gana ülke profili

BRUNEİ
A- TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER-2004
Nüfus
Dil
Din
332 844 kişi (2001 sayımı)
Malay (resmi dil), İngilizce, Çince
Müslüman (%67), Budist (%13), Hıristiyan (%10), Yerli
İnanışları (%10)
Yönetim Biçimi
Anayasal Sultanlık
Bağımsızlık
1 Ocak 1984 (İngiltere’den)
Başkent
Bandar Seri Begawan (27,285)
Başlıca Şehirler
Brunei-Muara (202,745); Belait (55,602); Tutong (38,649)
GSYİH
4.84 milyar $
GSYİH/Kişi
14,528 $
GSYİH Büyüme Hızı
% 3.1 (2003)
Enflasyon Oranı
% 0.6 (2003 ortalaması)
İhracat
4.43 Milyar $
İthalat
1.33 milyar $
Para Birimi
Brunei doları (BND)
BND 1.74 = $US 1 (2003, ortalama)
Yüzölçümü
147,181 km2
Doğal Kaynaklar
Petrol, sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG), kereste
Başlıca Tarım Ürünleri
Kereste (sadece ülke içi ihtiyaçlar için), balıkçılık, sebze, kesme
çiçek ve yumurta
Başlıca
Sanayi Petrol ve gaz, üre ve metanol
Sektörleri
Başlıca İhraç Ürünleri
Petrol ve Doğal Gaz (3881.0 milyon ABD doları), Tekstil (228
milyon ABD doları), Enerji dışı diğer (317 milyon ABD doları)
Başlıca İthal Ürünleri
Makina ve Taşıt Aracı (468,5 milyon ABD doları), İmalat
Sanayii ürünleri (341,4 milyon dolar), Gıda ürünleri ve canlı
hayvan (200.0 milyon dolar)
Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Brunei Country Profile 2004
Nüfus-Etnik Yapı
2004 yılında gerçekleştirilen nüfus sayımına göre ülkenin resmi nüfusu 365 251’dir. Söz
konusu sayıma göre nüfus artış hızı yılda %1,9’dur. Ancak ülkenin nüfus artış hızı giderek
yavaşlamaktadır. Bunda doğum oranlarının düşüşü (Tahmini olarak kadın başına 2,33
çocuk geliyor) ve AİDS’e bağlı yüksek ölüm oranları rol oynamaktadır. 2003 yılı itibarı ile
ülkede HIV/AİDS ile yaşamını sürdüren, yaşları 15-49 arasında 200 kişinin var olduğu
tahmin edilmektedir. 2003 yıllında HIV/AİDS’ten yaşamını yitiren kişi sayısı 200 bulmuştur.
En fazla nüfusa sahip etnik grup nüfusun % 67’ini oluşturan Malay’lardır. Malay’ları Çinliler
(%15) ve yerli (%6) etnik grupları takip etmektedir.
Ülkedeki işgücünün yaklaşık 143 400 olduğu tahmin edilmektedir. Toplam işgücünün
ancak % 40’ı yerlilerden oluşmaktadır. Nüfusun % 10’u işsizdir (2001 verilerine göre).
© İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005
1
Nüfusun %67’si Müslüman, %13’ü Budist, %10’u Hıristiyan’dır. Nüfusun %10’u yerel
inanışlarını sürdürmeye devam etmektedir.
Nüfus ve İşgücü
Nüfus (bin kişi)
Nüfus Artış Hızı (%)
1997
314
3,0
1998
323
2,8
1999
331
2,4
2000
338
-
2001
333
2,5
Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Brunei Country Profile 2004
Siyasi ve İdari Yapı
Brunei İngiltere’den bağımsızlığını 1 Ocak 1984’te kazanmıştır. Ülkenin anayasası 29 Eylül
1959 yılında hazırlanmış olup Brunei bu dönemde hala İngilizlerin kontrolü altında
bulunmaktaydı. Brunei’nin şimdiki sultanı Hassanal Bolkiah’dır. Bolkiah aynı zamanda
Başbakan, Maliye Bakanı ve Savunma Bakanı görevini yapmaktadır.
