gökkuşağını her gün görebilir miyiz?

GÖKKUŞAĞINI HER GÜN GÖREBİLİR MİYİZ?
Hazırlayanlar; Burçak Yiğitoğlu, Zeynep Yavuz, Öykü D. Yavuz
ÖZET
Bu öğrenme-öğretme modülü 7.Sınıf fiziksel olaylar öğrenme alanına
dahildir.Işığın madde ile etkileşimini açıklarken ışığın soğurulması olayını günlük
hayatta sıklıkla karşılaştığımız gökkuşağı olayına vurgu yaparak karar verme
aşamasının oluşmasını gerçekleştirir.
Işığı hangi maddelerin soğurduğunun kavratılması için etkinlikler
yapılmaktadır.Etkinlikler ışığın madde ile etkileşiminden oluşan ışığın soğurulması
olayını içerir. Gökkuşağı olayı ile ışığın soğurulması olayı arasındaki ilişkiyi
kavrarlar.
Modülün İlgili Olduğu
Sınıf Seviyesi: 7.Sınıf
Öğrenme Alanları: Fiziksel olaylar/ Işığın Soğurulması
Ünite: Işık
2013 Fen Bilimleri Öğretim Programındaki Öğrenme Kazanımları
7.4.2.Işığın Soğurulması
7.4.2.1.Işığın madde ile etkileşimi sonucunda madde tarafından
soğrulabileceğini keşfeder.
7.4.2.2.Beyaz ışığın tüm renklerinin bileşiminden oluştuğu sonucunu çıkarır.
7.4.2.3. Gözlemleri sonucunda cisimlerin, siyah, beyaz ve renkli görülmesinin
nedenini, ışığın yansıması ve soğrulmasıyla ilişkilendirir.
GÖKKUŞAĞINI HER GÜN GÖREBİLİR MİYİZ?
Senaryo
Bir gün annemle parka gezmeye gitmiştik. Gökyüzüne baktığımda çizgi filmde
izlediğim gökkuşağının olmadığını fark etmiştim. Anneme niye gökkuşağı olmadığını
sordum. Annem ise gökkuşağının her zaman olmayacağını, sadece yağmurlu-güneşli
havalarda görülebileceğini söylemişti. Bende neden böyle olduğunu merak
etmiştim. Benim gibi birçok arkadaşımın gökkuşağının neden her gün değil de
havanın yağmurlu-güneşli olduğu zamanlarda oluştuğunu merak ettiklerini
düşünüyorum.
Problem durumu: Gökkuşağını her gün görebilir miyiz?
ÖĞRENCİ ETKİNLİKLERİ
Etkinlik 1: Işığı Soğuran maddeler ( Araştırma ödevi)
Madde
Işığı soğurur
Işığı soğurmaz
Tahta
Siyah Karton
Cam
Ayna
Perde
Beyaz kağıt
Işığı soğuran maddelere tabloda çarpı koyunuz.
1.Çevrenizdeki maddelerden hangilerinin ışığı soğurup soğurmadığına örnek
veriniz.
CEVAP:
Etkinlik 2: Gökkuşağı Oluşturalım mı?
Deneyde kullanılacak malzemeler:
-
Cam su bardağı
-
Beyaz kağıt
-
Su
-
Masa ( Üzerine cam su bardağını koymak için)
-
Işık alan bir ortam
Deneyin yapılışı:
Cam su bardağı su ile doldurulur. Bardağın yarısı masanın dışında kalacak ve
düşmeyecek şekilde yerleştirilir. Bardağa güneş ışığının geldiğinden emin
olunmalıdır. Yere beyaz bir kağıt konulur. Güneş ışınlarının bardaktan geçerek
kağıdın üzerine vurması gerekmektedir. Kağıdın ve bardağın konumları, kağıt
üzerinde gökkuşağını görene kadar değiştirilir. Gökkuşağı kağıda yansıyacaktır.
Yukarıda verilen malzemeler ile deneyin yapılışını gerçekleştirdikten sonra;
1) Gözlemlerinize ve teorik bilgilerinize dayanarak gökkuşağının nasıl
oluştuğunu açıklayınız.
2) Deneyi siyah su bardağı ile tekrarlayınız.Cam su bardağı ile aldığınız
sonucu elde ettiniz mi? Neden?
CEVAP:
Etkinlik 3: Problem Çözme ( Gökkuşağının nasıl oluştuğunun düşünülmesi)
Ailece piknikte olduğunuzu düşünün.
Birkaç dakika yağan şiddetli yağmur,
yerini güneşli bir havaya bıraktı.
Beliren güneşle birlikte gökkuşağı
oluştu. Küçük kardeşiniz gökkuşağındaki
renklerin neden kaynaklandığını ve nasıl
oluştuğunu sordu. Bu soruyu nasıl
cevaplarsınız?
Problem çözme planı
Bilgi topla.Yansıma ve kırılma
yap.Arkadaşlarınla konuyu
olaylarını gözden geçir.Işık
tartış.Gökkuşağı ne zaman
prizmasını incele.Işığın
görülür? Hiç bekleyip
renklerine ayrılması için hangi
gökkuşağı göremediğiniz oldu
şartların oluşması gerektiğini
mu?
düşün.
Toplamış olduğun bilgileri
Kararını ver ve gökkuşağının
nasıl oluştuğunu açıkla.
düzenle.Bir yağmur
damlasında kırılma ve
yansımanın nasıl olduğunu
belirle.
Genelleme yap.Bir gökkuşağı
görünmeden önce neden belli
şartların oluşması gerekir?
Bilgilerini analiz et.Yağmur
damlası ile ışık prizmasının
benzer özelliklerini göz önüne
al.Aynadaki yansımayı
hatırlayarak buradaki yansıma
ile ilişkilendir.
Kaynak: 7.Sınıf Meb Etkinlik Kitabı( Değiştirilerek alınmıştır.)
Etkinlik 4: Hangisi daha sıcak?
Deney Malzemeleri:

2 adet beher

2 adet termometre

Beyaz ve siyah kumaş
parçası

Işık alan bir ortam
Deneyin Yapılışı:
Beherlerden birine beyaz bir kumaş parçası diğerine ise siyah bir kumaş parçası
konulur ve iki beher içerisine de birer termometre bırakılır.Siyah ve beyaz
kumaşların bulunduğu beherleri ışık alan bir ortama bırakarak bir süre beklenir.
Yukarıda verilen malzemeler ile deneyin yapılışını gerçekleştirdikten sonra;
1)Gözlemlerinize dayanarak iki beherde de sıcaklık aynı mıdır?
2) Bu olayı nasıl açıklarsınız?
CEVAP:
ÖĞRETMEN NOTLARI
IŞIĞIN SOĞURULMASI
Işığın Maddelerle Etkileşimi
Işık doğrusal yolla yayılır. Maddelerin görülmesinin nedeni ışık–madde
etkileşimidir. Işık–madde etkileşimi, bütün maddelerde aynı şekilde
gerçekleşmez.
Işık, maddelerle üç yolla etkileşir. Işık kaynağından çıkan ışık ışınları bir maddeye
çarptığında maddenin ışık geçirme özelliğine göre;
• Işık ışınlarının büyük bir kısmı maddeden
geçebilir.
• Işık ışınlarının bir kısmı maddeye çarpınca geri
dönebilir yani yansıyabilir.
• Işık ışınlarının büyük bir kısmı maddeden
geçemez.
Maddeler, üzerine düşen ışığı geçirip
geçirmemesine göre; saydam madde, yarı saydam madde, saydam olmayan madde
olarak üç kısımda incelenir.
Örnek
1- Beyaz kâğıt, üzerine düşen ışığın çok az bir kısmını yansıtırken bir kısmını da tutar ve
çok az ışığın geçmesini sağlar.
2- Samanlı kâğıt, üzerine düşen ışığı beyaz kâğıttan daha az yansıtırken, ışığı beyaz
kâğıttan daha fazla tutar ve daha az ışığın geçmesini sağlar.
3- Siyah karton, üzerine düşen ışığın tamamını tutar ve ışık geçirmediği gibi yansıtmaz.
Çevresine ışık yayan kaynaklara ışık
kaynağı denir. Güneş, yıldızlar, ateş
böceği gibi doğal ışık kaynaklarının yanı
sıra ampul, mum gibi yapay ışık kaynakları
da vardır.
Işık kaynağından çıkan ışık ışınları madde
ile karşılaşınca madde tarafından ya
yansıtılır, ya soğurulur (emilir) ya da
geçirilir.
Güneş ışınları üzerine düştükleri cismin sıcaklığının artışına sebep olurlar.
Yazın Güneş ışığı alan ortamların daha sıcak, Güneş ışığı almayan gölge ortamların
daha serin olmasının sebebi budur. Üzerine ışık düşürülen cisimlerden ışığı daha
çok soğuran cismin sıcaklığındaki artış daha fazla olur.
Doğrudan ışık kaynağı altında
bırakılan cisimler daha çok ısınır.
Ayrıca aynı ortamda olan
cisimlerden koyu renkli olanlar
ışığı az yansıtıp daha çok
soğurduklarından açık renklilere
göre daha çok ısınırlar.
Eşit büyüklükte biri beyaz diğeri
siyah kumaş parçalarını eşit süre boyunca Güneş ışığı altında bekletirsek siyah
kumaş parçasının daha çok ısındığını sıcaklıktaki artışın daha fazla olduğunu
görürüz.
IŞIĞIN YANSIMASI
Güneşli bir günde pencereden odanın içine giren ışığı
saat camı veya küçük bir cep aynası kullanarak odanın
tavanına çıkartabilirsiniz. Bu yansıtma işlemi sırasında
ışığın doğrultusunu değiştirerek farklı bir yönde
ilerlemesini sağlarsınız. Su kenarlarındaki ağaçların su’
da oluşan görüntüleri yansımanın doğada gerçekleşen
halidir.
( Işığın yansımasına ayrıntılı yer verilmez.)
ÖĞRETİM YOLLARI
1.Öğretim tipi:
- Önerilen süre zarfında ilk üç ders konu hakkında kısa bilgilerin verilmesi için
sunuş yoluyla öğrenme uygulanmıştır.
- Senaryonun tartışılması beyin fırtınası ve soru cevap teknikleri ile
desteklenmiştir.
- Etkinlik 1 de araştırma inceleme yoluyla öğretim stratejisi baz alınmıştır.
Araştırma ödevidir.
-Etkinlik 3 öğrencilerin problem çözme tekniklerini kullanmasını sağlar.
- Etkinlik 2 ve 4‘de deney yoluyla fen öğretimi tekniği kullanılmıştır.
- Değerlendirme yapılırken alternatif değerlendirme aracı tercih edilmiştir.
2.Önerilen süre: 4 ders saati
3.Hangi derste ne anlatılacak:
1.Derste yapılacaklar:


Senaryoyu tartışma ve öneriler getirilmesi
Işık, ışıkla madde etkileşimi hakkında bilgi verilmesi.
2.Derste yapılacaklar:



Işığın soğrulması hakkında bilgi verilmesi.
Işığı soğuran maddeleri ayırıp Etkinlik 1’deki tabloyu
doldurunuz.(Araştırma ödevi)
Etkinlik 2’yi yaparak gökkuşağının oluşması için gerekenleri yazıp
söyleyiniz.
3.Derste yapılacaklar:


Işığın yansıması ile ilgili bilgi verilmesi ( aynalara,indislere yer verilmez.)
Etkinlik 3 ‘ü yaparak günlük hayatta karşılaşılan bir problemi çözerler.
4.Derste yapılacaklar:


Etkinlik 4’ü yaparak ışığın soğurulması ve yansımasını sonucu ortaya çıkan
sıcaklık kavramının farkında olunmasının sağlanması
Değerlendirme.
DEĞERLENDİRME
1) Parlak bir cismin üzerine gönderilen bir ışık demeti için;
I.
II.
III.
Cismin diğer tarafına geçer.
Tamamı cisim tarafından soğrulur.
Tamamı yansır.
Yargılardan hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
2) Aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Cisim üzerine gönderilen ışın demeti her zaman yansımaz.
B) Cam parçasına çarpan ışık demeti camın diğer tarafına geçer.
C) Bütün cisimler üzerine düşen ışığı aynı oranda yansıtırlar.
D) Parlak metal parçasına gönderilen ışık demeti metalin diğer tarafına geçer.
3) Aşağıdakilerden hangisi ışığın yansıması sonucu oluşan bir olaydır?
A) Beyaz ışık demetinin renklere ayrılması
B) Göz yüzünün mavi gözükmesi
C) Ortamdaki cisimlerin gözükmesi
D) Teleskopla cisimlerin gözükmesi
4) Işık ile ilgili ;
I.
II.
III.
Farklı yoğunluktaki ortamlarda kırılır.
Güneş ışığında ısı enerjisi vardır.
Işık doğrusal olarak yayılır.
Verilenlerden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I,II ve III
5) Aşağıdakilerden hangisi bir ışık kaynağı değildir?
A) Cam parçası
B) Mum
C) El feneri
D) Güneş