BÖLÜM14

BÖLÜM14
ENTEGRE OFİS
Alakoç
4. EXCEL’DE GRAFİK
Excel programının en üstün özelliklerinden bir diğeri de grafik çizim özelliğinin
mükemmel olmasıdır. Excel grafik işlemleri için kullanıcıya çok geniş seçenekler
sunar. Excel ile verilerin daha kolay anlaşılmasını sağlayan grafikler oluşturulabilir.
Excel çok değişik şekillerde grafikler hazırlanmasına ve üzerindeki bilgilerin
biçimlendirilmesine imkan sağlar. Verilere göre oluşturulan bu grafikler, verilerle aynı
sayfada olabileceği gibi, başka bir sayfada da olabilir. Excel sayfalarındaki grafikler,
verilerin değiştirilmesi durumunda kendiliğinden güncellenirler. Oluşturulan bir grafiğe
ait veriler değiştiği zaman, ona ait grafik otomatik olarak güncellenerek yeni grafik
oluşturulur.
Excel’de grafiği oluşturmaya başlamanın iki yöntemi vardır. Birincisi; grafiğe
başlamadan önce sayfadaki veri grubunun işaretlenerek seçilmesi, diğeri grafik
sihirbazında iken veri grubunun seçilerek grafik oluşturulmasıdır. Birinci yöntem olan
grafiği çizdirilecek verilerin bulunduğu alan seçildikten sonra bu alanı grafik olarak
göstermek daha kolay olacağından bu yöntemin seçilmesi tavsiye edilir.
4.1. Grafik Sihirbazını kullanarak grafik oluşturma
Grafik sihirbazını kullanabilmek için, sayfadaki veri grubunu seçilir ve ekle
menüsünden Grafik maddesi seçilir, ya da araç çubuğunda Grafik Sihirbazı
simgesine
tıklanır ve grafik sihirbazı ile 4 adımda grafik oluşturulmaya başlanır.
Grafik sihirbazı simgesi
Şekil 4.1.1. Excel’de Grafik
Grafik sihirbazı, verileri dört adımda grafiğe dönüştürür. Grafik sihirbazı
ekranının alt kısmında bulunan seçeneklerin kullanım amacı
108
ENTEGRE OFİS
Alakoç
Grafik çizim işlemini
Grafik sihirbazında Grafik sihirbazında
iptal eder.
bir adım geri gidilir. bir adım ileri gidilir
Grafik çizim
işlemine son verir.
Şekil 4.1.2. Kullanım Amacı
Şekil 4.1.3. Grafik Sihirbazı 1.Adım – Grafik türü
Birinci adımda, kullanılacak grafik türü seçilir. Bu alanda iki seçenek bulunur.
Standart grafikler ve Özel türler. Her iki grubun arasındaki başlıca fark, özel türlerin
arka planları ile çubuk, çizgi pasta dilimi gibi unsurlarının üç boyutlu olmasıdır. Grafik
sihirbazının birinci adımında görüntülenen grafik türlerinin her birinin alt-türleri vardır
ve bu alt türler Şekil 4.1.3. deki grafik kutusunun sağ tarafında çizim olarak
görülebilir. Bu kutuda ayrıca daha önce işaretlenmiş verilere ait seçilen bir grafiğin
ortaya nasıl bir grafik görüntüsünün çıkacağını o anda görüntülemeyi sağlayan bir
düğme de bulunur. “Örneği görüntülemek için Basılı Tut” alanına mouse ile
gidilerek bu alanda mouse’a basılı tutularak elde edilecek grafiğin bir ön görüntüsü
grafik alt türü alanında görüntülenir.
Verilere uygun grafik türü seçildikten sonra İleri düğmesine tıklanılarak ikinci
adıma geçilir.
109
ENTEGRE OFİS
Alakoç
Şekil 4.1.4. Grafik Sihirbazı 2.Adım – Grafik Kaynak Verisi
Bu adımda grafik için kullanılacak veri kaynağı seçilir. Eğer, grafik sihirbazına
başlamadan önce veriler seçildiyse Veri Aralığı-Seriler adlı bu kutuda, seçilen hücre
aralığı görüntülenir ve bu adımda bir şey yapılması gerekmez. Burada önemli olan
seri yeri kutusundan grafiğin satırlar veya sütunlar olarak mı seçileceğidir. Yukarıdaki
örnekte sütunlar olarak seçilmiştir ve firmanın brüt gelir, satış maliyeti, brüt kazanç,
harcamalar ve işletme girdileri yıllara göre grafik edilmiştir. Bu alan satırlara göre
seçilmiş olsaydı
Şekil 4.1.5. Satırlara Göre Grafik Kaynak Verisi
110
ENTEGRE OFİS
Alakoç
Yukarıdaki ekranda da görüldüğü gibi firmanın brüt gelir, satış maliyeti, brüt
kazanç, harcamalar ve işletme girdileri her bir yıl için ayrı ayrı grafik edilmiş olacaktı.