Coğrafi Yapı
147,181 km2 yüzölçümüne sahip Brunei, Asya’nın güneydoğusunda bulunmaktadır.
Ülkenin tek komşusu Malezya’dır. Ülkenin kıyı şeridinin uzunluğu 161 km’dir. Tropik iklime
sahip ülkede sıcaklıklar genellikle 21-30ºC arasında ve yağışlar etkili olmaktadır. Ülkede
petrol ve doğal gaz yatakları bulunmaktadır. Ayrıca ülke kereste ormanıyla ünlüdür.
Altyapı
Taşımacılık Altyapısı
Brunei’nin taşımacılık altyapısı sürekli gelişmektedir. 2004 verilerine göre Brunei’nin kara
yolları uzunluğu 2800 km’dir. Su yolların uzunluğu ise 209 km’ye ulaşmıştır. Brunei’nin
başlıca limanları Bandar Seri Begawan, Kuala Belait, Muara, Seria, Tutong’dır. Brunei’nin
665 km uzunluğunda gaz ve 439 km uzunluğunda petrol boru hatları var. Ülkede iki tane
havaalanı ve 3 helikopter alanı mevcuttur.
Kişi başına düşen araba sayısı açısından dünyada birincidir. 1 arabaya 1.5 kişi
düşmektedir. Bunun başlıca sebebi petrol fiyatları ve yol ücretlerinin düşük olmasıdır.
Telekomünikasyon Altyapısı
Brunei’nin telekomünikasyon sistemi oldukça güçlüdür. 2003 yılı itibarı ile kullanımda olan
80 000 ana hat bulunmaktadır.
Mobil telefon kullanıcılarının sayısı sabit hat kullanıcılarından oldukça fazladır. Mobil
telefon kullanıcılarının sayısı 2002 yılında 137 000 iken, 2003’de 164 000 olmuştur.
Brunei’de devlete ait bir sabit hat operatörü ve bir özel mobil operatörü bulunmaktadır.
Ülkede iki Internet servis sağlayıcısı bulunup 2003 yılı itibarı ile çoğunluğu şehirlerde
olmak üzere ülkede 12 000 İnternet abonesi vardır. Brunei’nin 10 FM , 2 AM radyo
istasyonu ve 2 televizyon kanalı vardır.
© İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005
2
Doğal Kaynaklar
Brunei’de geniş petrol rezervi ve doğal gaz rezervi bulunmaktadır. Ayrıca ülkenin önemli
bir balıkçılık potansiyeli de bulunmaktadır. Ormancılık ve kereste de önemli bir kaynak
olup kereste imalatına sadece ülke içi ihtiyaçların karşılanması için izin verilmektedir.
B- ÜLKENİN GENEL EKONOMİK YAPISI
Ekonomik Yapı
Brunei’nin en önemli gelir kaynağı petrol ve doğal gazdır. Bunların GSYİH’ya katkısı
yaklaşık %50’dir.
Brunei’nin ekonomik politikası Ekonomik Planlara dayanmaktadır. Şu anda 8. Milli
Geliştirme Planı uygulanmaktadır (2001-2005). Ekonomi politikasında öncelikler; sıkı para
ve maliye politikaları, özelleştirmenin hızlandırılması ve sosyal hizmetlerin geliştirilmesi
alanlarındadır.
GSYİH ve Büyüme
Sektörler İtibarı ile GSYİH (%) *
Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık
5
Sanayi
45
Hizmetler
50
Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Brunei Country Profile 2004
*: 2001 verilerine göre
GSYİH ve Büyüme Oranlarının 2003 Yılı İtibarı ile Görünümü
GSYİH (milyar $)
GSYİH Büyüme Hızı
2003
3,1
3,0
Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Brunei Country Profile 2004
Brunei’nin ekonomisi petrol fiyatlarına çok bağlıdır. Petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar
ekonomi düzeyini etkilemektedir.
Enflasyon
Enflasyon oranı aşağıdaki şekildedir.
