anayasa mahkemesi

TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ANAYASA MAHKEMESİ
İKİNCİ BÖLÜM
KARAR
EYYÜP ÖMER KARADUMAN BAŞVURUSU
(Başvuru Numarası: 2014/4986)
Karar Tarihi: 16/6/2016
Başvuru Numarası
Karar Tarihi
: 2014/4986
: 16/6/2016
İKİNCİ BÖLÜM
KARAR
Başkan
: Engin YILDIRIM
Üyeler
: Recep KÖMÜRCÜ
Alparslan ALTAN
Celal Mümtaz AKINCI
Muammer TOPAL
Raportör
: Kamil KAYA
Başvurucu
: Eyyüp Ömer KARADUMAN
Vekili
: Av. Ömer Faruk TAMER
I.
BAŞVURUNUN KONUSU
1. Başvuru, işe iade davasında delillerin hatalı değerlendirilmesi sonucunda adil
olmayan bir karar verilmesi ve yargılamanın makul sürede sonuçlanmaması nedenleriyle adil
yargılanma hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.
II. BAŞVURU SÜRECİ
2. Başvuru 10/4/2014 tarihinde Malatya 1. İş Mahkemesi vasıtasıyla yapılmıştır.
Başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesi neticesinde başvurunun
Komisyona sunulmasına engel teşkil edecek bir eksikliğinin bulunmadığı tespit edilmiştir.
3. İkinci Bölüm İkinci Komisyonunca 31/3/2015 tarihinde, başvurunun kabul
edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.
4. Bölüm Başkanı tarafından 25/3/2016 tarihinde, başvurunun kabul edilebilirlik
ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.
5. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık)
gönderilmiştir. Bakanlık, başvuruya ilişkin görüş bildirmemiştir.
m. OLAY VE OLGULAR
A. Olaylar
6.
Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:
7. Başvurucu, belirsiz süreli hizmet akdiyle çalıştığı şirkete ait araçla alkollü
vaziyette trafik kazası yaptığı ve şirketi zarara uğrattığı gerekçesiyle iş akdinin feshedilmesi
üzerine 26/1/2011 tarihinde Malatya 1. îş Mahkemesinde (Mahkeme) işe iade davası açmıştır.
8. Mahkeme, başvurucunun bildirdiği tanıkları dinleyip olayla ilgili ceza
soruşturma dosyasını inceledikten sonra bilirkişi heyetinden rapor almış; 17/2/2012 tarihli ve
E.2011/93, K.2012/171 sayılı kararı ile “başvurucunun, işverenine ait araç ile alkollü
vaziyette ve birinci derecede kusurlu hareketi sonucu kaza yaptığı ve 30 günlük ücretinin
tutarıyla ödeyemeyecek derecede iş yerinin zararına neden olduğu ” gerekçesiyle davanın
2
Başvuru Numarası
Karar Tarihi
: 2014/4986
: 16/6/2016
reddine karar vermiştir.
9. Başvurucunun temyizi üzerine anılan karar, Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin
1/10/2012 tarihli ve E.2012/15122,K.2012/32245 sayılı ilamıyla “başvurucunun kaza anında
alkollü olup olmadığının tereddütsüz şekilde belirlenerek sonucuna göre feshin haklı
nedenlere dayanıp dayanmadığı ya da geçerli fesih olup olmadığının irdelenmesi gerektiği”
gerekçesiyle bozulmuştur.
10. Bu arada 26/1/2013 tarihli ve 28540 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
Yargıtay Büyük Genel Kurulunun 21/1/2013 tarihli ve 2013/1 sayılı karan ile davaya bakan
Mahkemenin de aralarında bulunduğu bazı illerdeki mahkemelerce 22/5/2003 tarihli ve 4857
sayılı İş Kanunu’ndan kaynaklanan davalar hakkında verilen hüküm ve kararlann temyiz
incelemesi görevi Yargıtay 22. Hukuk Dairesine verilmiştir.
11. Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin bozma ilamı doğrultusunda araştırma yapan
Mahkeme, 12/4/2013 tarihli ve E.2012/843, K.2013/334 sayılı kararı ile davanın kabulüne
karar vermiştir. Kararın gerekçesi şöyledir:
“Tüm dosya kapsamının birlikte değerlendirilmesi sonucunda, davanın işe iade istemi
ile açıldığı, davacının iş verene ait araç ile trajik kazası yaptığı, yeterli gerekçeyi içerir,
denetime elverişli mahkememizce benimsenen uzman bilirkişi heyet raporuna göre
davacının kazanın meydana gelmesinde birinci derecede kusurlu olduğu, alkol raporunda
<10 mg etanol olarak alkol durumu belirtilmiş ise de, bu miktarın altının ölçülememesi
nedeniyle bu şekilde belirtildiği ve Adli Tıp Uzmanı bilirkişi raporuna göre kaza anında
alkol olup olmadığının ve varsa miktarının tespitinin mümkün olmadığı, bu durumda
davacının alkolsüz olarak veya alkollü olsa [b]ile alkol düzeyinin kazaya sebebiyet verecek
düzeyde olmadığının kabulü gerektiği, buna göre meydana gelen zarar miktarı davacının 30
günlük ücretinden fazla olsa bile hasarın sigorta kapsamında karşılanmasının mümkün
olduğu, böylece meydana gelen hasarın davacı için haklı fesih nedeni teşkil etmeyeceği,
davacı tarafından işe iade istemi ile süresi içinde dava açıldığı, davanın yasal koşulları
taşıdığı, davacının iş güvencesi hükümlerinden yararlanabileceği kanaati ile davanın
kabulüne, davacının çalışma süresi ve fesih nedenine göre işe başlatmama tazminatı ve
boşta geçen süre ücreti belirlenmesine karar [verilmiştir], ”
12. Davalının temyizi üzerine Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 5/11/2013 tarihli ve
E.2013/28891, K.2013/23421 sayılı ilamıyla söz konusu karann bozularak ortadan
kaldınlmasma ve davanın reddine kesin olarak karar vermiştir. Anılan Yargıtay kararının
gerekçesi şöyledir:
“Somut olayda, bozma ilamı doğrultusunda, mahkemece, yapılan araştırma sonucunda
adli tıp uzmanından alınan raporla, davacının kaza sırasında alkollü olmadığının kabulü
gerektiği anlaşılmıştır. Buna göre alkollü araç kullanma iddiası ispatlanmamış olup,
zararın sigortaca karşılanamayacağına dair görüşün dayanağı kalmamış ise de, zararın
sigorta kapsamında giderilebilecek olması fesih için geçerli nedeni ortadan kaldırmaz.
Somut olayda davacının, tek tarajlı olarak gerçekleşen trafik kazası ile şirket aracını zarara
uğrattığı sabit olup, asli kusurlu olarak trafik kazasına sebebiyet vermek, işveren açısından
geçerli fesih sebebi oluşturur. Bu anlamda, mahkemece, feshin geçerli sebebe dayandığı
kabul edilerek davanın reddine karar verilmesi gerekirken, yanılgılı değerlendirme ile
davanın kabulü yönünde hüküm tesisi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
Belirtilen nedenlerle 4857 sayılı Kanun ün 20. maddesinin 3. fıkrası uyarınca, hükmün
bozulmak suretiyle ortadan kaldırılması... gerekmiştir. ”
13. Başvurucu, nihai karan 7/4/2014 tarihinde haricen öğrenmiş; 10/4/2014
tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.
B. İlgili Hukuk
3
Başvuru Numarası
Karar Tarih i
: 2014/4986
: 16/6/2016
14. 4857 sayılı Kanun’un 18. maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin
belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından
ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe
dayanmak zorundadır... ”
15. 4857 sayılı Kanun’un 20. maddesi şöyledir:
“İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen
sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren
bir ay içinde iş mahkemesinde dava açabilir. (İptal ibare: Anayasa Mah.nin 19/10/2005
tarihli ve E. 2003/66, K. 2005/72 sayılı Kararı ile.) ... taraflar anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı
sürede özel hakeme götürülür.
Feshin geçerli bir sebebe dayandığını ispat yükümlülüğü işverene aittir. İşçi, feshin
başka bir sebebe dayandığını iddia ettiği takdirde, bu iddiasını ispatla yükümlüdür.
Dava seri muhakeme usulüne göre iki ay içinde sonuçlandırılır. Mahkemece verilen
kararın temyizi halinde, Yargıtay bir ay içinde kesin olarak karar verir. ”
16. 4857 sayılı Kanun’un 24. maddesi şöyledir:
“Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini
sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi,
işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka
eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba
uğratması.
