Hayvanlarda Klinik Özellikler, Tanı ve Tedavi

Hayvanlarda Klinik Özellikler,
Tanı ve Tedavi
Doç. Dr. Ahmet ÜNVER
Kafkas Üniversitesi, Veteriner Fakültesi
Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Kars
Hayvanlarda Klinik Özellikler
•
•
•
•
1-10 günlük inkubasyon dönemi
Değişken klinik belirtiler
Akut ateş karakteristik
Ayrıca iştahsızlık, yorgunluk, öksürük
Yabani Hayvanlar
• Genelde ölü olarak bulunur
• Tavşanımsılar
– Ateş, ülser, apseler, lenfadenopati
– Tuhaf davranışlar
•
•
•
•
Kolay avlanmaları
Burun ve ayakların yere sürtünmesi
Kas çekmeleri
Diğer: iştahsızlık, ishal, solunum
güçlüğü
Laboratuar Hayvanları
• Tavşanlarda deneysel enfeksiyonlarda 8-14
günde ölüm
– ateş, güçsüzlük, ülserler, apsler, lenf yumrularında
şişme, depresyon, iştahsızlık, ataksi, anoreksi,
davranış değişiklikleri, septisemi
• Farelerde deneysel enfeksiyonda (peritoniçi
inokulasyon) üçüncü günde hastalık, 5.-7.
günlerde ölüm. Ölüm süresi 10-30 gün
• F. tularensis LVS farelerde F. tularensis SCHU
S4 suşunun fare, kobay, tavşan, hamster ve
ratlarda virulent
Kediler
• Hafif seyirden sepsis, şok ve
ölüme giden şiddetli seyir
• Ateş, depresyon, iştahsızlık
• Lenfadenopati, ağız ve dilde
ülserleşme, pnömoni, sarılık,
gastroenterit
Köpekler
• Doğal enfeksiyon nadir
• Seropozitif köpeklerin varlığı
ve subklinik seyir ihtimali
• Ateş, iştahsızlık, kas ağrısı
• Oküler ve nazal akıntı
• Enfeksiyon bölgesinde apseler
• Deneysel enfeksiyonlarda ateş,
enfeksiyon bölgelerinde püstül oluşumu
ve bölgesel lenf yumrularında yangı
Koyunlar
• Mevsimsel salgınlar
• Sert kışları takiben
• Aşırı kene enfestasyonu
• Ateş, depresyon, kilo kaybı,
lenfadenopati, ishal, solunum
güçlüğü, öksürük, nefes almada
zorluk, sürüden geri kalma ve
eklem rahatsızlıkları
• Gençlerde ölüm
• Gebelerde abort
Büyük Hayvanlar
• Sığırlar
– Serpozitiflik mevcut, kısmen dirençli
• Tektırnaklılar
– Ateş, solunum güçlüğü, depresyon,
koordinasyon bozukluğu, bacaklarda
ödem
• Domuzlar
– Yetişkinlerde kısmen direnç ve latent
seyir
– Gençlerde
• Ateş, depresyon, solunum güçlüğü ve
sinirsel belirtiler
• Evcil hayvanlar tularemi açısından rezervuar
rollerinden ziyade, hastalığın epidemiyolojisinde
kene gibi vektörlerin devamiyeti bakımından
daha önemli
• Doğal tularemi enfeksiyonları primatlarda
depresyon, ateş, anoreksi, kusma, letarji,
dehidrasyon, ishal, lenfadenopati, deride
peteşiler ve ani ölüm şeklinde
• Balık, kuş, sürüngen, vizon ve amfibiyanlarda
tulareminin varlığı bilinmiyor
Laboratuvar Bulguları
• Lökosit sayısı referans değerlere göre
normal, yüksek veya düşük
• Trombositopeni
• Sedimantasyon yükselebilir
• AST, ALT yükselebilir
• Na düşüklüğü, miyoglobinüri ve
hiperbilirubinemi
Nekropsi Bulguları
• Türler arasında farklı
– Karaciğer, dalak ve lenf yumruları
büyük
– Gri fokal nekrotik odaklar
– Bazı olgularda lenf yumrularında
apse
– Nadiren akciğerde benzer
lezyonlar
– Küçük kan damarlarında tromboz
ve infarktüs
Michigan
Department of
Natural Resources
Tanı
• Klinik ve nekropsi bulguları Tularemi için
özgün değil
• Fokal nekrozlar psödotuberkülozis,
listeriozis ve diğer bakteriyel hastalıklarda
da görülebilmektedir
• Kesin tanıda laboratuar yoklamaları gerekli
Laboratuar Tanısı
• Örneklerin alınması
• Kan, salya ve burun akıntısı gibi salgılar, ülser
kazıntısı veya sıvabı, lenf yumrusu biyopsisi ve
apse biyopsisi örnekleri
• İdrar ve gaitadan antijen belirlenmesi veya
nükleik asit belirlenmesi
• Ölen hayvanlardan karaciğer, dalak, akciğer,
kemik iliği, lenf yumrusu, lezyonlu deri ve doku
sıvıları