Tüketici Fiyatları
2002 2003
- 2,3
0,3
Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Brunei Country Profile 2004
© İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005
3
Sektörler
Tarım
GSYİH’nın sadece % 3’ünden az bir bölümü tarım sektöründen oluşmaktadır. Gıda
ihtiyacın % 80’i ithal edilmektedir.
Orman ürünleri ve balıkçılık diğer önemli tarımsal sektörlerdir. Ülkenin %80’i ormanlarla
kaplıdır. Ancak bu ormanların %60’ı ticari ormancılığa uygun değildir. Ormancılık başlıca
ihracat sektörleri içinde üçüncü sırada yer almaktadır. 2003 yılında 14 456 ton balık
avlanmıştır. Yakalanan balıklar iç piyasada tüketilmektedir.
Madencilik
Brunei’nin zenginliği hidrokarbon rezervlere dayanmaktadır. 2003 yılında hidrokarbon
rezervlerin 1,35 milyar varil ve 25 yıla yeteceğini hesaplanmıştır. 2003 yılında Brunei
günde yaklaşık 207 240 varil petrol ve 1 049 143m Btu doğal gaz üretmiştir.
Sanayi
Brunei’nin sanayisi az gelişmiştir ve GSYİH’daki payı % 3.9’dır. Sektörde 2002 yılında
%4,6 yükselme olmuştur. En önemli alt sektörleri çimento ve kumaş sektörleridir. Ülkedeki
yüksek emek ücreti ülkenin rekabet gücünü azaltmaktadır.
İnşaat
2002 yılında inşaat sektörü % 7.5 büyümüştür.1998 yılında prens Bolkiah’in izlediği yanlış
politika sonucu sanayide büyük bir düşüş olmuştur. Son yıllarda da inşaat sektöründe
düşüş gözlemlenmektedir. İnşaat için alınan banka kredisi arttığı halde inşaat malzemesi
ithalatında azalma görülmektedir.
Diğer Sektörler
Finans Sektörü
Brunei’de Merkez Bankası mevcut değildir. MB’nın görevini Hazine Müsteşarlığı
yapmaktadır. Brunei’de toplam 9 banka vardır. Bunlardan üçü yereldir : The Islamic Bank
of Brunei (IBB), Baiduri Bank ve Islamic Development Bank of Brunei (IDBB); diğer altısı
da yabancı bankaların şubeleridir. HSBC, Standard Chartered Bank ve Citibank bunların
en büyükleridir.
Turizm
Otel ve restoran sektöründe % 4,5 büyüme vardır. Oteller yıl boyunca ortalama olarak %
20 dolmaktadır. Ülkenin büyük kısmı dokunulmamış dağlarla kaplı olduğu için turistlerin
ilgisini çekmektedir.
© İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005
4
C- DIŞ TİCARET
Brunei dış ticaretinin en yüksek artışı 2001 – 2003 yılları arasında olmuştur. Bunun başlıca
nedeni uluslararası petrol fiyatlarının artmasıdır. 2003 yılında ihracat % 16,3 artmıştır.
Yıllar İtibarı ile Dış Ticaretin Görünümü (milyon $)
İhracat
İthalat
Denge
1999
2 552
1 259
1 257
2000
3 906
1 049
2 857
2001
3 640
1 098
2 541
2002
3 702
1 475
2 227
2003
4 421
1 258
3 164
Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Brunei Country Profile 2004
Başlıca İhraç Ürünleri (2003, milyon $)
Petrol
Doğal gaz
Giyim
Diğer
3 788
2 965
398
533
Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Brunei Country Profile 2004
İthalatın Görünümü (2003, milyon $)
İş ve taşıma araçları
815
Gıda ve canlı hayvanlar
348
Kimyasal maddeler
176
Meşrubat ve tütün
43
Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Brunei Country Profile 2004
Brunei’nin ihracatının % 90’ı petrol ve doğal gaz ihracatından oluşmaktadır. İhracatın
büyük bölümü Japonya’ya yapılmaktadır (%43). Ülkenin ithalat düzeyini başta iç talep ve
sanayi ürünlerinin uluslararası fiyatları belirlemektedir. Aynı zamanda kur politikalarının ve
döviz rezervlerinin de ithalat üzerinde büyük etkisi bulunmaktadır. Singapur ithalatta en
büyük partnerdir.