Grafiği oluşturulmak istenen veriler seri yerine göre seçilir ve İleri düğmesi
tıklanılarak grafikle ilgili içerisinde pek çok alt seçeneklerin bulunduğu sekmeli
pencereden oluşan altı öğenin belirlendiği grafik sihirbazının üçüncü adımına geçilir.
Şekil 4.1.6. Grafik Sihirbazı 3.Adım– Grafik Seçenekleri
Grafik sihirbazının en karışık gibi görünen bu seçeneğinde oluşturulmak
istenen grafikte bulunması istenen detaylarla ilgili seçenekler üzerinde işlem yapılır.
Buradaki seçenekler şunlardır.
Başlıklar : Grafiğin başlığı, X kategori ekseni ve Y değer ekseni için verilecek
açıklayıcı isimler burada belirlenir. Bu alanlar boş bırakılabilir ama boş bırakılmaması
grafiğin anlaşılabilirliliği açısından çok önemlidir.
Eksenler : Bu sekmede, grafiğin sol ve alt kenarlarında (X ve Y eksenlerinde)
ne gibi kategorilere yer verilmesi istendiği belirlenir. Veriler zaman serisi ise ve Excel
bunu belirtmemişse, bu kutuda işaretleme yapılmalıdır.
Klavuz Çizgileri : Grafiğin daha anlaşılır hale gelebilmesi için sol ve alt
eksenlerdeki değerlere göre çizilecek kılavuz çizgilerinin olması veya olmaması
sağlanır veya klavuz çizgilerinin biçimini değiştirmek için kullanılır.
Gösterge : Her grafikte veri çubukları veya dilimlerinde renkli olarak gösterilen
etiketleri açıklayan bir gösterge bölümü bulunur. Grafikte bu göstergenin yer alıp
almaması veya grafiğe göre konum (sağ, sol, üst, alt vb.) seçimi bu sekmede yapılır.
Gösterge grafik için önemli bir öğedir.
111
ENTEGRE OFİS
Alakoç
Veri Etiketleri : Verilerin etiketleri örneğin çalışan personel isimleri ve her bir
öğenin değeri örneğin personelin maaşı tek tek çubukların veya dilimlerin üzerinde
gösterilmez. Gösterildiği taktirde grafik tabloya çevrilmiş ve anlaşılması güçleştirilmiş
olur. Bazı durumlarda çubukların, çizgilerin ve dilimlerin üzerinde verinin ait olduğu
unsurun adı (etiketi) ve verinin değeri gösterilmek istenebilir. Bu ayarlama Veri
etiketleri sekmesinde yapılır.
Veri Tablosu : Bu kutudaki “Gösterge tuşlarını göster” seçeneği, grafikte
hangi veri dizisinin ne renk veya desende gösterildiğine ilişkin açıklamanın tabloda
da yer alıp-almamasını belirler. Grafiğin altında veri tablosunun yer alması bazen
anlamayı güçlendirebilir bazen de pekiştirebilir. Bunun ayarlanması Veri tablosu
sekmesinde “Veri tablosunu göster” seçeneği işaretlenerek yapılabilir.
Bu kutunun İleri düğmesini tıklayarak Grafik Sihirbazı’nın 4. ve son adımına
geçilir.
Şekil 4.1.7. Grafik Sihirbazı – Grafik Konumu
Burada grafiğin hangi sayfada ve hangi isimle yer almasının istendiği belirlenir.
Excel oluşturulan her bir grafiğe sırayla numara verir ve bunu varsayılan isim olarak
önerir. Excel’in vermiş olduğu bu isim kullanılabilir veya grafiğe istenilen yeni bir isim
verilebilir. İsim verme işlemi tamamlandıktan sonra 4. ve son adımda olduğumuz için
artık ileri tuşu aktif olmaz. Burada Son seçeneği tıklanılarak grafik sihirbazı işlemine
son verilir ve ekranda aşağıdaki gibi grafik oluşturulmuş olur.