17. 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 30. maddesi
şöyledir:
“(1) Hâkim, yargılamanın makul süre içinde ve düzenli bir biçimde yürütülmesini ve
gereksiz gider yapılmamasını sağlamakla yükümlüdür. ”
18. 6100 sayılı Kanun’un 447. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:
“Diğer kanunların sözlü yahut seri yargılama usulüne atıf yaptığı hâllerde, bu
Kanunun basit yargılama usulü ile ilgili hükümleri uygulanır. ”
19. 30/1/1950 tarihli ve 5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 7. maddesinin
birinci fıkrası şöyledir:
“İş mahkemelerinde şifahi yargılama usulü uygulanır. İlk oturumda mahkeme tarafları
sulha teşvik eder. Uzlaşamadıklan ve taraflar veya vekillerinden birisi gelmediği takdirde
yargılamaya devam olunarak esas hakkında hüküm verilir. ”
IV. İNCELEME VE GEREKÇE
20. Mahkemenin 16/6/2016 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip
gereği düşünüldü:
A. Başvurucunun İddiaları
21. Başvurucu, iş akdinin feshi nedeniyle açtığı işe iade davasında yargılamanın
4
Başvuru Numarası
Karar Tarihi
: 2014/4986
: 16/6/2016
makul sürede sonuçlanmadığını, Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin bozma ilamı doğrultusunda
araştırma yapan Mahkemenin davayı kabul etmesine rağmen Yargıtay 22. Hukuk Dairesince,
olayla ilgili ceza soruşturma dosyasında verilen kovuşturmaya yer olmadığı karan dikkate
alınmadan ve delillerin hatalı değerlendirilmesi neticesinde ilk bozma ilamım anlamsız kılan
gerekçelerle kararın bozulup davanın reddine kesin olarak karar verildiğini, Yargıtay
Daireleri arasındaki görüş ayrılığı nedeniyle usule ilişkin kazanılmış hakkının ortadan
kaldmldığını belirterek Anayasa’nın 36. maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkının
ihlal edildiğini ileri sürmüş; yargılamanın yenilenmesi ve tazminat talebinde bulunmuştur.
B. Değerlendirme
22. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki
nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir
Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Başvurucunun, açtığı davada yargılamanın makul
sürede sonuçlanmadığına ilişkin iddiasının makul sürede yargılanma hakkı kapsamında,
delillerin hatalı değerlendirilmesi nedeniyle adil olmayan karar verildiğine ilişkin diğer
iddialarının ise yargılamanın sonucu itibarıyla adil olmadığı başlığı altında incelenmesi
gerektiği değerlendirilmiştir.
1.
Kabul Edilebilirlik Yönünden
a.
Yargılamanın Sonucu İtibarıyla Adil Olmadığına İlişkin İddia
23. Başvurucu, iş akdinin haksız feshedildiği iddiasıyla açtığı işe iade davasında
Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin bozma ilamı doğrultusunda araştırma yapan Mahkemenin
davayı kabul etmesine rağmen Yargıtay 22. Hukuk Dairesince, olayla ilgili ceza soruşturma
dosyasında verilen kovuşturmaya yer olmadığı kararı dikkate alınmadan ve delillerin hatalı
değerlendirilmesi neticesinde kararın bozulup davanın reddine karar verildiğini belirterek adil
yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.
24. Anayasa'nm 148. maddesinin üçüncü fıkrası şöyledir:
“Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme
yapılamaz. ”
25. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama
Usulleri Hakkında Kanun’un 48. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:
“Mahkeme, ... açıkça dayanaktan yoksun başvuruların kabul edilemezliğine karar
verebilir. ”
26. 6216 sayılı Kanun’un 48. maddesinin (2) numaralı fıkrasında açıkça dayanaktan
yoksun başvuruların Mahkemece kabul edilemezliğine karar verilebileceği belirtilmiştir.
Anayasa’nm 148. maddesinin dördüncü fıkrasında ise açıkça dayanaktan yoksun başvurular
kapsamında değerlendirilen kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlara ilişkin şikâyetlerin
bireysel başvuruda incelenemeyeceği kurala bağlanmıştır.
