TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

MUHAMMED AHMED KADiRI
harekat içinde yer alan
Muhammed b. Aclan, Ca'fer b. Süleyman
el-Haşim! Medine valisi olunca yakalanıp
valinin huzuruna getirildi. Ca'fer b. Süleyman onun elinin kesilmesini veya baş­
ka bir şekilde cezalandırılmasını emretti,
ancak şehrin ileri gelenlerinin arzusu üzerine serbest bırakıldı. Muhammed b. Aclan 148 (765) yılında Medine'de vefat etmiş olup bu tarih 14 7 ve 149 olarak da
ı MUHAMMED AHMED DEHMAN ı
kaydedilmiştir.
Dehman'ın yanında başladı.
karşı başlattığı
Muhammed b. Aclan babasından ve
Enes b. Malik, Eban b. Salih, Asım b.
Ömer b. Katade, İyas b. Muaviye, Bükeyr
b. Abdullah b. Eşec, Sevr b. Zeyd ed-Dili
gibi alimlerden hadis rivayet etmiş; kendisinden oğlu Abdullah, İbrahim b. Ebu
Able el-Makdis'l, Esbat b. Muhammed elKureş'l. Bişr b. Mufaddal, Bişr b. Mansur,
Hayve b. Şüreyh ve diğerleri rivayette bulunmuştur.
Mescid-i Nebev'l'de bir ders halkası oluş­
turan Muhammed b. Aclan çok hadis rivayet etmesi, fıkıh bilgisi ve fetvaları ile
dikkati çekmiş, ibadete düşkünlüğü ve
güzel ahlakıyla tanınmıştır. Yahya b. MaIn, Ahmed b. Hanbel, Ebu Hatim er-Razi,
Ebü'l-Hasan el-İcl'l, Nesa! ve Ya'küb b.
Şeybe gibi alimler onu sika kabul etmiş,
fakat bazı hadisçiler hafızasının zayıflığın­
dan söz etmiştir. Zeheb'l, hadislerinin sahih niteliğinde değilse de hasen derecesinden daha aşağı olmadığını söylerken
(A'Uimü'n-nübela', VI, 322) muhtemelen
onun hafızasıyla ilgili bu durumu dikkate
almıştır. Naklettiği hadislerin Şa]J.if:ıayn'­
da ancak şah id olarak yer alması da bu
yönüyle ilgili olmalıdır. Diğer dört Sünen
müellifinin eserlerinde rivayetlerine yer
verdiği Muhammed b. Acian'dan nakledilen bir hadisle ilgili bir soru üzerine İmam
Malik'in söylediği, "İbn Aclan bu tür şey­
leri bilmezdi ve alim değildi" sözünü de bu
çerçevede değer lendirmek mümkündür
(a.g.e. , VI, 320; VIII. I 04).
BİBLİYOGRAFYA :
Buhari, "Da'avat", 13, "TevJ:ıld", 13;a.mlf.,
et-Tarfl:ıu '1-kebfr, 1, 196-197; İbn Sa'd, et-Taba~at: ei-Mütemmim, s. 354-356; Tirmizi. ei-'İlel
(es-Sünen içinde, nşr. İbrahim Atve ivaz). Kahire 1385/1965, V, 745; İcli, eş-Şi~at, s. 410; İbn
Kuteybe, ei-Ma'arif(Ukkaşe). s. 595; Taberi, Tarfi) (Ebü'l-Fazl), VII, 580, 599, 604-605; İbn Ebu
Hatim, ei-Cer/:ı ve't-ta'dfl, VIII, 49-50; İbn Hibban, eş-Şi~at, VII, 386-388; İbnü'I-Cevzi, ei-Munta?am (Ata). VIII, 114-115; Zehebi. A'lamü'nnübela', VI, 317-322; VIII, 104; a.mlf.. Mfzanü'li'tidal, lll, 644-647; Mizzi. Teh? fbü' I-Kemal,
XXVI, 1O1-1 08; İbn Hacer, Teh?fbü 't- Teh?fb,
IX, 341-342.