Dış ticaret dengesi 1999 yılından bu yana açık vermemiştir. Dış ticaret hacminde sürekli
bir artış vardır.
2003 Yılı İtibarı ile Dış Ticarette Başlıca Ülkeler
İhracat
Japonya
Güney Kore
ABD
Tayland
Çin
Milyon $
1 737
532
406
294
284
İthalat
Singapur
Malezya
İngiltere
Japonya
Almanya
Milyon $
508
343
231
156
129
Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Brunei Country Profile 2004
© İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005
5
D- TÜRKİYE İLE TİCARET
Türkiye-Brunei Dış Ticaretinin Yıllar İtibarı ile Görünümü ($)
YIL
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Toplam
İTHALAT
DOLAR
0
0
530.954
146.411
0
0
69.036
16.616
101.492
49.404
10.799
13.962
4.626
0
19.349
1.673
964.322
İHRACAT
DOLAR
0
0
52.055
831.570
5.964.976
33.221
8.935.831
21.079.772
10.153.411
1.359.020
32.579
99.520
25.963
61.957
98.027
1.051.163
49.779.065
DIŞ TİCARET
DENGESİ
0
0
478.899
-685.159
-5.964.976
-33.221
-8.866.795
-21.063.156
-10.051.919
-1.309.616
-21.780
-85.558
-21.337
-61.957
-78.678
-1.049.490
-48.814.743
DIŞ TİCARET
HACMİ
0
0
583.009
977.981
5.964.976
33.221
9.004.867
21.096.388
10.254.903
1.408.424
43.378
113.482
30.589
61.957
117.376
1.052.836
50.743.387
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
İhracat:
Türkiye’nin Brunei’ye ihracatında motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve
parçaları; elektrikli makina ve cihazlar ; sabunlar, yüzey aktif organik maddeler ve yıkamayağlama maddeleri önem arz eden ürün gruplarıdır.
Türkiye’nin Brunei’ye Başlıca Ürünler İtibarı ile İhracatı ($)
GTİP
NO
33
34
48
57
62
84
85
87
ÜRÜN
2003
UÇUCU YAĞLAR, REZİNOİTLER, PARFÜMERİ,
KOZMETİKLER VB
SABUNLAR, YÜZEY AKTİF ORGANİK MADDELER, YIKAMAYAĞLAMA MADDE.
KAĞIT VE KARTON; KAĞIT HAMURUNDAN KAĞIT VE
KARTONDAN EŞYA
HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDEDEN
YER KAPLAMALARI
ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI
NÜKLEER REAKTÖRLER, KAZAN; MAKİNA VE CİHAZLAR,
ALETLER, PARÇALARI
ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR, AKSAM VE PARÇALARI
MOTORLU KARA TAŞITLARI, TRAKTÖR, BİSİKLET,
24.896
© İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005
30.527
2004
9.533
1.445
702
2.309
2.030
36.118
18.250
69.614
944.420
6
95
MOTOSİKLET VE DİĞER
OYUNCAKLAR, OYUN VE SPOR MALZEMELERİ, AKSAM VE
9.346
PARÇALARI
TOPLAM
98.027 1.051.163
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
İthalat:
Türkiye’nin Brunei’den ithalatında elektrikli makina ve cihazlar; örme giyim eşyası;
başlıklar, kazan, makina ve cihazlar, aletler ve parçaları gibi ürün grupları önem arz
etmektedir.
Türkiye’nin Brunei’den Başlıca Ürünler İtibarı ile İthalatı ($)
GTİP NO
61
65
84
85
ÜRÜN
2003 2004
ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI
1.793
BAŞLIKLAR VE AKSAMI
435
KAZAN; MAKİNA VE CİHAZLAR, ALETLER, PARÇALARI
1.630 1.673
ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR, AKSAM VE PARÇALARI 15.491
TOPLAM
19.349 1.673
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER
Brunei küçük fakat ayrıcalıklı bir ülke konumundadır. Brunei Sultanı dünyanın en zengin
kişileri listesinde en üst sıralarda yer almaktadır. Devlet tarafından başarılı bir gelecek
arayışı sürmekte ve kontrol altında yürütülmektedir. İslami bir monarşi altında modern bir
petrol zengini ülke olarak çağdaş bir gelecek arayışı ile yönetilmeye çalışılmaktadır.
