INTRO SB.indd

Ünitemizi Özetleyelim
kemikler
düzenli egzersiz
eklemler
k›s›mlar›
yeterli ve
dengeli
beslenme
sa¤l›¤›
kaslar
Destek ve Hareket Sistemi
görevi
hastal›klar›
eklem rahats›zl›klar›
destek ve hareket
sa¤lamak
k›r›k, ç›k›k, burkulma
iç organlar›m›z›
korumak
vücudumuza
flekil vermek
damarlar
çal›flmas›
yap› ve
organlar›
kalp
görevi
kan
kan pulcuklar›
hücreleri
kan pompalamak
teknolojik
geliflmeler
Dolafl›m Sistemi
alyuvar
akyuvar
yard›mc› dolafl›m
sistemi
yutak
yap› ve organlar›
görevi
soluk borusu
Solunum Sistemi
bronfl ve bronflcuklar
anjiyo
kalp pili
kan nakli
lenf
dolafl›m›
teknolojik
geliflmeler
akci¤erler
grip afl›s›
bronkoskop
hastal›klar›
zatürre
verem
180
baypas
soludu¤umuz havadaki
oksijenin kana geçmesini
sa¤lamak, kandaki
karbon dioksiti vücuttan
uzaklaflt›rmak
burun
g›rtlak
kas›l›p-gevfleme
akci¤er
kanseri
kabakulak
kufl gribi
Hayat›m›z›n Neresinde?
Teknoloji ve Sa¤l›k
Yapay kalp
Teknolojik geliflmeler sayesinde t›p alan›nda önemli
geliflmeler kaydedilmifltir. Son zamanlarda s›kça
duydu¤umuz geliflmelerden biri de yapay olarak üretilen
organlard›r. Foto¤raflarda görülen yapay kalp, protez
bacak bunlara örnek verilebilir. Bu organlar, iyileşmek için
organ nakli sırası bekleyen insanlara ümit vermektedir.
Yapay olarak geliştirilen organlar, istenildiğinde ihtiyacı
olan hastaya takılabilecek ve böylece organ yetmezliğine
bağlı ölümler engellenebilecektir.
Protez
bacak
Teknolojinin tıp dünyasına getirmekte olduğu yeniliklerden bir diğeri de ameliyatlarda robotların kullanımıdır. Henüz
çok yaygın olmasa da robotların kullanımı ameliyathanelerde
birçok değişimi de beraberinde getirmifltir. Doktorlar hastaya değil,
robotun kumanda merkezine dokunarak ameliyatı yapmaktad›r.
Bu şekilde farklı şehirlerdeki hastalar bir merkezden ameliyat
edilebilecektir.
T›p dünyas›ndaki teknolojik geliflmelerin bu olumlu etkilerinin
yan› s›ra baz› olumsuzluklar› da görülebilmektedir. Örne¤in,
akci¤er nakli teknolojik geliflmelerin rol ald›¤› bir uygulama
olmas›na ra¤men akci¤er nakli sonras›nda baz› tehlikeli durumlar ortaya ç›kabilmektedir.
Örne¤in; vücudun ba¤›fl›kl›k sisteminin önemli savaflç›lar› olan akyuvarlar›n sald›r›s›yla
bronfllar t›kanabilmekte, bu sebeple akci¤erler görevini yerine getirememektedir. Bütün
bu geliflmelere ra¤men AIDS, kufl gribi, baz› kanser türleri gibi hastal›klar›n tedavisi için
afl› ve ilaçlar›n gelifltirilmesi konusunda çal›flmalar devam etmektedir.
Elefltirel Düflünme
• Fen ve teknoloji alan›ndaki geliflmelerin sa¤l›¤›m›z üzerindeki olumlu ve olumsuz
etkileri nelerdir?
• Teknolojik geliflmelerin h›z›n› göz önüne ald›¤›m›zda, gelecekte sa¤l›¤›m›z› etkileyebilecek hangi teknolojik geliflmeler bizi beklemektedir?
• Sizce sa¤l›¤›m›zla ilgili teknolojik geliflmeler ortaya ç›karken hangi çevresel, ahlaki,
ekonomik koflullar göz önüne al›nmal›d›r?
181
Ders Kitab› Ünite Sonu De¤erlendirme Sorular›
A
Aşağıdaki cümlelerden hangilerinin doğru (D), hangilerinin yanlış (Y) olduğunu
belirleyelim. Yanlış olduğunu düşündüğümüz cümlelerin doğrularını defterimize yazalım.
1. Kalça kemiği kısa kemiklere örnektir.
2. Kafatasımızda oynamaz eklemler bulunur.
3. Mide kas›, çizgili bir kast›r.
4. Büyük kan dolaşımı kalbin sol karıncığında başlar.
5. Tükürük, mukus ve gözyaşı vücudun zararlı mikroorganizmalara karşı doğal
engelleridir.
