilincin Güçlenmesi
a. Genelgeler
Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919)
Mustafa Kemal Samsun’dan Havza’ya,
oradan Amasya’ya geldi. Burada Rauf Bey,
Refet Bey ve Ali Fuat Pafla ile birlikte
Amasya Genelgesi’ni yay›nlad›lar. Genelge
ile Türk milletini mücadeleye ça¤›rd›lar.
Genelgenin Maddeleri
• Vatan›n bütünlü¤ü, milletin
ba¤›ms›zl›¤› tehlikededir.
• ‹stanbul’daki hükûmet, üzerine ald›¤›
sorumlulu¤un gereklerini yerine
getirememektedir.
• Milletin ba¤›ms›zl›¤›n› yine milletin
azim ve karar› kurtaracakt›r.
• Milletin haklar›n› savunmak için millî
bir kurulun varl›¤› çok gereklidir.
• Sivas’ta millî bir kongre toplanacakt›r.
• Bu kongereye halk›n güvenini
kazanm›fl kiflilerin seçilip temsilci olarak
gönderilmesi gerekmektedir.
Genelgenin Önemi
• Genelge, kurtulufl mücadelesinin
gerekçesini, amac›n› ve yöntemini
belirtmifltir.
• Kurtulufl Savafl› için at›lan ilk ad›md›r.
• Mücadelenin milletçe
kazan›labilece¤i vurgulanm›fl, Türk milletine
egemenli¤i ele alma konusunda ça¤r›
özelli¤i tafl›maktad›r.
• Genelge padiflaha karfl› bir
baflkald›r› özelli¤i tafl›r.
Bu nedenle padiflah Mustafa Kemal’i
geri ça¤›rd›. Fakat o geri dönmeyerek
çal›flmalar›n› sürdürdü.
b. Kongreler
Erzurum Kongresi
(23 Temmuz - 5 A¤ustos 1919)
‹tilaf Devletleri yurdumuzu paylafl›rken
Do¤u Anadolu’yu Ermenilere vermek
istemifllerdi. Buna karfl›l›k Do¤u Anadolu
halk› bölgenin Türklü¤ünü ve haklar›n›
savunmak için Do¤u Anadolu Haklar›n›
414
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
Koruma Derne¤ini kurdu. Dernek,
Erzurum’da düzenledi¤i kongreye Mustafa
Kemal’i ça¤›rd›.
Mustafa Kemal Erzurum’da 9. Ordu
Müfettiflli¤inden ve askerlik görevinden
ayr›ld›.
23 Temmuz 1919’da toplanan
kongrede baflkanl›¤a Mustafa Kemal
seçildi.
Erzurum Kongresi’nde Al›nan
Kararlar
• Ulusal s›n›rlar içinde vatan bir
bütündür, bölünemez.
• Her türlü yabanc› iflgale, millet birlikte
karfl› koyacakt›r.
• Vatan›n ve ba¤›ms›zl›¤›n
korunmas›na Osmanl› Hükûmeti’nin gücü
yetmezse, geçici bir hükûmet kurulacakt›r.
• Millî meclis, hemen toplanmal› ve
hükûmet ifllerini denetlemelidir.
• Kongre sonunda Mustafa Kemal’in
baflkanl›¤›nda bir Temsil Heyeti seçildi.
Önemi
Kongre toplan›fl biçimi bak›m›ndan
yöresel, ald›¤› kararlar bak›m›ndan ulusal
bir kongredir. Kongre kararlar›ndan ulusal
bir hükûmet kurma ve ulusal egemenli¤i
gerçeklefltirme düflüncesi anlafl›lmaktad›r.
Sivas Kongresi (4 - 11 Eylül 1919)
Kongrenin ça¤r›s› Amasya Genelgesi
ile yap›lm›flt›. Kongre bütün yurdun birli¤ini
sa¤lamay› amaçl›yordu. Kongre
baflkanl›¤›na yine Mustafa Kemal seçildi.
Kongrede en çok baflka bir ülkenin
koruyuculu¤u alt›na girme konusu tart›fl›ld›
ve kabul edilmedi.
Sivas Kongresi’nde Al›nan Kararlar
• Erzurum Kongresi’nde al›nan kararlar
aynen kabul edildi.
• Bütün ulusal dernekler Anadolu ve
Rumeli’nin Haklar›n› Koruma Derne¤i ad›
alt›nda birlefltirildi.
