İNSAN HAKLARI KAVRAM, KAYNAKLAR VE KORUMA

İNSAN H A K L A R I
KAVRAM, KAYNAKLAR VE
K O R U M A SİSTEMLERİ
ÖNSÖZ
iü
BİRİNCİ B Ö L Ü M
K A V R A M , K U R A L L A R V E YAKLAŞIM
§1. K A V R A M L A R VE T A N I M
1
1. Doğal Hukuk - Olan Hukuk
1
2. İnsan Onuru
3
3. Temel Haklar
8
4. Özgürlükler
10
5. Demokrasi
16
6. Ödevler
17
7. Temel davranış modeli olma özelliği
20
8. Tanım
24
§ 2. İNSAN H A K L A R I K U R A L L A R I N I N
ÖZELLİKLERİ
25
I. DOĞAL H U K U K T A N K A Y N A K L A N A N ÖZELLİKLER. 25
1. Evrensellik
25
2. Bireysellik
36
3. Kişisellik
39
4. Dokunulmazlık
40
5. Devredilmezlik/vazgeçilmezlik
42
II. İ Ç H U K U K T A N K A Y N A K L A N A N Ö Z E L L İ K L E R
46
1. Temel hakların üstünlüğü
47
2. Temel Hakların Bağlayıcılığı
III. U L U S L A R A R A S I
ÖZELLİKLER
HUKUKTAN
61
KAYNAKLANAN
6 8
1. Yeni hukuksallık kümesi
68
2. İnsan hakları andlaşmalarının özel konumu
3 . Yeni İlkeler
71
•
7
6
4 . Bireyin Öne Çıkması
5. Hükümet Dışı Kuruluşlar/Sivil Toplum Kuruluşları
80
81
6 . Karışma Öğretisi (Müdahale Doktrini)
85
§3. İNSAN H A K L A R I H U K U K D A L I
9 1
1. Özellikler
91
2. Hukuk Dalı Olarak İnsan Hakları
98
3. İnsan Hakları Sorunu
1 0
'