112
ENTEGRE OFİS
Alakoç
Şekil 4.1.8. Excel’de oluşturulmuş bir grafik
Grafik sihirbazının Geri düğmesi ile bir önceki adımda ve İleri düğmesi ile bir
sonraki adımda yapılan tercihler değiştirilebilir. Windows’taki diğer öğeler gibi
grafiklerde bir yerden başka bir yere aktarılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir veya
boyutları değiştirilebilir. Grafiğin içinde herhangi bir noktaya tıklanıldığında grafiğin
dört köşesinde ve orta noktalarda kare kutucuklar belirir ve bu kutucuklar Mouse
işaretçisi yardımıyla çekilerek grafiğin boyutları değiştirilebilir. Excel grafik öğelerini
birbirine çok yakın yerleştirdi ise, her bir öğe Mouse işaretçisiyle tutularak istenilen
daha uygun yerlere kaydırılabilir.
Grafik sihirbazı ile oluşturulan bir grafiğin bazı özellikleri beğenilmeyip
değiştirilmek istenirse, bu değişiklikler işe baştan başlamadan beğenilmeyen
unsurların yeniden biçimlenerek değiştirilmesi ile yapılır. Oluşturulmuş bir grafik
seçilerek yeniden Grafik sihirbazı simgesine tıklanılırsa, Sihirbaz, mevcut grafiği
değiştirmek üzere yeniden açar ve grafiği oluştururken izlenilen adımlar yeniden
izlenerek grafiğe yeni bir şekil verilebilir.
Tüm adımlar yeniden izlenmek istenmiyorsa, grafiğin her bir elemanı önce
mouse ile seçilir ve sağ tuşa tıklanarak açılacak menülerde o öğeyle ilgili olarak
yapılabilecek düzenlemelerin listesi ekrana geldiğinde yapılacak işlem seçilerek
düzenlemeler yapılabilir. Veya ilgili öğenin üzerinde iken Mouse çift tıklanır. Bu yolla
grafiğin hemen her öğesi yeniden biçimlendirilebilir. Grafik öğeleri yerine grafiğin boş
bir yerine sağ Mouse tuşu ile tıklanırsa, bu kez, sihirbazın dört adımında yapılan
düzenlemelerin yapabileceği seçenekler ayrı maddeler halinde ekrana gelir. Bu
maddelerle doğrudan Grafik türü, Veri kaynağı, Grafik seçenekleri, Konum ve Alan
biçimleri kutularına ve sekmelerine gidilebilir.
113
ENTEGRE OFİS
Alakoç
Not : Grafik oluşturulmadan önce Excel menü çubuğunda bulunan Veri
seçeneği; grafikle çalışıldığı sürece Grafik olarak değişir ve bu seçeneğin alt
seçenekleri de grafik ile yapılacak işlemlere ait seçenekler olarak ekrana gelir. Grafik
oluşturulduktan sonra grafik ile ilgili tüm düzenlemeler bu menü yardımı ile de
yapılabilir.
Şekil 4.1.9. Grafik Düzenlemeleri
4.2. Grafik-Veri İlişkisi
Grafik sihirbazı ile grafik oluştururken sihirbazın sağlamış olduğu bir çok
yardım ile grafikler kolaylıkla oluşturulabilir. Grafikle veriler arasındaki ilişkiyi iyi
bilmek, grafiklerin etkisini arttıracak düzenlemeleri yapabilmek için önemlidir.
Grafiklerdeki her nokta, çubukların, pasta dilimlerinin veya çizgilerin değerleri, Excel
sayfalarındaki bir hücreden alınırlar. Grafiklerle veriler arasındaki ilişki daima canlıdır.
Bir hücredeki değerin değiştirilmesi ile grafiğin bir çizgisinin, çubuğunun boyu,
genişliği, alanı veya yüksekliği değişir. Grafikler üzerindeki değerler değiştirildiğinde
hücrelerdeki değerler de otomatik olarak excel tarafından değiştirilir. Burada, Excel
seçilen noktanın hangi seride, hangi hücreye ait olduğu, verinin etiketini belirtmek
suretiyle gösterir. Veri değerini belirten noktanın üzerine gelindiğinde Mouse
işaretçisinin Windows’un sürükleme işaretçisine döndüğü gözlemlenir. Bu noktalar
aşağı yukarı (yerine göre sağa, sola) oynatıldığında tablodaki değerlerin de arttığı
veya azaldığı görülür. Bir grafiğin oluşturulmasında kullanılan veri grubu veya sayfa
silinmek istendiğinde Excel uyarı mesajı verir. Bu durumda Geri Al yöntemi
kullanılabilir.