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
Kongrenin sonunda Mustafa Kemal’in
baflkanl›¤›nda bir Temsil Heyeti seçildi.
Sivas Kongresi toplanma biçimi ve
al›nan kararlar aç›s›ndan ulusal bir
kongredir. Çünkü yurdumuzun her yerinden
gelen delegelerle topland›. Ayr›ca bu
kongrede yurdumuzun tamam›n›
ilgilendiren kararlar al›nd›.
Sivas Kongresi’nden Sonraki
Geliflmeler
Sivas Kongresi’nden sonra her fleye
ra¤men Mustafa Kemal kongrenin ald›¤›
kararlar› padiflaha bildirmek istedi.
Sadrazam Damat Ferit Pafla’n›n
engellemesi ile karfl›lafl›nca ‹stanbul ile
Anadolu’nun iliflkisini kesti ve Damat Ferit
Pafla istifa etmek zorunda kald›.
‹fl bafl›na gelen Ali R›za Pafla Hükûmeti
Temsil Heyeti ile anlaflmak zorunda kald›.
Amasya Görüflmeleri
(20 - 22 Ekim 1919)
‹stanbul Hükûmeti’nin temsilcisi Salih
Pafla ile Mustafa Kemal Amasya’da bir
araya gelerek kararlar ald›lar.
Osmanl› Hükûmeti Temsil Heyetini
tan›yacak, Türk vatan›n›n ba¤›ms›zl›¤› ve
korunmas› için çaba harcayacakt›.
Millî Meclis güvenilir bir yerde
toplanacakt›.
Önemi
‹stanbul Hükûmeti, Erzurum ve Sivas
Kongresi’nin kararlar›n› kabul ediyordu.
Yine ‹stanbul Hükûmeti Temsil Heyetini
tan›m›fl oluyordu.
SOSYAL B‹LG‹LER
Mustafa Kemal, 27 Aral›k 1919’da
Ankara’ya geldi. ‹stanbul’a gidecek
milletvekilleri ile görüfltü. Milletvekillerine
mecliste yapmalar› gereken iflleri anlatt›.
Ankara haberleflme ve ulafl›m
olanaklar› bak›m›ndan önemli bir merkezdi.
Ayr›ca Anadolu’daki cephelere yak›n ve
güvenli konumdayd›.
Mustafa Kemal’in Samsun’a ayak
bast›ktan sonra Anadolu’da gitti¤i yerler:
Samsun (19 May›s 1919), Havza,
Amasya (Amasya Genelgesi, 22 Haziran
1919), Erzurum (Erzurum Kongresi,
23 Temmuz 1919), Sivas (Sivas Kongresi,
4-11 Eylül 1919), Ankara (27 Aral›k 1919)
c. Misak›millî (Ulusal Ant) ve Önemi
‹kinci Meflrutiyet ile kurulan Osmanl›
Mebusan Meclisi’ni padiflah, Mondros
Ateflkes Anlaflmas›’ndan sonra kapatm›flt›.
Bu nedenle padiflah›n ve Osmanl›
Hükûmeti’nin yapt›¤› ifller
denetlenemiyordu.
Erzurum ve Sivas kongrelerinde
meclisin aç›lmas› kararlar› al›nm›fl, Amasya
Görüflmeleri’nde de ‹stanbul Hükûmeti
bunu kabul etmiflti. Mustafa Kemal meclisin
Anadolu’nun güvenli bir yerinde aç›lmas›n›
istiyordu. Ancak Osmanl› Hükûmeti ve
padiflah meclisin ‹stanbul’da aç›lmas›na
karar verince Mustafa Kemal milletvekilleri
ile görüflmek için Ankara’ya geldi.
Osmanl› Mebuslar Meclisi 12 Ocak
1920’de ‹stanbul’da topland›. Mustafa
Kemal’e ba¤l› milletvekilleri mecliste bir
grup oluflturarak Mustafa Kemal’in
kendilerine verdi¤i ilkeler do¤rultusunda bir
bildiri haz›rlad›lar (28 Ocak 1920). Buna
tarihimizde Misak›millî (Millî Ant.), Ulusal
Yemin ad› verilir.
Misak›millî Kararlar›
• Monros Ateflkes Anlaflmas›’n›n
imzaland›¤› s›radaki Türk vatan› bölünmez
bir bütündür.
