Sigortacılık ve Yangın

Sigortacılık ve Yangın
Nesrin Zini, Elek. Miih.
ÖZET
Yıınf’m' m algılanması ve söndürülmesine yönelik
sistemler kuşkusuz sigorla şirketleri için çok
önemlidir. Ancak yangının önlenmesi ile ilgili
düzenlemeler bir sigortacı için dalıa da önem
kazanmakladır. Bu yazıda sigortacının yangın
ve sigortaya konu olabilecek diğer risklere bakışı
anlatılmış ve sigortacılık açısından risk nedir.
risk ııe şekilde sigortaya devredilir, sigorta
şirketinin riski kabııl etmesi ve riski kabul ederken
sigorla şirketi tarafından önemsenen kriterlerin
ne olduğu, önlemler ve sigorta primi konuları
üzerinde durulmuştur.
ile sözkonusu risklerin neler olabileceği, ne fiyat
uygulanması gerektiğini belirler. Sigorta şirketleri
kendi şirket politikalarına uygun şekilde teminat
verdikleri riskin tamamını üzerinde tutmak
istemezler. Riskin ne kadarının şirket bünyesinde
tutulması gerektiği ve ne kadarının reasürans
şirketlerine devredilmesi gerektiği belirlenir.
Riskin kalan bölümü reasürans şirketlerine
satılarak risk dağıtılır.
Ayrıca bu çalışmaların içerisinde Risk Yönetimi
departmanı tarafından hazırlanan raporların
verileri, sigorta şirketinin risk sındlandınııasını
yaparak, riskin dummuna göre belirli koruma ve
önleme tedbirlerinin alınması koşulu ile kabul
edebilir ya da riski kabul etmeme karan alabilir.
Insurance And Fire
ABSTRACT
For insurance companies; no doubt fire detection
and extinguishing systems are very important.
However, the rules of offire prevention are most
important for insurers. This article is prepared
for the explanation of insurer's look about the
fire and other risks which could be concerned
with insurance, what risk is. how the risk is
transfered to insurance company, the acceptance
rules of the risk by insurance company and the
acceptance specification, the prevention of
possible risks and the premium.
Sigortacılıkta Risk
Genel anlamıyla sigortacılık' ta risk, bilinmeyen
ve ani şekilde ortaya çıkan tehlike olarak ifade
edilir. Beklenmeyen bu olaylar işin durmasına.
aksamasına veya malvarlığının azalarak.
işletmenin güçsüzleşmesine yol açabilir.
Sürdürülen ekonomik yaşamın içinde varolan
(inansal ve beklenmeyen riskler için önceden bir
hazırlık yapılmamış, önlem alınmamışsa çok
ciddi sonuçlar doğabilir. Beklenmeyen risklerden
en önemlisi yangındır ve sel-su baskını, fırtına.
deprem, kötü niyetli hareketler vb. diğer riskler
sigorta genel şartları gereği yangın ve ek
teminatları adı alımda tazmin edilir. Yani yangın
teminatını almadan yukarıda belirtilen diğer
teminatları almanız mümkün olamamaktadır.
Riskin Sigortaya Devri
Kuruluşlarda risklerin oluşturabileceği kayıp.
yönelimce şu şekillerde güvence altına alınabilir:
Hasar potansiyelinin devredilmesi,
(sigorta şirketlerine)
Hasar potansiyelinin bir bölümünün
kuruluş üzerinde tutulması,
Hasar potansiyelinden sakınmak, (hasarı
önlemek)
Hasarlardan korunmak, (riski azaltıcı çalış¬
malar yapmak)
Ancak hasar potansiyelinin belirli bir bedel
karşılığında başka bir kuruma devredilmesi ilk
aşamada değil, en son aşamada düşünülmesi
gereklidir. Kuruluş öncelikle :
Hasar olma ihtimali azsa,
Hasar ihtimali fazla, ancak sigorta fiyatı
çok yüksek ise,
Sigorta hizmeti alınmayacak bir risk ise,
Belirli bir bedele kadar olabilecek hasarları
karşılayabilecek mali yapıda ise,
mevcut risklerinin bir bölümünü üzerinde taşımak
isteyebilir yada bir bölümünü veya tümünü
devretmeyi tercih edebilir. Burada sigorta
şirketleri devreye girer.