114
ENTEGRE OFİS
Alakoç
4.3. Grafik Unsurlarının Biçimlendirilmesi
Oluşturulan grafiklerde, seçilen grafik türüne göre çeşitli unsurlar (elemanlar)
bulunur. Grafiğin üzerindeki çeşitli unsurların üzerinde iken Mouse tuşuna basılı
tutulursa Excel bu unsurun adını küçük sarı bilgi kutusunda görüntüler. Bu unsurların
hepsinin ayrıca düzenlenme imkanı vardır. Bir grafik unsurunu biçimlemek amacıyla
seçmek için üzerine tıklamak yeterlidir. Bir grafikte, başlıca iki bölüm vardır: Grafik
alanı ve çizim alanı. Grafik alanında sağ mouse tuşuna tıklanılarak grafiğin türü,
kaynak verisi için hücre aralıkları ve diğer bir çok grafik özelliklerinin
biçimlendirilebileceği düzen kutularına gidilebilir. Çizim alanında sağ Mouse tuşuna
tıklanılarak bu alanda yer alan öğeler yeniden biçimlendirilebilir. Grafik unsurlarının
bireysel olarak biçimlendirilmesi seçenekleri :
Biçim menüsü, Grafiklerin çeşitli unsurlarının biçimlendirilmesi için gerekli
olan araçları kullanılmak üzere ekrana getirir. Bunun için grafiğin içinde boş bir yere
tıklanılır ve Biçim menüsünden Seçili Grafik Alanı maddesi seçilir. Bu klavyede Ctrl+l
tuşlarına basılarak da yapılabilir. Grafik alanının içinde sağ Mouse tuşuna tıklanılırsa,
açılacak menüde birinci sıradaki Grafik Alanını Biçimlendir maddesi de, aynı kolaylığı
sağlar. Bu yöntemle açılacak Grafik alanı biçimlendirme kutusunda kullanılmak üzere
üç sekme bulunur.
Desenler: Grafiğin kenar çerçevesi bulunup bulunmayacağı seçilir. Ayrıca
grafik alanının renk ve desen unsurları burada belirlenir veya değiştirilebilir.
Yazı Tipi: Grafikte kullanılan temel yazı tipi, büyüklükleri ve renkleri bu
sekmede kontrol edilir.
Özellikler: Grafikte bireysel nesnelerin taşınabilir ve boyutlarının değiştirilebilir
olması veya olmaması bu sekmede belirlenir. Ayrıca sayfa yazıcıya gönderildiğinde
grafiğin de yazdırılıp yazdırılmamak istenip istenmediği buradan kontrol edilir.
Grafik unsurlarının bu yollarla genel biçimlendirilmesinden farklı olarak,
etiketler, veri simgeleri (çubuklar, pasta dilimleri, vs.) ve gösterge kutusu unsurları tek
tek de biçimlendirilebilir. Bu unsurlar sağ Mouse tuşuna tıklanarak, açılacak menüden
“Biçimlendir” maddesini seçilerek, sadece bu unsurun biçimlendirilmesi imkanı olan
özelliklerine ilişkin denetim kutusu açılır. Seçilen unsur metin ise, biçimlendirme
kutusu yazı tipi seçme kutusu olur. Seçilen unsur çizim öğesi ise daha çok seçenekli
kutular açılabilir. Örneğin, grafikten gösterge unsuru seçilir ve sağ Mouse tuşuna
basılarak göstergeyi biçimlendir seçilirse; göstergenin desen, yazı tipi, yerleştirme
gibi özellikleri değiştirilebilme veya düzenleme imkanı olur.
Grafik oluşturulmaya başlarken grafik tipi olarak üç boyutlu şekillerden biri
seçildiyse, açılacak yerel biçimlendirme menülerinde 3B Görünüm maddesi de
bulunur. Bu maddenin açacağı kontrol kutusu, grafiğin dikey ve yatay eksenlerde
115
ENTEGRE OFİS
görünüm açısının değiştirilmesini
perspektifinin değiştirilmesi sağlanır.
Alakoç
(döndürülmesini),
grafiğin
Şekil 4.3.1. Grafik Perspektifinin değiştirilmesi
116
bakana
göre