• Millî ve ekonomik geliflmemizi
engelleyen ayr›cal›klar kald›r›lmal›d›r.
415
Temel Kaynak 4
• Yurdumuzdaki az›nl›klar›n haklar›
yabanc› ülkelerde bulunan insanlar›m›za
verilen haklar kadar olmal›d›r.
Önemi
Türk vatan›n›n s›n›rlar› çizildi. ‹flgallere
karfl› ç›k›ld›. Misak›millî kararlar› Kurtulufl
Savafl›’m›z›n program› olmufltur.
Misak›millî kararlar› ‹tilaf Devletlerini
k›zd›rd›. Milletvekillerini tutuklad›lar ve
‹stanbul’u iflgal ettiler (16 Mart 1920).
ç. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Aç›l›fl›
(23 Nisan 1920)
‹stanbul’un iflgali üzerine Mebuslar
Meclisi kapat›ld› ve baz› milletvekilleri
tutukland›. Bunun üzerine Mustafa Kemal
Ankara’da yeni bir meclisin aç›lmas›na
karar verdi. Seçimler yenilendi. ‹stanbul’dan
kaçabilen baz› milletvekilleri de Ankara’ya
geldi. Haz›rl›klar tamamlan›nca büyük bir
törenle Türkiye Büyük Millet Meclisi 23
Nisan 1920’de aç›ld›.
Meclis baflkanl›¤›na Mustafa Kemal
seçildi. Mustafa Kemal meclise bir önerge
verdi.
Önergede yer alan konular flunlard›:
• Hükûmet kurmak zorunludur.
• TBMM’nin üstünde bir güç yoktur.
• TBMM yasama ve yürütme yetkilerini
kendinde toplam›flt›r.
• Meclisten seçilecek bir kurul
(Bakanlar Kurulu) hükûmet ifllerine bakar.
Meclis baflkan› hükûmetin de baflkan›d›r.
TBMM bu önergeyi kabul etti. Yeni Türk
devletinin temelleri at›ld›. Kurulan hükûmete
Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti ad›
verildi.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin
Aç›lmas›ndan Sonraki Olaylar
‹stanbul Hükûmeti’nin bafl›nda bulunan
Damat Ferit Pafla, Türk halk›n› meclise karfl›
ayakland›rmak istedi. Padiflah ve
416
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
fleyhülislam›n imzalad›¤›, Mustafa Kemal’in
öldürülmesini isteyen fetvalar›n› uçaklar ile
Anadolu’ya da¤›tt›. ‹tilaf Devletlerini ve
az›nl›klar› destekledi.
Ayr›ca, Kuvay›milliye birliklerinden bir
k›sm› düzenli ordunun emrine girmek
istemedi¤i için ayakland›. Ayaklanmalar
bast›r›ld›. TBMM düzenli bir ordu kurarak
Kurtulufl Savafl›’n› bafllatt›.
Ancak TBMM’nin aç›l›fl›ndan sonra
meclis;
1. ‹stanbul Hükûmeti,
2. Az›nl›klar›n ayaklanmalar› (‹tilaf
Devletleri k›flk›rtt›.)
3. Düzenli orduya karfl› ç›kan
Kuvay›milliye birliklerinin (Çerkez Ethem,
Demirci Mehmet Efe gibi) ç›kard›¤›
ayaklanmalarla u¤raflmak zorunda kald›.
Sevr Antlaflmas› (10 A¤ustos 1920)
Son Osmanl› Mebusan Meclisi’nde
Misak›millî’nin kabulünden sonra güç
kazanan Millî Mücadele Hareketi, Birinci
Dünya Savafl›’n›n galip devletlerini telafla
düflürdü. Daha önce aralar›nda anlaflarak
düzenledikleri bir antlaflma metnini
Osmanl› Hükûmeti’ne kabul ettirmek için
harekete geçtiler.
Antlaflma maddelerini görüflmek için
Osmanl› Hükûmeti’ni Fransa’da Paris’in
Sevres (Sevr) kasabas›na ça¤›rd›lar. Buraya
giden Osmanl› Heyeti 10 A¤ustos 1920’de
‹tilaf Devletlerinin bask›s›yla Sevr
Antlaflmas›’n› imzalad›.