27. Anılan kurallar uyarınca ilke olarak derece mahkemeleri önünde dava konusu
yapılmış maddi olay ve olguların kanıtlanması, delillerin değerlendirilmesi, hukuk
kurallarının yorumlanması ve uygulanması ile derece mahkemelerince uyuşmazlıkla ilgili
varılan sonucun esas yönünden adil olup olmaması bireysel başvuru incelemesine konu
olamaz. Bunun tek istisnası derece mahkemelerinin tespit ve sonuçlarının adaleti ve
sağduyuyu hiçe sayan tarzda bariz takdir hatası veya açık keyfîlik içermesi ve bu durumun
kendiliğinden bireysel başvuru kapsamındaki hak ve özgürlükleri ihlal etmiş olmasıdır. Bu
çerçevede kanun yolu şikâyeti niteliğindeki başvurular, derece mahkemesi kararlan bariz
takdir hatası veya açık bir keyfîlik içermedikçe Anayasa Mahkemesince incelenemez (Necati
Gündüz ve Recep Gündüz, B. No: 2012/1027, 12/2/2013, § 26).
5
Başvuru Numarası
Karar Tarihi
: 2014/4986
: 16/6/2016
28. Somut olayda çalıştığı şirkete ait araçla trafik kazası yapan başvurucunun iş
akdi, alkollü vaziyette araç kullanıp kazaya sebebiyet vererek şirketi zarara uğrattığı
gerekçesiyle işveren tarafından feshedilmiş; başvurucu, kaza anında alkollü olmadığını, bu
sebeple feshin haklı nedene dayanmadığını ileri sürerek işe iade istemiyle dava açmıştır. Söz
konusu davada başvurucu aleyhine verilen ilk karar Yargıtay 9. Hukuk Dairesince,
başvurucunun kaza anında alkollü olup olmadığı tereddütsüz şekilde belirlenmeden eksik
incelemeyle verildiği gerekçesiyle bozulmuştur.
29. Bozma üzerine yapılan yargılama sonunda Mahkeme bu kez iş akdinin haksız
feshedildiği gerekçesiyle davanın kabulüne karar vermiş ise de kararın temyiz incelemesini
yapan Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, başvurucunun çalıştığı şirkete ait araca verdiği zararın
sigorta kapsamında giderilebilecek olmasının iş akdinin feshi için geçerli nedeni ortadan
kaldırmayacağı, başvurucunun asli kusurlu olarak tek taraflı trafik kazasına sebebiyet
vermesinin işveren açısından geçerli fesih sebebi oluşturacağı, dolayısıyla feshin geçerli
nedene dayandığı kanaatiyle Mahkeme kararını bozarak davanın reddine kesin olarak karar
vermiştir. Dairenin başvuru konusu davaya ilişkin delilleri değerlendirerek ulaştığı bu sonuç
yönünden herhangi bir keyfîlik tespit edilmemiştir.
30. Başvurucu ayrıca Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin, dosyadaki ilk bozma ilamını
anlamsız kılan gerekçelerle Mahkeme kararını bozup davanın reddine karar verdiğini,
Yargıtay Daireleri arasındaki görüş ayrılığı nedeniyle usule ilişkin kazanılmış hakkının
ortadan kaldırıldığım ileri sürmüştür.
31. Anayasa Mahkemesinin önceki kararlarında da belirtildiği gibi aynı hukuki
metne ilişkin olarak aynı derecedeki bağımsız yargı mercileri arasındaki yorum ve içtihat
farklılıkları tek başına adil yargılanma hakkının ihlali niteliğinde kabul edilemeyeceği gibi
temyiz mercilerinin, uyuşmazlıklara ilişkin olarak tarafların talepleri ve delilleri arasındaki
yorum farklılıkları da tek başına adil yargılanma hakkının ihlali niteliğinde kabul edilemez
(Ahmet Sağlam, B. No: 2013/3351,18/9/2013, § 45).
32. Kaldı ki başvuru konusu davada verilen ilk hükme ilişkin Yargıtay 9. Hukuk
Dairesinin bozma ilamında, Mahkemenin ne şekilde karar vermesi gerektiği konusunda bir
değerlendirme bulunmamakta olup hükmün eksik incelemeye dayandığı, eksik hususların
tamamlanarak sonuca göre yeniden değerlendirme yapılması gerektiği belirtilmiştir (bkz. §
9). Bu açıdan anılan bozma kararının başvurucu lehine hüküm verilmesini gerektirecek
nitelikte olmadığı anlaşılmaktadır.
33. Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin gerekçesi ve başvurucunun iddiaları
incelendiğinde iddiaların özünün delillerin değerlendirilmesinde ve yorumlanmasında isabet
olmadığına ve esas itibarıyla yargılamanın sonucuna ilişkin olduğu görülmektedir.
34. Başvurucu; yargılama sürecinde karşı tarafın sunduğu deliller ve görüşlerden
bilgi sahibi olamadığına, kendi delillerini ve iddialarını sunma olanağı bulamadığına, karşı
tarafça sunulan delillere ve iddialara etkili bir şekilde itiraz etme fırsatı bulamadığına ya da
uyuşmazlığın çözüme kavuşturulmasıyla ilgili iddialarının Derece Mahkemeleri tarafından
dinlenmediğine veya kararın gerekçesiz olduğuna ilişkin bir bilgi ya da kanıt sunmadığı gibi
Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin kararında bariz takdir hatası veya açık keyfîlik oluşturan
herhangi bir durum da tespit edilmemiştir.
35. Açıklanan nedenlerle yargılamanın sonucu itibarıyla adil olmadığına ilişkin
iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar
verilmesi gerekir.
6
Başvuru Numarası
Karar Tarihi
b.
: 2014/4986
: 16/6/2016
Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia
36. Başvurucu 26/1/2011 tarihinde açtığı davanın makul sürede sonuçlanmaması
nedeniyle makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.
37. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini
gerektirecek başka bir nedeni de bulunmadığı anlaşılan makul sürede yargılanma hakkının
ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.
2. Esas Yönünden
38. Başvurucu, iş akdinin feshi nedeniyle açtığı işe iade davasında yargılamanın
makul sürede sonuçlanmadığını belirterek makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğini
ileri sürmüştür.
39. Anayasa’nm “Hak arama hürriyeti” kenar başlıklı 36. maddesinin birinci
fıkrası şöyledir:
“Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde
davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir. ”
40. Avrupa însan Hakları Sözleşmesinin (Sözleşme) “Adil yargılanma hakkı”
kenar başlıklı 6. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:
“Herkes medeni hak ve yükümlülükleri ile ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda
kendisine yöneltilen suçlamalar konusunda karar verecek olan, kanunla kurulmuş bağımsız
ve tarafsız bir mahkeme tarafından davasının makul bir süre içinde, hakkaniyete uygun ve
açık olarak görülmesini isteme hakkına sahiptir. ”
41. Anayasa ve Sözleşme’nin ortak koruma alanı dışında kalan bir hak ihlali
iddiasını içeren başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi mümkün olmayıp
(Onurhan Solmaz, B. No: 2012/1049, 26/3/2013, § 18) Sözleşme metni ile Avrupa însan
Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarından ortaya çıkan ve adil yargılanma hakkının somut
görünümleri olan alt ilke ve haklar, Anayasa’mn 36. maddesinde yer verilen adil yargılanma
hakkının da unsurlarıdır. Anayasa Mahkemesi de Anayasa’mn 36. maddesi uyarınca
inceleme yaptığı birçok kararında -ilgili hükmü Sözleşme’nin 6. maddesi ve AİHM içtihadı
ışığında yorumlamak suretiyle- Sözleşme’nin lafzi içeriğinde yer alan ve AİHM içtihadıyla
adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil edilen ilke ve haklara Anayasa’nm 36. maddesi
kapsamında yer vermektedir. Somut başvurunun dayanağını oluşturan makul sürede
yargılanma hakkı da yukarıda belirtilen ilkeler uyarınca adil yargılanma hakkının kapsamına
dâhildir. Ayrıca davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılmasının
yargının görevi olduğunu belirten Anayasa’nın 141. maddesinin de-Anayasa’nın bütünselliği
ilkesi gereği- makul sürede yargılanma hakkının değerlendirilmesinde gözönünde
bulundurulması gerektiği açıktır (GüherErgun ve diğerleri, B. No: 2012/13,2/7/2013, §§ 38,
39).