Iii
ZEKERiYA GüLER
( ı.:,Lc,..,~ .~.o> i ~)
Muhammed b. Ahmed
b. Halid Dehman ed-Dımaşki
(1 899-1988)
Suriyeli tarihçi ve muhakkik.
L
_j
Şam'da doğdu. İlk öğrenimine Şam kur-
ra ve
ulemasından
olan
babası
Ahmed
Daha sonra
medrese tahsiline devam etti ve aralarında Ebü'l-Hayr el-Meydan! ile Muhammed el-Kutb'un bulunduğu pek çok alimden ders aldı. Ancak onu en çok etkileyen
hacası ıslah hareketinin önde gelen isimlerinden Abdülkadir Bedran'dı. Osmanlı­
lar'ın I. Dünya Savaşı'nın ardından Suriye'den çekilmesiyle yeni kurulan hükümet tarafından müderris tayin edildi, bu
arada Osmanlı ve Memlük tarihiyle ilgilendi. Özellikle Şam tarihine yöneldi ve
kendisi de bir Hanbeli ve Selefi olduğun­
dan Hanbeliliğin merkezi durumundaki
Salihiye semtiyle ilgili çalışmalar yaptı.
burayı tanıtan metinler neşretti. Müslümanların geri kalmasının asıl sebebini
ilmi yetersizliğe bağlayan Dehman ilme
önem verilmesi ve ıslah çalışmaları yapıl­
ması için gayret gösterdi. Bu konuda
görüşlerini dile getirmek amacıyla elMişbaf:ı dergisini çıkardı. Küçük Adiliyye
Medresesi'nde Mektebü'd-dirasati'l-İsla­
miyye adıyla bir müessese kurarak burada bir kısım fikir arkadaşlarıyla birlikte
Arap edebiyatı ve İslam kültürü hakkında
konferanslar verdi. Ayrıca çeşitli gazetelerde, Mecelletü 't- Temeddüni'l-İsla­
mi ve Mecelletü'l-Mecma'i'l-'ilmiyyi'l'Arabi'de yazılar yazdı. Suriye ilim hayatına yaptığı katkılar sebebiyle 1983'te birinci dereceden Suriye üstün başarı nişa­
nı ile ödüllendirildi. Muhammed Ahmed
Şam'da vefat etti.
Eserleri. A) Telifleri. Kitabü'ş-Şıyam
( Dımaşk ı 922); Dürusü 't -tecvidi 'l -J:ıa­
dişe ( Dımaşki 924); Fi rif:ıdbi Dımaş]f. (Dı­
maşk I 982); Dirasat ti'ş-şe]f.dieti'l-İs­
lamiyye (Dımaşk ı 983); Vülatü Dımaş]f.
fi 'ahdi'l-Memalik ( Dımaşk I 984); Mu'cemü '1-elfa?:i't-tari]]iyye fi'l - 'aşri'l­
Memluki ( Dımaşk I 990).
