ANDROJENLER ve ANABOLİK STEROİDLER

ANDROJENLER ve ANABOLİK STEROİDLER
Androjenler:
“Testesteron (T), Dehidrotestesteron (DHT), Androstenedion, dehidroepiandrosteron
(DEHA)
TESTESTERON:
Erkeklerde Testiste günde 8 mg sentezlenir, en önemli androjendir. % 95’i İnterstiyel
Leyding hücrelerinden, % 5’i adrenal hücrelerden sentezlenir. Plazma testesteron
konsantrasyonu 0,6 µg/dL’dir.
Kadınlarda Overlerden ve Adrenal hücrelerden sentezlendiği gibi, diğer hormonlardan
da periferde testesteron ürünü oluşumu vardır. Plazma konsantrasyonu 0,03 µg/dL’dir.
Dolaşımdaki testesteron yüksek oranda “Sex Hormonu Taşıyan Globülin” (SHTG)’e
bağlı olarak bulunur. Geri kalanı plazma albüminine bağlanarak taşınır. Bu proteinin miktarı ↑
estrojen, Tiroid hormonu varlığında ve KC sirozunda artarken ↓ androjen, gonadotropin
varlığında ve obezitede azalır. Steroid yapısındaki bu hormon hücre içindeki reseptörlerine
bağlanarak etkisini gösterir.
Hedef hücrede 5-α Redüktaz enzimi ile dehidrotestesterona (majör androjen) dönüşür.
Adipoz doku, KC ve hipotalamusta aromataz enzimi ile Estradiol’e dönüşür. Bu ürünler aktif.
Ayrıca inaktif Androsteron ve Etiyolaktona dönüşerek aktivitesi sonlanır.
İtrahı böbreklerdendir.
Androstenedion, DHEA, DHEA Sülfat: Adrenal medulladan sentezlenirler.
Androstenedion, p-450 aromataz anzimiyle Estron’a dönüşür.
Androjenlerin Etkileri:
• Testesteron, pubertal gelişimde önemlidir.
• Dokularda genel büyümeyi sağlar
• Penis ve scrotum büyümesini sağlar
• Erkek fiziksel karakteristiklerini (ciltte kalınlaşma, yağlanma, koyulaşma) sağlar.
• Genital organ çevresi ve yüzde kıllanmayı sağlar.
• Larinks’in gelişimi ve ses tellerinin kalınlaşmasını sağlar.
• İskelet gelişimi, epifiz plakların kapanması ve vücut kitlesinin artmasını sağlar.
• Prostat, seminifer veziküllerin büyüme ve gelişmesini sağlar.
• Seksüel davranışların uyarılması ve davamını sağlar.
• Metabolik etkileri vardır (SHBP azalması)
• Pıhtılaşma faktörleri, Trigliserit lipaz, α-1 antitripsin, heptoglobülin, sialik asitin
KC’de sentezini artırır.
• HDL seviyesinin azalmasını sağlar.
Testesteron Preparatları:
Testesteron’un oral absorbsiyonu iyidir ancak ilanktif metabolitlerine dönüşür.
Testesteron preparatları, T eksikliğinde yerine koyma tedavisinde kullanılır.
Oral yolla alınabilen T türevleri: MetilTestesteron, Fluoksimesteron.
Parenteral T türevleri: T-Propiyonat, T-Enatat, T-Atekanoat, T-Sipiyonat.
Farmakolojik Etkileri:
EM: Testesteron ve 5-α-DeHidroTestesteron (DHT), Hedef hücrelerde (cilt, prostat,
seminal veziküller) hücre içindeki reseptörlerine bağlanarak çeşitli enzimler ve proteinlerin
büyüme, farklılaşma ve sentezlerini sağlarlar.
• Pubertede sekonder seks karakteristiklerinin oluşmasını sağlar. Yetişkin erkekte
yüksek doz testesteron Hipofizde negatif feedback mekanizmasını aktive ederek
gonadotropin salgılanmasını baskılar, interstiyel doku ve tübüllerde atrofiuye
neden olur.
• Prepubertal∗ erkek karakteristiklerinin oluşmasına neden olur. Yüzde ve vücutta
kıllanmalar, ses kalınlaşması, alında kelleşme, kas gelişmesi…
• Protein sentezinin artması ve yıkımının azalmasıyla idrarda azot atımını azaltır.
Klinik Kullanımları:
1. Erkekte androjen yerine koyma tedavisinde:
Hipogonadal erkeklerde Uzun etkili Testesteron Enantat, T Sipiyonat; Kısa etkili T Propiyonat, Oral T adekanoat.
2. Jinekolojik hastalıklarda:
Büyük memelerin küçültülmesinde estrojenlerle birlikte.
Endometriyazis tedavisinde DANAZOL (zayıf androjen)
Premenopozal Meme Kanserinde
Postmenopozal endometriyum kanamalarında.
3. Protein anabolik bileşiği olarak:
Travma, cerrahi girişim, uzun süreli hareketsizlik durumunda kas kitlesinin kaybında
uygun diyet ve egzersiz ile beraber kasları yeniden oluşturmada yararlıdır.