Bu antlaflma ile Türk halk›n›n son
toprak parças› olan Anadolu da elinden
al›n›yor, ordusu ve donanmas› olmayan
sömürge bir Osmanl› Devleti ortaya
ç›k›yordu. TBMM bu antlaflmaya büyük
tepki gösterdi. Antlaflmay› tan›mad›.
Antlaflmay› imzalayan ‹stanbul Hükûmeti’ni
vatan haini ilan etti.
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
SOSYAL B‹LG‹LER
417
Temel Kaynak 4
Savafl Dönemi
Kurtulufl Savafl›’nda savafl dönemi
Do¤u Cephesi’ndeki savafllarla bafllar.
Lozan Bar›fl Antlaflmas› ile sona erer.
Kurtulufl Savafl›’nda Cepheler
1. Do¤u Cephesi: Ermenilerle savafl›ld›.
Gümrü Antlaflmas› yap›ld› (2 Aral›k 1920).
2. Güney Cephesi: Frans›zlarla
savafl›ld›. Urfa, Antep, Marafl Savunmas›.
Ankara Antlaflmas› yap›ld› (20 Ekim 1921).
3. Bat› Cephesi: Yunanl›larla savafl›ld›.
a. Birinci ‹nönü Savafl›
b. ‹kinci ‹nönü Savafl›
c. Sakarya Savafl›
d. Büyük Taarruz
Mudanya Ateflkesi yap›ld› (11 Ekim
1922).
Kurtulufl Savafl›’nda; Do¤u
Cephesi’nde, Güney Cephesi’nde ve Bat›
Cephesi’nde mücadele edildi. Ayr›ca içerde
padiflah ordular› ile savafl›ld›. Mustafa
Kemal’in önderli¤i, Türk milletinin gücüyle
birleflince her zorlu¤un üstesinden gelindi.
1. Do¤u Cephesi: ‹tilaf Devletleri
Mondros Ateflkes Anlaflmas›’na bir madde
koyup Do¤u Anadolu’yu Ermenistan’a
vermek istediler. Ermeni sald›r›lar›nda
insanlar›m›z toplu olarak katledildi.
418
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
TBMM’nin karar›yla Kâz›m Karabekir Pafla
Do¤u Cephesi’nde Ermenileri yendi. 2 Aral›k
1920’de Gümrü Antlaflmas› imzaland›.
Gümrü Antlaflmas› yeni Türk devletinin
imzalad›¤› ilk anlaflmad›r.
2. Güney Cephesi: Mondros
Ateflkes Anlaflmas›’ndan sonra ‹ngilizler
taraf›ndan iflgal edilen Antep, Marafl ve
Urfa Frans›zlara b›rak›ld›.
Frans›zlara karfl› Antep, Urfa ve
Marafl’ta kahramanca savafl›ld›.
Kazan›lan baflar›lar Frans›zlara Türk
topraklar›nda tutunamayacaklar›n›
gösterdi.
20 Ekim 1921’de Ankara
Antlaflmas› imzaland›. Halk›n gösterdi¤i
bu kahramanl›klar nedeniyle TBMM
taraf›ndan Antep’e “Gazi”, Marafl’a
“Kahraman”, Urfa’ya da “fianl›” unvanlar›
verildi.
3. Bat› Cephesi: Bat› Cephesi’nde savafl
15 May›s 1919’da Yunanl›lar›n ‹zmir’i iflgali
ile bafllad›. As›l çarp›flmalar düzenli
ordunun kurulmas›ndan sonra oldu.
Birinci ‹nönü Muharebesi ve
Sonuçlar›
Eskiflehir’in bat›s›ndaki ‹nönü’ye gelen
Yunan ordusunu, Albay ‹smet Bey
komutas›ndaki Türk ordusu büyük bir
yenilgiye u¤ratt›. 10 Ocak 1921’de Bat›
Cephesi’ndeki bu ilk askerî baflar›, kurtulufl
azmi ve umudunu güçlendirdi.
Londra Konferans›: Sevr
Antlaflmas›’n›n flartlar›n› biraz de¤ifltirerek
Türklere kabul ettirmek için toplanan
konferans TBMM ve Hükûmet temsilcisinin
kârl› ç›kmas› ile da¤›ld›.
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
Moskova Antlaflmas›: Birinci ‹nönü
Zaferi’nde Türklerin gücünü gören Sovyetler
Birli¤i 16 Mart 1921’de Moskova Antlaflmas›
ile yeni Türk devletini tan›d›.