Yöneticilik sistemi bazıları tarafından eleştirilmekle birlikte bu sistemin avantajlı yönleri
başarılı bir şekilde kullanılmakta bölgesel gelişim müspet bulunmaktadır. Görünüşe göre
modern ve çağdaş bir ülke yolunda önemli bir değişimin de eşeğinde yer almaktadır.
ASEAN üyeliği ile küresel varlığı daha görünür hale gelmiştir. Ülke içinde dikkatli bir geçiş
gözlenmekte daha fazla demokrasi ve ekonomik çeşitliliğe doğru yönelme gözlenmektedir.
Brunei sadece kendine has özel yeri ile Güney Asya’da daha sağlıklı ve geçerli bir gelecek
arayışı için dönüşüm yaşayan bir ülke olarak da pazarlama kitleleri tarafından olduğundan
büyük görülmemesi gereken bir ülkedir.
Brunei küçük bir ülkedir ve bu nedenle bazı dezavantajları bulunmaktadır. Kendisine ait bir
Merkez bankası bulunmamaktadır. Piyasadaki yüksek fiyatlar ve küçük piyasa özellikleri
bölgenin yabancılar için cazip olmasını engellemektedir. Ülke ölçekleri ASEAN ülkeleri
içinde de oldukça küçük kaldığından rekabet açısından yine dezavantajlı durumdadır.
Ülkenin ekonomisi büyük ölçüde petrol fiyatları ile doğru orantılıdır. Petrol gelirleri
GSYİH’nın %40’ından fazlasını oluşturmaktadır ve ihracatın da % 90’ını oluşturmaktadır.
Serbest market ekonomisinde karar verme yüksek oranda merkeziyetçi değildir. Fakat
Brunei’de durum bunun aksine büyük ölçüde Sultan’ın kontrolündedir. Sonuç olarak
darboğazlar oluştuğunda güçlükler yaşanmaktadır. Dağıtım kanallarında da yine Sultan’ın
büyük etkisi görülmektedir. Buna rağmen özel sektörün ekonomide lokomotif görmesi için
tedbirler alınmaktadır. Serbest ticaret ile tarife ve tarife dışı engeller ortadan kaldırılmaya
çalışılmaktadır. Kamuda özel sektörün düşük faiz ve kredilerden yararlandırılması ve yerel
işletme ve kurumlar vergisinden muafiyetler getirilerek yabancı yatırımcı için cazibe
yaratılmaya çalışılmaktadır. Uzun vadeye yönelik olarak da özelleştirme programları
yürütülmekte harcamalar da kontrol altında tutulmaya ve kesilmeye çalışılmaktadır. Hala
© İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005
7
birçok konu Sultan’ın kontrolü altında olması nedeniyle gereğinden fazla bir merkeziyetçilik
hakimdir. Bu durum piyasa fiyatlarına da daha yüksek olacak şekilde yansımaktadır.
Teknik mevzuat çerçevesinde zorunlu bir standart bulunmamaktadır. Sadece inşaat
konusunda 27 adet gönüllü standard yer almaktadır. Ayrıca standartları kontrol eden bir
kuruluş da yoktur. Brunei’de standartlara ilişkin konular Brunei’in İnşaat Planlama ve
Araştırma Ünitesi (Construction Planning and Research Unit- CPRU) tarafından
yürütülmekte olup Kalkınma Bakanlığına bağlıdır. Bazı ürünlerde ihracat sınırlamaları
bulunmakta olup bunlar; kereste, oil palm, pirinç ve şeker şeklidedir. Bu sınırlamalar da
yurtiçi arzın güvenli bir şekilde işlemesi için ortaya konmuştur. Kerestede ayrıca çevre ile
ilgili gereken tedbirler de göz önüne alınarak sınırlama getirilmiştir.