6. Sigara, hava kirliliği ve asbest solunum sistemimizi olumsuz etkiler.
B
Aşağıdaki cümlelerde daire içine alınmış harflerin bulundu¤u yerleri kutu içindeki
uygun sözcüklerle/ifadelerle tamamlayarak defterimize yazalım.
yar› oynar, alveol, k›k›rdak, akci¤erler, k›lcal damar, oynamaz, lenf, kemik
dokusu, gevfler, kemik zar›, düz, çizgili, kalp, kas›l›r, oynar, kemik ili¤i
a ........
c olmak üzere üç kısımdan meydana
b ve ........
1. Uzun bir kemik dıştan içe doğru ........,
gelir.
ç eklem, göğüs kafesimizde ........eklem
d
2. Kolumuzda ........
bulunur.
e kaslar bulunur.
3. Mide, karaciğer ve ince bağırsakta ........
4. Bir topu tutmak için kolumuzu büktüğümüzde, kolumuzun arkasında bulunan kaslar
g
f bu sırada kolumuzun önündeki kaslar ........
........
h arasında gerçekleşir.
5. Küçük kan dolaşımı kalp ile ........
› toplayarak yeniden kana kazandırır.
6. Kandan hücreler arasına sızan maddeleri ........
i de gerçekleşir.
7. Akciğerlerde kan ile hava arasındaki gaz alış verişi ........
C
Aşağıda verilen kavramlar› görevleri ile eşleştirelim. Görevin numarası ile eşleştirdiğimiz
kavramın harfini defterimize yazalım. Bir kavram birden fazla kullan›labilir.
Kavramlar
Görevleri
a. akyuvar
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
b. kılcal damar
c. kan pulcukları
ç. atardamar
d. toplardamar
e. alyuvar
f.
182
lenf damarlar›
Kanı hücrelere kadar götürür.
Oksijen ve karbon dioksit taşınmasında görevlidir.
Kanı kalpten vücuda taşır.
Kırmızı kan hücreleridir.
Vücuttaki kanı kalbe getirir.
Kanın pıhtılaşmasını sağlar.
Vücut savunmasında görevlidir.
Kandan hücreler arasına sızan maddeleri toplayarak
tekrar kana kazandırır.
D
Afla¤›da verilen sorularda do¤ru seçene¤i defterimize yazal›m.
1. Aşağıdakilerden hangisi dolaşım sistemiyle ilgili hastalıkların tedavisinde teknolojik
gelişmelere bağlı olarak kullanılan yöntem veya aletlerden değildir?
A) Kalp masajı
B) Kalp pili
C) Kalp nakli
D) Anjiyo
2. Afla¤›dakilerden hangisi ya da hangileri kan bağışının insan vücudu açısından önemini
belirtir?
I. Kemik iliğinin yağlanmasını önler.
II. Baş ağrısı, stres ve alerjik reaksiyonlara iyi gelir.
III. Kan bağışından sonra vücutta yeni kan hücreleri yapılır.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I, II, III
3. Kan› vücudumuza pompalayan organ aşağıdakilerden hangisidir?
A) Böbrekler
B) Akciğerler
C) Kalp
D) Mide
4. Kan grupları arsındaki kan alış verişi hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?
A) B grubu, AB grubundan kan alabilir.
B) O grubu, O grubuna kan verebilir.
C) A grubu B grubundan kan alabilir.
D) AB grubu, O grubuna kan verebilir.
5. Aşağıda verilen özelliklerden hangisi bakterilerle ilgilidir?
A) ‹nsanlarda AIDS, çiçek, çocuk felci, hepatit gibi hastalıkların sebebidir.
B) Bir başka canlının hücreleri içinde canlılık özelliği gösterir.
C) Hücre zarı, sitoplazma ve kalıtsal materyalleri vardır.
D) Ne canlı ne de cansızdır.
6. Alveollerle kılcal damarlar arasındaki gaz alış verişiyle ilgili afla¤›da verilenlerden hangisi
ya da hangileri doğrudur?
I. Alveolleri dolduran havanın içindeki oksijen kılcal damarlara geçer.
II. Küçük kan dolaşımında oksijence fakir kan temizlenmek üzere k›lcal damarlarla
alveollere gider.
III. Karbon dioksit kılcal damarlardan alveollere geçer.
IV. Alveollere geçen karbon dioksit soluk verirken dışarı atılır.
A) Yalnız I
B) I-II
C) I-II-III
D) I-II-III-IV
7. Solunum sistemimizi oluflturan yap› ve organlar›n s›ralan›fl› hangi seçenekte do¤ru
olarak verilmifltir?
A) Burun - Yutak - G›rtlak - Soluk borusu - Akciğerler
B) Burun - Soluk borusu - G›rtlak - Yutak - Akciğerler
C) G›rtlak - Yutak - Burun - Akciğerler - Soluk borusu
D) Akciğerler - Soluk borusu - G›rtlak - Yutak - Burun
183