• Serolojik testler için 1–2 ml akut ve iyileşme
dönemi serum örnekleri
Laboratuar Tanısı
• Örneklerin taşınması
– Yüksek biyogüvenlilik riski
• Örneklemede dikkat edilecek husular
– İnhalasyon riski
– Deri, mukoz membranlar ve gastrointestinal
yollarla bulaşma
– Klinik örnekler alınırken koruyucu önlemler
(eldiven, önlük, maske vb)
Laboratuvar Güvenliliği
• Örnek gönderilen laboratuvar uyarılmalı
• Örnek için BSL-2, canlı bakteri için BSL-3
prosedürleri uygulanmalı
• CDC Biyoterorizm hazırlık ve cevap
programı (Bioterrorism Preparedness and Response Program);
– “A” kategori; En fazla tehlike arz eden,
bulaş riski çok yüksek olan, toplum için
önemli
Laboratuar Tanısı
• Direk mikroskopi
– Gram boyalı preperatlarda etken gözden
kaçırılabilir
– Floresan antikor
www.cdc.org
Larry Stauffer, Oregon State Public Health Lab
Laboratuar Tanısı
• Kültür
– Cystine’li kanlı agar, Thayer-Martin besiyeri,
zenginleştirilmiş çikolata agar
– 2-4 günlük inkubasyon
– Oksidaz negatif, katalaz zayıf pozitif,
hareketsiz
– Spesifik antiserum ile doğrulama, FA, Agg
Laboratuar Tanısı
• Patolojik örneklerden kapillar tüp
presipitasyon testi
• Direk seroloji: LPS’ye karşı poliklonal ve
monoklonal antikorlar
• Hayvan inokulasyonu
– Kontamine materyal veya direk kültür negatif
ise kobay yada fare inokulasyonu ve 7-14
günde ölüm
Laboratuar Tanısı
• Moleküler teknikler
• Jel-temelli PCR:
– fopA, tul4 genleri, dış membran protein
genleri
– 100 bakteri/ml kan belirleyebilme düzeyi
• Real-time:
– TaqMan, ISFtu2 element, 23kDa, fopA ve tul4
genleri
– 1 pg DNA belirleyebilme düzeyi
Laboratuar Tanısı
• Moleküler teknikler
• 16S rRNA gen sekans analizi, RFLP,
Southern blot, PFGE ve MLVA
• Repetitive extragenic palindromic (REP)
sekans ve enterobacterial repetitive
intragenic consensus (ERIC) sekans
Laboratuar Tanısı
• Seroloji,
– Aglütinasyon
– Mikroaglütinasyon
– ELISA
– IFA
– Western blot
• Antijen: sonike bakteri, purifiye LPS, purifiye
OMPs, tüm bakteri yada eter ekstraktı
• Çapraz reaksiyon; Brucella, Proteus ve
Yersinia
Hayvanlarda Tedavi
• Kenelerin en kısa zamanda çıkarılması
– Uygun çıkarma tekniği
– Çıkarmadan sonra ellerin yıkanması
– Antiseptik uygulanması
• Antibiyotik tedavisi
– Streptomisin, gentamisin, tetrasiklin,
kloramfenikol ve florokinolonlar
– Erken tedavi
– Etkenin hücreiçi olabilmesi nedeniyle uzun
süreli tedavi
– Gerektiğinde destek tedavisi
Hayvanlarda Tedavi
• Sistemik denemeler oldukça sınırlı
• Kedi ve köpeklerde tavsiye edilen tedavi
seçenekleri;
– Gentamisin, 6.6 mg/kg, IM, IV veya SC, 24 saatte
1 veya 2-3’e bölünerek
– Doksisiklin, 5 mg/kg, Oral, 24-12 saatte 1
– Kloramfenikol, Kedilerde: 50 mg/kg, oral veya IM,
12 saatte 1, Köpeklerde: başlangıç dozu 100
mg/kg, sonra 50 mg/kg, oral veya IM, 8 saatte 1
– Enrofloksasin 2,5 mg/kg, oral veya IM, 12 saatte 1
Hayvanlarda Tedavi
• Oksitetrasiklin (6-10 mg/kg) kuzularda
penisilin ve streptomisinden daha etkili
• Siprofloksasin ve doksisiklin farelerde
tularemi başarılı
• Bazı üçüncü generasyon kinolonların
(gatifloksasin ve moksofloksasin)
farelerdeki in vivo çalışmalarda daha etkili
Hayvanlarda Tedavi
• İn vitro antibiyotik duyarlılık testlerinde;
– Streptomisin, tetrasiklin, kloramfenikol,
tobramisin ve gentamisin duyarlılığı
– Kinolonların daha etkili olabileceği
– Beta-laktam grubunun ve azitromisinin dirençli
olduğu
Hayvanlarda Koruma ve Kontrol
•
•
•
•
Kene enfestasyonu
Erken teşhis/tedavi
Ticari bir aşı mevcut değil
Endemik alanlarda hayvanların hasta veya
ölü tavşanımsılar ve rodentler ile temas
etmemeleri sağlanmalı
Teşekkürler