B) Neşirleri. Darim'l, Sünenü'd-Darimi (baskı yeri yok, 1349); İbn Vaddah, Kitabü'l-Bida've'n-nehyü 'anha (Dımaşk
140011980; Kahire 141 1/1990); Ebu Amr
ed-Dan!, el-Mu]f.ni' ii ma'rifeti mersumi meşaf:ıiti ehli'l-emşar ma'a Kita bi'n-Na]f.t(Dımaşk 1359/1940, 1403/1983);
Ebü'l-Kasım İbn Asakir, Tari]] u m edineti
Dımaş]f. (X. ci lt, Dımaşk ı 952); İbn Eca el-
Haleb'l, el-'Irak beyne'I-Memalik ve'l'Oşmaniyyin el-Etrak ma'a Rif:ıleti'l­
Emir Yeşbek min Mehdi ed-Devfıdar
(Dımaşk ı 40611986); İbn Hacer el-Askalan'l. İnbd'ü'l-gumr bi-ebna'i'l-'umr (Dı­
maşk I 399); İbn Kennan, el-Mürucü 'ssündüsiyyetü'l-fesif:ıa fi tell)işi tfıril)i'ş­
Şalif:ıiyye (Dımaşk 1366/I947); Şemsed­
din İbn Tolun, İ 'lfımü 'l -verfı bi-men
vülliye na'iben mine'l-Etrak bi-Dımaş­
]f.ı'ş-Şfımi'l-kübrfı ( Dımaşk I 383/1964,
I 984), el-Kala'idü '1-cevheriyye ii tdril)i'ş-Şfılif:ıiyye ( Dımaşk I 368- I 375, I 980)
ve Na]f.dü 'Hali b li-zegali'l-menfışıb
(Halid Muhammed Dehman ile birlikte, Beyrut ı 4 ı 2/1 992); İbnü'l-Cezer'l, enNeşr ti'l-]f.ırfı'ati'l- 'aşr (l-ll, Dımaşk I 345 );
Muvaffakuddin İbn Kudame, Mul)taşa­
ru Minhfıci'l-]f.aşıdin (Dımaşk ı 34 7); Erb'lll, Medfırisü Dımaş]f. ( Dımaşk I 94 7);
Fahreddin İbnü's-Saati, 'İlmü's-sfı'fıt
ve'l-'amelü biha (başka risalelerle bir
arada, Dımaşk 1402/1981).
BİBLİYOGRAFYA :
Abdülkadir Ayyaş, Mu 'cemü '1-mü'elli{fne'sSüriyyfn {!'1-~arni'l-'işrfn, Dımaşk 1405/1985,
s. 196-197; Süleyman Sadeddin, Min a'lami'l{lkri'I-'Arabf {!'1-~arni'l-'işrfn, Dımaşk 1991, s.
163-164; Nizar Abaza- M. Muti' ei-Hafız, Tarfu 'ulema'i Dımaş~, Dımaşk 1991, lll, 532537; Nizar Abaza- M. Riyaz el-Mali h, itmamü'IA'Iam, Beyrut 1999, s. 219; Ahmed ei-Aiavine.
Zeylü'I-A'Iam, Cidde 1418/1998, s . 164-165;
Şakir Fahham, "Ara'ü ve enba'ü' l-üstaz MuJ::ıammed AJ:ımed Dehman", MMLADm., LXIII/3
(1988). s. 527-537. lAI
o
l!lliJ
ı
MAHMUD EL-ARNAÜT
MUHAMMED AHMED
(
KAniRi
ı
.S)~l§ ...~.ı» i ~)
Ebü'l-Hasenat Seyyid Muhammed
Ahmed Kadir!
(1896-1961)
L
Pakistanlı
alim ve siyaset
adamı.
_j
Hindistan'ın
Alvar şehrinde doğdu. Baekolünün önde gelen şahsi­
yetlerinden Seyyid D'ldar Ali Şah'tır. İran'ın
Meşhed şehrinden Hindistan'a gelen atalarının soyu Hz. Hüseyin'e ulaşır. Muhammed Ahmed, Kur'an'ı ezberledikten sonra Farsça ve Urduca'sını geliştirdi; terzilik, saatçilik vb . işlerle meşgul oldu . On
beş yaşına kadar Arap dili ve edebiyatı ile
temel dini konularda kendini yetiştirdi.
Hocaları arasında babasından başka Birelv'l cemaatinin kurucusu Ahmed Rıza
Han Bireıvı ve Nalmüddin Muradabad'l yer
alır. Hakim Nevvab Hamiyyüddin Ahmed
Han Muradabad'l'den geleneksel tıp (tıbb-ı
YOnanl) öğrenerek tabiplik icazeti aldı.
bası Bireıvı
495