M. Meclisli B : 46 (BAŞKAN — Teşekkür ederim Sayın

M. Meclisli
B : 46
18 . 2 , 1980
O :3
(BAŞKAN — Teşekkür ederim Sayın Gokltaş.
IGumihuriydt Halik Partisi Gurubu adına Sayım
Çetin Bdzkurt; buyurun1 efendim. (CHP sıraların­
dan alkışlar)
CHP GRUBU ADINA ÇETİN BOZKURT (Er­
zurum) — Sayın Başkan, sayın milletvekilleri; 1980
Mali Yılı Danıştay Bütçesi üzerinde Cumhuriyet Halik
Partisi Grubu adına görüşlerimi arz edeceğim. Gru­
bum ve şahsım adına hepinizi saygı ile selamlarım.
Değerli milletvekilleri, idare hukuku diğer hukuk
'dallarına nazaran daha geç doğmuş, uzun mücadeleler sonucu bugünkü haline gelebilmiştir. Il'k olarak
idari hukuk ve idarenin yargısal yoldan denetimi
Fransız İhtilaliyle başlamıştır. Hukuk devleti siste­
minin kendisinden önce var olan polis devlet sistemin­
den farkı, devlet eylemlerinin takdiri kaidelere değil,
hukuki kaidelere tabi olmasıdır. Fertlerin faaliyetle­
rinin Öncelden konmuş birtalkım kaidelere uygunluğu
nasıl mecburi ise, devlet de tasarruflarında aynı şe­
kilde, kendisi için konmuş kaidelere uymak mecbu­
riyetindedir. Dolayısıyla, devletin hukuki bir durum
yaratmak üzere izhar ettiği hukuki tasarruflar ancak
hukuk kaidelerine uygun oldukları takdirde varlık
kazanırlar. Aksi halde hukuki dayanaktan yoksun bir
eylem olarak kalırlar ki, bu eylemin ne tatbik, ne de
infaz kabiliyeti olamaz. Devlet ve hukuk fikrinin
hukuk kaideleri karşısında geçirdiği merhaleler, dev­
letin hukuka bağlılığı ile yüksek bir tekâmül haddine
erişmişti ı".
'Nitekim, Anayasanın 114 ncü maddesi, idarenin
her türlü eylem ve işlemine karşı yargı yolunun açık
olduğunu belirtmek suretiyle devletin hukuka bağlı­
lığını açıkça kabul etmiştir. Şayet devlet ve idare ta­
sarrufları denetime tabi olmasaydı, hukuk deVleti ye­
rine polis devlet sistemi hâkim olurdu. Bunda da ida­
renin keyfiliği ve siyasal iktidarların diktatoryası
hâkim kılınırdı.
Değerli arkadaşlarım, Danıştay en eski kurum­
larımızdan birisi olup Osmanlı Devleti zamanında
kurulmuştur. O sırada bir nevi Hükümetle Pâdişâh
iradesi üzerinde bir hukuk kaidesi olarak belirmiş,
ancak, uygulama sözde kalmıştı.
Cumhuriyet döneminde 1924 Anayasasıyla, idare­
nin tasarruflarının hukuk kaidelerine talbi olacağı, bu
kaidelerin ihlalinin birtakım idari dava ve ihtilaflara
meydan vereceği, idarenin hukuka bağlılığı ve nihayet
bu davaların bir idare mahlkemıösıinde, o zamanki
adıyla Devlet Şûrasında görülmesi Anayasa hükmü
halini almıştır. 1927 yılında da Devlet Şûrası Yasası
çıkarılmış, Önceleri yürütme organları arasında yer
alan Danıştay, 1961 Anayasasıyla yargı organları
ar alsında yer almıştır.
Değerli milletvekilleri, Anayasanın 7 nci maddesi,
«yargı yetkisi Türk Milleti adına bağımsız mahkeme­
lerce kullanılır» hükmü getirmekle hukuka bağlılık
ve mahkemelere atfedilen örtemi belirtmiştir. Böylece
bu yüce kuruluş meşruiyetinin kaynağını Anayasadan
almıştır.
Değerli milletvekilleri, hukuk devleti fikir ve esa­
sının düşünce halinden çıkıp realite haline gelmesi
için müeyyidelere ihtiyaç duyulmuştur. Devletin ve
idarenin eylemlerini tayin ve tespit edecek kaidelerin
mevcudiyetini kabul etmek lazım geldiği gibi, ta­
sarrufların bu kaidelere aykırılığı iddia edildiğinde,
iddianın doğruluk derecesini yargısal usullerle tespit
edip ve neticede bir karar verecek örgüte d!e ihtiyaç
duyulduğundan İdare mahkemeleri kurulmuştur.
Hulkuk devleşti deyince, yasamanın ve icranın- de­
netimi akla gelir. Sadece sandıktan çıkmış olmak bu­
gün kabul ettiğimiz özgürlükçü demokratik rejim için
kâfi değildir. Kuvvetler ayrılığı da bu nedenle kabul
edilmiştir. Hukuk devleti deyince, idarenin her türlü
eylem ve işlemlerinin hukuka bağlılığı esa's alınır. Bu­
nun denetimini de, yani idarenin yargısal denetimini
de şu anda bütçesini görüştüğümüz idare mahkemesi,
yani Danıştay yapar. Bunun dışında ne demokratik
rejim ve ne de hukuk devleti düşünülemez. Bu. yüce
kurum ve hukuk devleti ilkeleri Anayasamızda hük­
me bağlanmıştır,
Danıştay kazai görevi yanında bazı idari görev­
ler de yapmaktadır. Yine Anayasanın 140 ncı mad­
desi, yargısal görevinden başka; idari uyuşmazlıkları
ve davaları görmek, Bakanlar Kurulunca gösterilen
kanun tasarıları hakkında düşünce bildirmek, tüzük
tasarıları ve imtiyaz sözleşmelerini inceleyen görev­
leri de Danıştaya vermiştir. Ancak, yasa hükmüne
alınmış çok yerinde olan bu düşünce ne yazık ki, tat­
bikatta üygulanlmamış ve bugüne kadar uygulanma
olanağı bulunmamıştır. Bakanlar Kurulunca gönde­
rilen yasa tasarıları hakkında düşünce isteme husu­
sundaki hükmün, Danıştay üyelerinin nitelikleri dü­
şünüldüğünde ne kadar ideal bir hüküm olduğu ay­
rıca açıklamaya gerek görmüyorum. Temennim bun­
dan böyle bu hükmün tatbik kabiliyetli bulmasıdır.
Değerli arkadaşlarım, temelini halktan, meşruiye­
tini Anayasadan alan Danıştay bugün yargısal göre­
vini, bir müre'ttep dair ile birlikte 11 dava dairesiy­
le 3 adet de idari işlere bakan daire olmak üzere 14
daire ile yürütmektedir ve bu 14 daire ile tüm Tür­
kiye'ye hitap etmektedir. Aldığımız biiljgi'lere göre