‹kinci ‹nönü Muharebesi ve Sonuçlar›:
Güçlerini art›r›p yeniden sald›ran Yunanl›lar
yine ‹nönü’de ‹smet Pafla’ya karfl› 31 Mart /
1 Nisan 1921 tarihlerinde büyük bir yenilgiye
u¤rad›lar.
Sakarya Meydan Muharebesi ve
Sonuçlar›: Büyük bir güçle sald›ran Yunan
ordusu Afyon, Kütahya ve Eskiflehir’i ele
geçirince Türk ordusu çok kay›p vermemek
için Sakarya ›rma¤›n›n do¤usuna çekildi.
TBMM, Mustafa Kemal’i
baflkomutanl›¤a atad›. Mustafa Kemal’in
komutas›ndaki Türk ordusu 22 gün, 22
gece süren savafl sonunda parlak bir zafer
kazand› (13 Eylül 1921).
TBMM Mustafa Kemal Pafla’ya
“Mareflallik” rütbesi ve “Gazilik” unvan›
verdi. Sakarya Zaferi TBMM Hükûmetinin
içte ve d›flta sayg›nl›¤›n› art›rd›.
Büyük Taarruz ve Baflkomutanl›k
Meydan Muhaberebesi: 26 A¤ustos
1922’de bafllat›lan Büyük Taarruz, 30
A¤ustos günü Mustafa Kemal’in yönetti¤i
Baflkumandanl›k Meydan Muharebesiyle
Dumlup›nar’da büyük bir zafere dönüfltü.
9 Eylül 1922’de ‹zmir’e ulaflt›. Bu büyük
zafer Anadolu’nun sonsuza kadar Türk
vatan› olarak kalaca¤›n› gösterdi.
SOSYAL B‹LG‹LER
BARIfi DÖNEM‹
1. Mudanya Ateflkes Antlaflmas›
(11 Ekim 1922)
Yunanl›lar›n ‹zmir’de yenilgiye
u¤rat›lmas›ndan sonra Türk ordusu
bo¤azlara ve ‹stanbul’a do¤ru yöneldi.
‹ngiltere görüflme iste¤inde bulundu.
Mudanya’da ‹ngiltere, Fransa, ‹talya
temsilcileri ile ‹smet Pafla’n›n kat›ld›¤›
görüflmeler sonunda ‹stanbul, Bo¤azlar ve
Do¤u Trakya savafl›lmadan kurtar›ld›.
Bu antlaflma Türk vatan›n› paylaflma
tasar›lar›n› sonuçsuz b›rakt›.
2. Lozan Bar›fl Antlaflmas›
8 ay süren bar›fl görüflmeleri ‹sviçre’nin
Lozan kentinde yap›ld›. ‹ngiltere, Fransa,
‹talya, Japonya, Yunanistan, Romanya ve
Yugoslavya ile Türkiye temsilcileri kat›ld›. D›fl
‹flleri Bakan› ‹smet Pafla Türkiye’yi temsil etti.
24 Temmuz 1923’te imzalanan
antlaflmaya göre;
• Yunanistan ile Meriç Irma¤› s›n›r
olacak,
• Bozcaada ve Gökçeada Türklere
verilecek,
• Ege adalar› silahtan ar›nd›r›lacak,
• Yunanistan savafl tazminat› olarak
Karaa¤aç’› verecek,
• Bo¤az geçiflleri Bo¤azlar Komisyonu
taraf›ndan denetlenecek,
• Suriye s›n›r› Ankara Antlaflmas›’ndaki
gibi olacak,
• Kapitülasyonlar kald›r›lacakt›.
Bu antlaflma Türk tarihinde bir dönüm
noktas›d›r. Bütün dünya devletleri yeni Türk
devletini ve ba¤›ms›z›¤›n› resmen tan›d›lar.
Irak s›n›r› hariç Misak›millî gerçekleflti.
419
Temel Kaynak 4
CUMHUR‹YET‹M‹Z‹N KURUCUSU:
ATATÜRK
Mustafa Kemal Atatürk 1881 y›l›nda
Selanik’te do¤du. ‹lkokulu fiemsi Efendi
‹lkokulunda okudu. Asker olmak iste¤i ile
s›navlara girip Selanik Askeri Rüfltiyesi,
Manast›r Askeri ‹dadisi (Lisesi), Harp Okulu
ve Harp Akademisini baflar›yla bitirerek
kurmay yüzbafl› olarak orduya kalt›ld›.