42. Davanın karmaşıklığı, yargılamanın kaç dereceli olduğu, tarafların ve ilgili
makamların yargılama sürecindeki tutumu ve başvurucunun davanın hızla
sonuçlandırılmasındaki menfaatinin niteliği gibi hususlar, bir davanın süresinin makul olup
olmadığının tespitinde gözönünde bulundurulması gereken kriterlerdir (Güher Ergun ve
diğerleri, §§ 41-45).
43. Anayasa’nın 36. maddesi ve Sözleşme’nin 6. maddesi uyarınca medeni hak ve
yükümlülüklere ilişkin uyuşmazlıkların makul sürede karara bağlanması gerekmektedir.
Başvuru konusu olayda işe iade istemiyle açılmış bir davanın söz konusu olduğu
görüldüğünden, 5521 sayılı Kanun ve 6100 sayılı Kanun’da yer alan usul hükümlerine göre
yürütülen somut yargılamanın medeni hak ve yükümlülükleri konu alan bir yargılama
7
Başvuru Numarası
Karar Tarihi
: 2014/4986
: 16/6/2016
olduğuna kuşku yoktur.
44. Medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklara ilişkin makul süre
değerlendirmesinde sürenin başlangıcı, kural olarak uyuşmazlığı karara bağlayacak yargılama
sürecinin işletilmeye başlandığı, başka bir deyişle davanın ikame edildiği tarihtir (Güher
Erguıt ve diğerleri, § 50). Somut başvuru açısından bu tarih 26/1/201 l’dir.
45. Sürenin bitiş tarihi ise yargılamanın sona erme tarihidir (Güher Ergun ve
diğerleri, § 52). Bu kapsamda somut yargılama faaliyeti açısından sürenin bitiş tarihinin
Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin kesin nitelikte kararını verdiği 5/11/2013 olduğu
anlaşılmaktadır.
46. Makul sürede yargılanma hakkına ilişkin olarak yapılan değerlendirmede
-başvurucunun davanın hızla sonuçlandırılmasındaki menfaatinin niteliği çerçevesinde- gerek
bireylerin ekonomik geleceği, gerek çalışma barışı açısından arz ettiği önem dikkate
alındığında, iş uyuşmazlıklarının ivedilikle çözülmesinde yargı organlarının özel bir itina
göstermesi gerekmektedir. Bu nedenle kanun koyucu, iş hukukunun çalışanı koruyucu
niteliğim ve iş davalarının özelliklerini dikkate alarak genel mahkemelerin dışında sözlü
yargılama usulüne tabi özel bir iş yargılaması sistemi ihdas ederek iş davalarının, konunun
uzmanı mahkemelerce mümkün olduğunca hızlı, basit ve ucuz bir biçimde
sonuçlandırılmasını amaçlamıştır (.Nesrin Kılıç, B. No: 2013/772,7/11/2013, § 59).
47. 6100 sayılı Kanun’un 447. maddesiyle daha önce yürürlüğe girmiş olan
kanunlarda yer alan sözlü ve seri yargılama usulleri kaldırılmış ve bunun yerine iş hukuku
uyuşmazlıklarında da uygulanmak üzere basit yargılama usulü getirilmiştir. Bu usul, yazılı
yargılama usulünden daha basit ve çabuk işleyen, daha kısa ve kolay bir inceleme ile
sonuçlandırılabilecek dava ve işler için kabul edilmiş bir yargılama usulüdür (.Nesrin Kılıç, §§
64, 65).
48. Başvuruya konu yargılama sürecinin incelenmesi neticesinde yargılamanın 2 yıl
9 ay 10 günde tamamlandığı, yargılama sürecinin uzamasında büyük oranda bilirkişi
raporlarının temininde ve temyiz incelemeleri aşamasında geçen sürelerin etkili olduğu
görülmektedir.
49. İlgili yargılama evrakının incelenmesinden başvuruya konu yargılama sürecinin
iş mahkemesi önünde görüldüğü anlaşılmakla 4857 sayılı Kanun’da yer alan özel usul
hükümleri ile medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin uyuşmazlıkları konu alan yargılama
faaliyetleri için geçerli genel usul hükümleri içeren 6100 sayılı Kanun’a tabi bir yargılama
faaliyetinin söz konusu olduğu ve 4857 sayılı Kanun’da yer alan özel usul hükümleri ile 6100
sayılı Kanun’un 30. maddesinin, uyuşmazlıkların makul sürede çözümlenmesi gerekliliğini
ortaya koyduğu anlaşılmaktadır (bkz. §§ 14,15).