4. Anemide:
Aplastik anemi, Fancomi anemisi, Orak hücreli anemi, Myelofibrozis ve hemolitik
anemide kullanılmıştır.
5. Osteoporozda:
Androjen ve anabolik steroidler estrojenlerle birlikte ya da tek başlarına kullanılır.
6. Büyüme geriliğinde stimüle edici olarak:
Gecikmiş pubertede erkek çocukların büyümesini stimüle eder.
Tedavi dikkatle yapılmalıdır, aksi taktirde epifiz plakların erken kapanmasına neden
olabilir.
7. Sporda anabolik steroid ve androjen suistimali:
Kas kitlesini artırmak amacıyla sporcular tarafından kullanılır.
8. Yaşlanmada:
Yaş ilerledikçe androjen üretimi azaldığından kaslarda güçsüzlük, libidoda azalma
görülebilir. Böyle durumlarda destekleyici olarak androjenler kullanılabilir.
Yan Tesirleri:
• Kadınlarda kıllanma, akne, dismenore, klitoral büyüme, ses kalınlaşması yapar.
• HDL seviyesini azaltarak ateroskleroz riskini artırır.
• Hamilelerde kullanımı fetusta anomalilere neden olur. Yenidoğanda da kullanılmamalı
• Na ve H2O tutulumu yapar. KV ve böbrek hastalıklarında dikkat edilmeli.
• KC fonksiyon bozukluğu yapma riskleri vardır. Dikkat edilmeli.
• Yaşlı erkeklerde prostat hiperplazisi ve idrar retansiyonu yapabilir
• Erkekte yerine koyma tedavisinde Akne, uyku apnesi, jinekomasti, eritrozis ve
azospermiye neden olabilir.
• Agresiflik ve psikotik semptomlara neden olabilir.
∗
Puberta: Ergenlik devresi, büluğ çağı.
Kontrendikasyonları:
Hamilelikte, Prostat ve meme kanserinde, Yenidoğanda ve küçük çocuklarda, Ödemle
beraber seyreden kalp ve böbrek hastalıklarında kontrendikedir. Aplastik anemili hastalarda
androjenler yerine CSF (koloni stimüle edici faktör) tercih edilir.
Androjenlerin baskılanması:
İlerlemiş prostat karsinomasında orşioktemi* veya yüksek doz estrojen tedavisiyle
androjenler baskılanır. Bu tedavilerde psikolojik yan etkiler ve jinekomasti görülebilir.
Goserelin, buserelin, löprolid gibi Gonadotropin analogları verilerek hipofizden
gonadotropin salınımı baskılanabilir. Löprolid asetan vegoserelin prostat karsinomasında
kullanılır.
Aşırı testestoron üretimine neden olan hastalıkların tedavisinde Sentez inhibitörleri ya
da reseptör antagonistleri kullanılır.
Sentez inhibitörü:
KETOKONAZOL: plasental aromataz enzimini inhibe eder. Coushing sendromu ve
prostat karsinomasında kullanılır.Reversible jinekomastiye neden olur.
Bir diğer etkisi de SHBP’den estrojen ve androjenleri uzaklaştırarak plazmada serbest
halde olan miktarlarını artırır.
FİNASTERİD: 5-α redüktaz’ı inhibe eder. Oral yolsan aktiftir. Kötü huylu prostat
hiperplazisinde ve ilerlemiş krostat karsinomasında kullanılır. Hirsutizm* tedavisinde etkinliği
kanıtlanmış değildir. Kadın ve çocuklarda kontrendikedir.
Reseptör Antagonistleri:
SİPROTERON: LH ve FSHı baskılayarak antiandrojenik etki yapar. Kadınlarda
hirsutizm, Erkeklerde aşırı seksüel dürtünün tedavisinde kullanılır.
FLUTAMİD: Prostat karsinomasında etkilidir. Androjen reseptörlerinde kompetetif
antagonistik etkisi vardır.
Hafif jinekomasti ve reversibl hepatotoksisite gösterebilir.
Kadınlarda aşırı androjen üretimi durumunda kullanılır.
BİKALUTAMİD: Prostat CA’de etkili. Flutamidden daha az GI yan etkisi var.
SPİRİNOLAKTON: Aldosteronun kompetetif inhibitörü. Hedef dokudaki androjen
reseptörlerine dihidrotaşisteron bağlanmasını engeller. Plazma testesteron ve androsteron
düzeylerini azaltır.
Erkekte kimyasal kontrasepsiyon:
Testesteron, levonorgestrel, gossipol. Erkeklerde azoospermi ile kontrasepsiyon yapar.
Testiste endokrin fonksiyonlar olur ancak semen (meni) içinde sperm sayısı azdır (gossipol).
Kadınlarda intravajinal spermisit olarak kullanımı da denenmektedir.
*
*
Orşiektomi: Testisin çıkartılması.
Hirsutizm: Aşırı kıllanma.