Dipsacaceae Familyasına Ait İki Endemik Cephalaria Türü Üzerinde

24. Ulusal Kimya Kongresi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, 29 Haziran-2 Temmuz 2010, Zonguldak
Dipsacaceae Familyasına Ait İki Endemik Cephalaria Türü Üzerinde
Kimyasal İçerik ve Biyolojik Aktivite Çalışmaları*
Erkan HALAY ve Süheyla KIRMIZIGÜL
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, 35100, Bornova, İzmir, TÜRKİYE
[email protected]
Dipsacaceae familyasının bir üyesi olan Cephalaria cinsinin başlıca; Avrupa, Doğu Asya,
Doğu Akdeniz Kuzey ve Orta Afrika bölgelerinde yayılım göstermekte olan 93 türü
bulunmaktadır. Ülkemizde ise 23’ü endemik olmak üzere toplam 39 Cephalaria türü
yetişmektedir [1]. Söz konusu türler, infeksiyon önleyici, ateş düşürücü, sakinleştirici ve kas
gevşetici özellik göstermeleri nedeni ile yıllardan beri halk arasında çeşitli hastalıkların
tedavisinde kullanılagelmektedir [2]. Literatürde yer aldığı kadarıyla bu türlerden çeşitli
glikozidik bileşikler (terpen, alkaloid, iridoid, lignan ve fenolik) izole edilmiş olup, bu
bileşiklerin de biyolojik aktiviteye sahip oldukları tespit edilmiştir [3-8].
Bu çalışmada Cephalaria (Dipsacaceae) cinsine ait endemik iki tür (C. lycica ve C. cilicica)
kimyasal içerik ve biyolojik aktivitelerinin belirlenmesi amacı ile ilk kez çalışılmıştır.
Öğütülmüş ve kurutulmuş bitkiler sırası ile MeOH, MeOH: H2O, BuOH: H2O ve Hegzan
solvent ve solvent karışımları ile ekstrakte edilmiş, elde edilen ekstrelerin biyolojik aktiviteleri
DPPH ve MIC yöntemleri kullanılarak belirlenmiştir.
Aktivite sonuçları doğrultusunda aktivite değeri en yüksek fraksiyonlar ile izolasyon
çalışmalarına başlanmıştır. İzolasyon ve saflandırma aşamalarında bir seri kromatografik
(VLC, MPLC, CC, PLC, TLC) ve kimyasal teknik (asidik, bazik hidroliz) kullanılmıştır. Elde
edilen saf bileşiklerin yapı aydınlatma çalışmaları ise çeşitli modern spektroskopik
tekniklerden (UV, FT-IR, 1D-, 2D-NMR ve Kütle) yararlanılarak gerçekleştirilmiştir.
Sonuç olarak;
- C. lycica türünden 1’i yeni olmak üzere 4 bisdesmosidik triterpen glikozit,
Bileşik 1: 3 glukoz, 2 ksiloz ve 1 ramnoz birimli (YENİ),
Bileşik 2: 2 glukoz, 1 ramnoz ve 1 arabinoz birimli,
Bileşik 3: 2 glukoz, 2 ksiloz ve 1 ramnoz birimli,
Bileşik 4: 1 glukoz, 2 ksiloz ve 2 ramnoz birimli,
- C. cilicica türünden ise 1 yeni bisdesmosidik triterpen glikozit,
Bileşik 5: 4 glukoz, 1 ksiloz ve 2 ramnoz birimli glikozit elde edilmiştir.
KAYNAKLAR
1. Davis, P. H., Flora of Turkey and the East Aegean Islands, 4: 589, 596, 597, University Press of
Edinburgh, Edinburgh, 1972.
2. Zviadadze, L. D., Dekanosidze, G. E., Dzhikiya, O. D., Kemertelidze, E. P., Khim. Prir. Soedin., 1,
46-49, 1983.
3. Pasi, S., Aligiannis, N., Pratsinis, H., Skaltsounis, A. L., and Chinou, I. B., Planta Med., 75(2), 163167, 2009.
4. Tabatadze, N., Elias, R., Faure, R., Gerkens, P., De Dauw-Gıllet, M. C., Kemertelidze, E., Chea
and Ollivier, E., Chem. Pharm. Bull., 55(1), 102-105, 2007.
5. Godevac, D., Vajs, V., Menkovic, N., Tesevic, V., Janackovic, P. and Milosavljevic, S., J. Serb.
Chem. Soc., 69(11), 883-886, 2004.
6. Pasi, S., Aligiannis, N., Skaltsounis, A. L. and Chinou, I. B., Nat. Prod. Lett., 16(6), 365-370, 2002.
7. Kirmizigul, S., Anıl, H., Uçar, F., Akdemir, K., Phytother. Res., 10, 274-276, 1996.
8. Movsumov, I. S. and Bagirov, E. Kh., Khim. Prir. Soedin., 5, 667, 1975.
*Çalışma TÜBİTAK (107 T 028) ve EÜ-BAP (2009 Fen 044) tarafından desteklenmiştir