50. 4857 sayılı Kanun’un öngördüğü yargılama usullerine tabi mahkemeler
nezdindeki yargılamaların makul sürede tamamlanmadığı yönündeki iddialar daha önce
bireysel başvuru konusu yapılmış ve Anayasa Mahkemesi tarafından, özellikle yargılamada
sürati temin etmeye hizmet eden özel usul hükümlerinin dikkate alınmadığı gözönünde
bulundurularak makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği yönünde karar verilmiştir
(Metin Aydoğan, B. No: 2013/9717, 10/3/2015, §§ 31-43).
51. Başvuruya konu davada yer alan kişi sayısı ve davanın mahiyeti nedeniyle
başvurucu açısmdan taşıdığı değer ile başvurucunun davadaki menfaati dikkate alındığında
somut başvuru açısmdan farklı bir karar verilmesini gerektirecek bir yön bulunmadığı ve söz
konusu 2 yıl 9 ay 10 günlük yargılama süresinde makul olmayan bir gecikmenin olduğu
sonucuna varılmıştır.
52. Açıklanan nedenlerle başvurucunun Anayasa’nın 36. maddesinde güvence
8
Başvuru Numarası
Karar Tarihi
: 2014/4986
: 16/6/2016
altına alman makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.
3. 6216 Sayılı Kanun'un 50. Maddesi Yönünden
53. 6216 sayılı Kanun’un 50. maddesinin (1) ve (2) numaralı fıkraları şöyledir:
“(1) Esas inceleme sonunda, başvurucunun hakkının ihlal edildiğine ya da
edilmediğine karar verilir. İhlal kararı verilmesi hâlinde ihlalin ve sonuçlarının ortadan
kaldırılması için yapılması gerekenlere hükmedilir. ...
(2) Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını
ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir.
Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hâllerde başvurucu lehine
tazminata hükmedilebilir veya genel mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir.
Yeniden yargılama yapmakla yükümlü mahkeme, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında
açıkladığı ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde mümkünse dosya üzerinden karar
verir. ”
54. Başvurucu yargılama sürecinde uğradığı manevi zararına karşılık 50.000 TL
tazminat talebinde bulunmuştur.
55. Başvurucunun, Anayasa’nm 36. maddesinde düzenlenen makul
yargılanma hakkının ihlal edildiği sonucuna varılmıştır.
sürede
56. Başvurucunun tarafı olduğu uyuşmazlığa ilişkin 2 yıl 9 ay 10 günlük yargılama
süresi dikkate alındığında yargılama faaliyetinin uzunluğu sebebiyle yalnızca ihlal tespitiyle
giderilemeyecek olan manevi zararı karşılığında başvurucuya net 2.600 TL manevi tazminat
ödenmesine karar verilmesi gerekir.
57. Dosyadaki belgelerden tespit edilen 206,10 TL harç ve 1.800 TL vekâlet
ücretinden oluşan toplam 2.006,10 TL yargılama giderinin başvurucuya ödenmesine karar
verilmesi gerekir.
V. HÜKÜM
Açıklanan gerekçelerle;
A. 1. Yargılamanın sonucu itibarıyla adil olmadığına ilişkin iddiamn açıkça
dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,
2. Makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL
EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,
B. Anayasa’nm 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma
hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,
C. Başvurucuya net 2.600 TL manevi tazminat ÖDENMESİNE,
D. 206,10 TL harç ve 1.800 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 2.006,10 TL
yargılama giderinin BAŞVURUCUYA ÖDENMESİNE,
E. Ödemelerin, kararın tebliğini takiben başvurucunun Maliye Bakanlığına
başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu
sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ
UYGULANMASINA,
F. Kararın
bir
GÖNDERİLMESİNE,
örneğinin bilgi
için
Malatya 1.
İş
Mahkemesine
G. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE
16/6/2016 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
9
Başvuru Numarası
Karar T arihi
: 2014/4986
: 16/6/2016
Başkan
Engin YILDIRIM
Üye
Recep KÖMÜRCÜ
Üye
Celal Mümtaz AKINCI
Üye
Alparslan ALTAN
Üye
Muammer TOPAL
10