‹lk gençlik y›llar›ndan itibaren ülkenin
kötüye giden durumu ve Türk milletinin
gelece¤i ile ilgilendi.
Mustafa Kemal, ilk askerî baflar›s›n›
Trablusgarp ve Balkan savafllar›nda
420
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
gösterdi. Çanakkale Savafllar›nda parlak
zafer elde edilmesinde önemli rol oynad›.
Kurtulufl Savafl›’nda kazand›¤› Sakarya ve
Baflkumandanl›k Meydan Savafl›
zaferleriyle Türk milletini ba¤›ms›zl›¤›na
kavuflturdu.
Mustafa Kemal, ak›l ve bilimi yol
gösterici kabul ederdi. Okuyan, araflt›ran,
düflüncelerini eserleriyle ortaya koyan bir
önderdi. Onun en büyük eseri ba¤›ms›z,
ça¤dafl Türkiye Cumhuriyeti’dir. Atatürk,
üstün bir komutan, eflsiz bir devlet
adam›yd›. Devlet yönetimindeki baflar›lar›
ile bütün dünyan›n hayranl›¤›n› kazand›.
Birçok geri kalm›fl millet onun yapt›klar›n›
örnek ald›. Atatürk bütün hayat›n›; ça¤dafl
uygarl›k düzeyinin üstüne ç›karmay›
amaçlad›¤› Türk milletine adam›fl bir
insand›r. 10 Kas›m 1938 sabah› ‹stanbul
Dolmabahçe Saray›’nda gözlerini yumdu.
Mustafa Kemal Atatürk’ün naafl› devlet
töreni ile Ankara Etnografya Müzesindeki
geçici kabre kondu.
10 Kas›m 1953’te An›tkabir’e getirilerek
ebedî istirahatgâh›na defnedildi.
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
☺
SOSYAL B‹LG‹LER
E¤lenerek Ö¤renelim - 2
Tan›mlar› verilen kavramlar› ilgili kutulara yazarak bulmacay› çözünüz.
3
4
9
2
1
8
5
6
7
1. Yasa ve yönetmeliklerin
uygulanmas›nda yol göstermek, herhangi
bir konuda ayd›nlatmak, dikkat çekmek
üzere ilgililere gönderilen yaz›, sirküler.
2. As›l anlam›ndan uzaklaflarak yeni
kavramlar meydana getiren kal›plaflm›fl
sözler.
3. Daha çok çocuk geleneklerinde yer
alan, ses ve sözcük benzerli¤ine göre
s›ralanan söyleyeni belli olmayan ürünler.
4. Milletle ilgili, millete özgü.
5. At koflturup birbirine de¤nek atarak
tak›m hâlinde oynanan oyun.
6. Millî ve dinî bak›mdan önemi olan ve
kutlanan gün veya günler.
7. ‹nsan türüne özgü bilgi, inanç ve
davran›fllar bütünü ile bu bütünün parças›
olan maddi nesneler.
8. Atalar›m›zdan günümüze ulaflan,
belli bir yarg› içeren, söyleyeni belli
olmayan, düz konuflma içinde kullan›lan
sözler.
9. Milletin, egemenli¤i kendi elinde
tuttu¤u ve bunu belirli süreler için seçti¤i
milletvekilleri arac›l›¤› ile kulland›¤› yönetim
biçimi.
421
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
Temel Kaynak 4
✍
Ö¤rendiklerimizi Uygulayal›m - 2
Afla¤›daki ifadelerde bofl b›rak›lan yerlere verilen kelime ve kelime gruplar›ndan
uygun olanlar›n› yaz›n›z.
• Amasya Genelgesi
• sözlü tarih yöntemi
• millî kültür
• görenek
• toplumu
• Kuvay›milliye
• aile tarihi
• Sivas Kongresi
• görsel
• türkü
• Lozan Bar›fl Antlaflmas›
• kültür ögelerinden
• bilimsellik
• Lozan Bar›fl Antlaflmas›
• Üyesi oldu¤umuz ailenin geçmiflinin incelenmesine
• Erzurum Kongresi’nde
• kültür
• destan
• Mondros Ateflkes Antlaflmas›
• gelenek
• Amasya Görüflmeleri
• Misak›millî
……………………………
denir.