§4. K A Y N A K S O R U N L A R I
1
19
L Laiklik İlkesinin işlevi
120
2. Koşut Başvuru Yasağı
123
3. Uluslararası Kurallar Arasında Uyum Gereği
125
4. Tanıma Sorunu
127
İKİNCİ BÖLÜM
KAYNAKLAR
viii
§5. KLASİK T E M E L M E T İ N L E R
128
1. Uluslararası Eski Belgeler
128
2. Ulusal Eski Belgeler
130
3. Evrensel Bildirge (1948)
136
§ 6. ESKİ A N A Y A S A L A R I M I Z
139
§7. YÜRÜRLÜKTEKİ ANAYASA'NIN ÖZELLİKLERİ. 142
§8. T E M E L H A K L A R I N SINIFLANDIRILMASI
154
1. Sınıflandırma Sorunları
154
2. Kişi Haklan
156
3. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar
158
4. Siyasal Haklar
167
§9. YENİ H A K L A R
170
1. Gelişme Hakkı
171
2. Barış Hakkı
174
3. Vicdan İtirazcıları
176
4. Çevre Hakları
177
5. Halk Hakları
179
6. Azınlık Hakları
182
7. Tıbbi Etik İlkeleri
188
8. Biyo-Etik
189
9. Kadın Hakları/Cinslerarası Eşitlik
194
10. Çocuk Hakları
196
11. İletişim Hakları
198
ix
12. Bilgi Hukuku
2 0 2
13. Hayvan Haklan
2
§10. K U R U C U A N D L A Ş M A L A R
2
1 . Birleşmiş Milletler Andlaşması
^
4
06
2
0
6
2 . Avrupa Konseyi Statüsü
2
0
8
3. Avrupa Birliği Hakkında Lisbon Andlaşması
209
4 . I L O Anayasası
2
5 . U N E S C O Andlaşması
2 1 1
§11. İKİZ S Ö Z L E Ş M E L E R
2
1. Kişisel ve Siyasal Haklar Sözleşmesi ( K S H S )
1
1
0
2
213
2. Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi (ESKS)..216
§12. A V R U P A K O N S E Y İ B A Ğ L A M I
2 1 8
1. Avrupa insan Hakları Sözleşmesi
2. Avrupa Sosyal Şartı
§13. A M E R İ K A N D E V L E T L E R V E A F R İ K A
BAĞLAMI
1. Amerikan Devletler Arası İnsan Hakları Sözleşmesi
2
2 5 2
252
2 . Afrika Bağlamı
2 5 4
§14. ÖZEL K O N U L U A N D L A Ş M A L A R
2 5 7
1. İnsanlığa Karşı Suçlar
2 5 7
2. Soykırımın Önlenmesi ve Cezaladırılması Hakkında
Sözleşme
259
3. Eski Yugoslavya İçin Uluslararası Mahkeme Statüsü
261
4. Rwanda İçin Uluslararası Ceza Mahkemesi
263
x
5. Sierra Leone için Özel Mahkeme
264
6. Bosna-Hersek'in Yugoslavya'ya karşı başvurusu
264
7. Bosna-Hersek İnsan Haklan Denetim Sistemi
269
7. İşkence yasağı kavramı
271
8. İşkenceye Karşı BM Sözleşmesi
274
9. İşkencenin Önlenmesi Hakkında Avrupa Sözleşmesi
277
10. AİHS'nin 3. maddesi
281
11. BM Kişisel ve Siyasal Haklar Sözleşmesi'nin 7 ve 10.
Maddeleri
284
§15. T O P L U M S A L KESİ M K O R U Y A N
SÖZLEŞMELER
285
l . I L O Sistemi
286
2. Sığınmacıların Korunması
288
3. İnsani Hukuk
290
§16. AYRIMCILIĞIN Ö N L E N M E S İ
294
1. Ayrımcılık (Discrimination) kavramı
294
2. Her Türlü Irk Ayrımcılığına Karşı Sözleşme
295
3. AİHS'nin 14. Maddesi
297
4. 12Nolu Protokol
300
5. Sosyal Haklarda Ayrımcılığın Önlenmesi
302
6. Türk Düşmanlığı (Turcophobia)
303
7. Türkiye Aleyhine "Ermeni Soykırımı" İddiaları
305
8. Hoşgörüsüzlük
307
9. AGİT Belgeleri
307
x.i
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
K O R U M A SİSTEMLERİ
§17. İÇ H U K U K U M U Z D A K İ K O R U M A S İ S T E M İ
315
§18 D E V L E T İ N S O R U M L U L U Ğ U
317
§19. D E V L E T İ N T E M E L İ Ş L E V L E R İ N D E K O R U M A
325
I. Yasama Bağlamında Koruma
J /
II. Yürütme İşlevi Bağlamında Koruma
331
III. Yargı İşlevi Bakımından Koruma
3
§20. G E N E L O L A R A K U L U S L A R A R A S I K O R U M A
SİSTEMLERİ
-
3
J
6
3
357
I. Genel Nitelikler
II. Uluslararası Koruma Sistemlerinin İkincil Nitelikte
Olması
^
359
III. Iç yolların tüketilmesi
IV. Bileşik yapı: ana sistem - sözleşme sitemi ilişkisi
360
V. Denetim türleri
§21. BİRLEŞMİŞ M İ L L E T L E R K O R U M A S İ S T E M İ
I . Ana Sistem
364
3
Genel Kurul
4
3 6 5
Ekonomik v e Sosyal Konsey
İnsan Hakları Komisyonu
6
3
3
^
^'
Ayrımcılığın Önlenmesi ve Azınlıkların Korunması Hakkında
Alt-Komisyon
72
3
Kadın Statüsü Komisyonu
Güvenlik Konseyi
xii
3 7 3
3
75
Uluslararası Adalet Divanı
379
Genel Sekreterlik
380
II. Alt Sistemler (Sözleşme Komiteleri)
381
Irk Ayrımcılığını Kaldırma Komitesi
381
İnsan Hakları Komitesi
385
Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi
388
İşkenceye Karşı Komite
390
Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Kaldırılması Komitesi
393
Çocuk Hakları Komitesi
393
III. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sistemi
394
Uluslararası Çalışma Örgütü
394
Koruma Sisteminin Genel Nitelikleri
395
Genel Koruma Mekanizması
396
Rapor İnceleme Yöntemi
397
Uygulamayı İzleme Komisyonu
399
Devlet Şikayeti
401
Toplu Şikayet Yöntemi
402
Sendika Özgürlüğünü Koruma Amacıyla Öngörülen Özel
Yöntem
402
Sendika Özgürlüğü Komitesi
403
Soruşturma ve Uzlaştırma Komisyonu
404
§22. AVRUPA K O N S E Y İ SİSTEMİ
406
I. Ana Sistem
406
Bakanlar Komitesi
408
Parlamanter Meclis
411
Genel Sekreter
411
İnsan Haklan ve Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü
412
II. Avrupa İnsan Haklan Sözleşmesi Sistemi
415
1. Eski Sistem: Komisyon ve Mahkeme
415
2. Yeni Sistem
417
3. Avrupa İnsan Haklan Mahkemesi
418
III. Avrupa Sosyal Şartı
446
§23. GELİŞMEKTE O L A N SİSTEMLER
451
1. Amerikan İnsan Haklan Komisyonu
451
2. Amerikan İnsan Haklan Mahkemesi
454
3. Afrika Sözleşmesi Sistemi
455
E K : BAŞLICA A N D L A Ş M A L A R DİZİNİ
459
xiv