Ticareti etkileyen diğer bazı tedbirler de bulunmaktadır. Bazı sektörlere ve hizmetlere
öncelik verilmektedir. Bu tedbirler 5 yıllık kalkınma programları ile alınmakta ve daha çok
altyapıya ilişkin konuları ilgilendirmektedir. Tedbirler de daha ziyade alınmakta olan
vergiler açısından önem arz etmektedir.
İŞADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN KONULAR
2005 Yılı İçin Resmi Tatil Günleri
1 Ocak
22 Ocak
9 Şubat
10 Şubat
23 Şubat
21 Nisan
31 Mayıs
15 Temmuz
: New Year's Day (Saturday, 20 Zulkaedah 1425)
: * Hari Raya Aidiladha (Saturday, in substi. Friday 10 Zulhijah 1425)
: Chinese New Year (Wednesday, 29 Zulhijah 1425)
: Muslim Holy Month of Hijiriah 1425 (Thursday, 1 Muharam 1426)
: National Day (Wednesday, 14 Muharam 1426)
: Birthday of Prophet Muhammad S.A.W.(Thursday,12Rabiulawal 1426)
: Royal Brunei Armed Forces Day (Tuesday, 22 Rabiulakhir 1426)
: The Birthday of His Majesty Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu'izzaddin
Waddaulah, Sultan and Yang Di-Pertuan of Brunei Darussalam.
1 Eylül
:* Israk Mikraj (Thursday, 27 Rejab 1426)
5 Ekim
:* First Day of Ramadhan (Muslim fasting month) (Wed., 1 Ramadhan 1426)
22 Ekim
: * Anniversary of The Revelation of the Quran (Saturday, 18 Ramadhan
1426 in substitution Friday, 17 Ramadhan 1426)
3-5 Kasım : * Hari Raya Aidilfitri, (Thursday, 1 Syawal 1426 and Saturday,
3 Syawal 1426 in substitution Friday, 2 Syawal 1426)
25 Aralık
: Christmas (Monday, 24 Zulkaedah 1426 in subs. Sunday, 23 Zulkaedah
1426)
* Değişiklik olabilir.
Brunei’de İşleyen Bankalar
Baiduri Bank Berhad
Citibank
Development Bank of Brunei Berhad
Hongkong Bank
Islamic Bank of Brunei Berhad (IBB) Berhad
Malayan Banking Berhad
Overseas Union Bank (OUB)
Standard Chartered Bank
Sime Bank Berhad
© İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005
8
Para Birimi ve Döviz Kuru:
Brunei’nin para birimi Brunei Dolarıdır, 1 B$’ı 100 cent’e bölünmüş olup kur:
US$1.00 = B$1.43 ile B$1.60 arasındadır.
DEĞERLENDİRME
Sultanlık rejimi ile yönetilen Brunei nispeten refah düzeyi iyi sayılabilecek bir ülke
konumundadır. ASEAN üyesi olarak modern ve çağdaş bir ülke görünümüne bürünmeye
çalışan Brunei’de modern anlamda ülke yönetimi de yerleştirilmeye çalışılmaktadır.
Ticarette oldukça liberal uygulamalar bulunmakta ve önemli bir engel bulunmamaktadır.
Petrol ve LNG ürünleri ülke ekonomisinin iyi durumda olmasının başlıca nedenidir. Ülkede
hemen herşey Sultan’ın kontrolü altında olduğundan yaklaşımlar da buna göre olması
beklenmektedir.
Brunei ile petrol ticareti konusunda birtakım iş anlaşmaları olabileceği gibi işşaat
sektöründe de muhtelif iş olanakları olabileceği, uluslararası alanda küçük çaplı
sayılabilecek ülke içi ihtiyaçlar konusunda da ticaret imkanları bulunabileceği
öngörülmektedir.
Ulaşım konusunda mesafe uzak olmakla birlikte herhangi önemli bir engel teşkil edeceği
düşünülmemektedir.
9