• Belli bir konu ile ilgili, bilgi sahibi kiflilerle görüflme yap›larak bilgi toplanmas›na
denir.
……………………………………………………………………………………
• Araflt›rmalar›n sa¤lam kaynaklara dayanmas› ……………………………………… için önemlidir.
• Araflt›rmalarda foto¤raf, eflya, resim edinmek çal›flman›n …………………… unsurlar›ndand›r.
• Bir millete ait bilgi, inanç, davran›fllar›n bütününe ………………………………………… denir.
• ………………………………………, bölgeden bölgeye farkl›l›k gösterir.
• Dil, ……………………………………………………… biridir.
• Kahramanl›k, sevgi gibi konular›n ifllendi¤i halk fliirlerine ……………………………………………… denir.
•
, ezgi ile söylenen halk fliirleridir.
………………………………………………
• ………………………………………, bir toplumda eskiden kalm›fl olmalar› nedeniyle sayg›nl›k duyulan,
nesilden nesile aktar›lan davran›fllard›r.
• Bir fleyi eskiden beri görüldü¤ü gibi yapma al›flkanl›¤›na ………………………………………… denir.
• Millî kültür ögeleri ………………………………………… yans›t›r.
• Osmanl› Devleti ile ‹tilaf Devletleri aras›nda …………………………………………… imzalanm›flt›r.
• ……………………… birlikleri, düzenli ordu kuruluncaya kadar TBMM’ye zaman kazand›rm›flt›r.
• ……………………………………………, Kurtulufl Savafl› için at›lan ilk ad›md›r.
• “Ulusal s›n›rlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez.” karar› ……………………………… al›nm›flt›r.
• ……………………………………………………, toplanma biçimi ve al›nan kararar aç›s›ndan ulusal niteliktedir.
• ‹stanbul Hükûmeti Temsil Heyeti’ni ………………………………… ile tan›m›fl oldu.
• ……………………………………… kararlar›, Kurtulufl Savafl›’n›n program›n› oluflturmufltur.
• …………………………… ile dünya devletleri Türk devletini ve ba¤›ms›zl›¤›n› resmen tan›m›fllard›r.
422
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
✍
SOSYAL B‹LG‹LER
TEST 2
Aile tarihi araflt›r›l›rken
afla¤›dakilerden hangisi yap›labilir?
a. Okul kütüphanesinde araflt›rma
b. Gazeteleri inceleme
c. Aile büyükleriyle görüflme
d. Ansiklopedileri tarama
Sözlü tarih çal›flmas› ile ilgili
afla¤›dakilerden hangisi do¤rudur?
a. Anlat›mlara dayan›r.
b. Yaz›l› kaynaklardan yararlan›l›r.
c. As›rl›k zamanlar için geçerlidir.
d. Mekânlar hakk›nda bilgi verir.
Afla¤›dakilerden hangisi kültür ögesi
de¤ildir?
a. dil
b. k›yafet
c. destan
d. yaflanan yer
Aile tarihini araflt›ran Emre, ailesiyle
ilgili olarak;
I. geçmifli
II. yaflad›¤› yer
III. meslekler
bilgilerinden hangisi ya da hangilerine
ulaflabilir?
a. Yaln›z I
b. I ve II
c. II ve III
d. I, II ve III
1.
2.
“
, tarihte Türklerin
oynad›¤› oyunlardand›r.” cümlesinde bofl
b›rak›lan yere afla¤›dakilerden hangisi
gelebilir?
a.cirit
b. basketbol
c. tenis
d. gülle
3.
……………………………………………
Afla¤›dakilerden hangisi milletlerin
kültürünü yans›tan bir özelliktir?
a. Giyim tarz›
b. Teknolojik geliflmeler
c. Do¤al kaynaklar
d. Ekonomik unsurlar
4.
Afla¤›dakilerden hangisi
geleneklerimizden de¤ildir?
a. K›na gecesi
b. Asker u¤urlamas›
c. Sünnet dü¤ünü
d. Cumhuriyet Bayram›
5.
Aile tarihini araflt›ran bir kifli için
afla¤›daki nesnelerden hangisi önemlidir?
a. Ansiklopedi
b. Aile albümü
c. Gazete
d. Bilgisayar
6.
7.
8.
Afla¤›dakilerden hangisi sözlü tarih
araflt›rmas›nda kullan›lmaz?
a. ses kay›t cihaz›
b. foto¤raf makinesi
c. kamera
d. uydu
9.
Millî Mücadele döneminde
egemenlik kavram›na ilk kez
afla¤›dakilerden hangisinde yer
verilmifltir?
a. Amasya Genelgesi
b. Sivas Kongresi
c. Erzurum Kongresi
d. Meclisin aç›lmas›
10.
Yeni Türk Devleti afla¤›dakilerden
hangisi ile kurulmufltur?
a. Saltanat›n kald›r›lmas›
b. Cumhuriyetin ilan edilmesi
c. Samsun’a ç›k›lmas›
d. Erzurum Kongresi’nin yap›lmas›
11.
423
Geçmiflimi Ö¤reniyorum
Temel Kaynak 4
I. Sivas Kongresi
II. Amasya Genelgesi
III. Erzurum Kongresi
IV. Havza Genelgesi
Yukar›da verilenlerin kronolojik
s›ralamas› hangi seçenekte do¤ru olarak
verilmifltir?
a. I, II, III, IV
b. II, III, I, IV
c. III, I, IV, II
d. IV, II, III, I
12.
Afla¤›dakilerden hangisi Sivas
Kongresi’nde al›nan kararlardand›r?
a. Millî s›n›rlar içinde vatan bir bütündür,
bölünemez.
b. Millî iradeyi hakim, Kuvay›milliye etkin
k›lmak esast›r.
c. Az›nl›klara siyasal egemenlik ve
toplumsal dengemizi bozacak ayr›cal›klar
verilmeyecektir.
d. Milletin gelece¤ini yine milletin azim
ve karar› kurtaracakt›r.
I. Millî egemenlik ilkesinin
benimsenmesi
II. Osmanl› Hükümeti’nin yok
say›lmas›
III. Temsil Heyeti’nin Ankara’ya
gelmesi
ifadelerinden hangileri TBMM’nin
önemi ile ilgilidir?
a. I ve II
b. I ve III
c. II ve III
d. I, II ve III
16.
13.
Afla¤›dakilerden hangisi toplan›fl
amac› ve flekli bak›m›ndan bölgesel, ald›¤›
kararlar bak›m›ndan millî nitelik tafl›r?
a. Amasya Genelgesi
b. Havza Genelgesi
c. Erzurum Kongresi
d. Sivas Kongresi
14.
Atatürk, 27 Aral›k 1919’da Temsil
Heyeti ile birlikte Ankara’ya gelerek
çal›flmalar yapm›flt›r. Afla¤›dakilerden
hangisi Ankara’n›n merkez seçilmesinin
nedenlerinden de¤ildir?
a. Anadolu’nun ortas›nda olmas›
b. Ulafl›m ve haberleflme imkân›n›n
daha iyi olmas›
c. Bat› Cephesi’ne ve ‹stanbul’a yak›n
olmas›
d. Meclis’in Ankara’da aç›lmas›
15.
424
Afla¤›daki konulardan hangisi
Lozan Bar›fl Antlaflmas›’n›n d›fl›ndad›r?
a. Kapitülasyonlar b. D›fl borçlar
c. Musul sorunu
d. Anayasa
17.
“‹stanbul ve Bo¤azlar TBMM
yönetimine b›rak›lacakt›r.” maddesi
afla¤›dakilerden hangisinde yer al›r?
a. Lozan Bar›fl Antlaflmas›
b. Mudanya Ateflkes Antlaflmas›
c. Moskova Antlaflmas›
d. Ankara Antlaflmas›
18.
TBMM, hangi olaydan sonra
Mustafa Kemal’e mareflallik rütbesini
vermifltir?
a. I. Dünya Savafl›
b. I. ‹nönü Savafl›
c. Erzurum Kongresi
d. Sakarya Meydan Muharebesi
19.
“
ile egemenli¤in
millete ait oldu¤u belirtilmifltir.” ifadesinde
bofl b›rak›lan yere afla¤›dakilerden
hangisi gelmelidir?
a. Misak›millî
b. 1921 Anayasas›
c. Lozan Antlaflmas›
d. Temsil Heyeti’nin aç›lmas›
20.
……………………………………………