-
Sigorta Şirketininin Riski kabul Etmesi
Sigorta şirketleri, teminat verilecek risklerin
seçiminde titiz davranmalıdır. Aynı iş kolunda
faaliyet gösteren işletmeler yeri, konumu ve
işletme koşullan nedeni ile farklı risklere sahip
olabilmektedir. Sigorta şirketlerimle mevcut Risk
Yönetimi departmanlarında çalışan Risk
Mühendisleri yaptıkları ziyaretler ve çalışmalar
Sigorta Şirketi Tarafından Önemsenen
Kriterler
Endüstrinin gelişip değişmesi ile birlikte prosesi
kolaylaştıran ve tek bir hacimde hammaddenin
girip, mamul maddenin çıktığı, hatta depolamanın
da aynı hacimde yapıldığı üretim tarzları
benimsenmektedir. Bu arada üretimi sağlayan
proses hatlarının değerleri de yükselmektedir.
Herhangi bir nedenle çıkan yangının kontrol
altımı alınamaması durumunda ise kayıp ciddi
boyutlarda olmaktadır. Bu nedenle sigorta
şirketleri riski yerinde görerek yangın ve diğer
tehlike potansiyeli hakkında aşağıda yer alan
konularda bilgi almak amacıyla ziyaretlerini
gerçekleştirir :
Risk ile ilgili yerleşim bilgileri : Dere kenarı,
eğimli arazi, komşularının faaliyet konuları ve
bitişikliği, binaların birbirine uzaklığı vb.
Bina bilgileri : Binaların yapı tarzları, kat
adetleri, tüm birimlere ait binaların ayn ayrı yada
tek bir bölüm içerisinde olması,
- Güvenlik : Bekçi, kontrol düzeni, hırsızlık
önlemleri, gece aydınlatması, dışarıda depolama
yapılıp yapılmadığı.
- Üretim aşamaları ve depolama koşulları:
Kullanılan hammaddeler, üretilen mamul madde.
depolama ve istifleme şekli, depolanan malların
yanma düzeyi,
- Yangın riski ve mücadele imkanları : Üretimde
kullanılan maddelerin yanıcı ve parlayıcı
özelliklerinin bulunup bulunmadığı, yangının
yatayda ve dikeyde yayılma olanağı, yangın suyu
tesisatı, portatif yangın söndürücüler, özel yangın
algılama ve söndürme sistemlerinin varlığı.
işletmenin yangın ekibi, itfaiyenin uzaklığı ve
müdahale imkanları, vb.
bakım, sigara ve iş güvenliği :
- Temizlik, durumu,
Riskin bakım
makiııa bakım ekibinin
bulunup bulunmadığı, sigara yasağının dikkatli
uygulanması, sıcak çalışına (kaynak) izin sistemi
uygulamaları,
- Terör, fırtına ve taşıl çarpması gibi diğer
riskler.
İşletmenin ve emleanın ısı, duman ve sudan
etkilenme derecesi,
Özet olarak en küçük atölyeden büyük sanayi
tesislerine kadar sigortacı açısından riski azaltıcı
en önemli kriterler temizlik, düzenlemeler, idari
ve yangın önlemleridir. Yani öncelikle potansiyel
yangın risklerinin minimize edilmiş olmasıdır.
İyi düzenlenmiş bir tesiste makinalar arasındaki
yeterli boşluklar, taşıyıcı araçların geçeceği yollar,
hammadde ve mamul madde için işaretlenmiş
bekletme alanları bulunmalıdır. Proses esnasında
çıkan her türlü atık malzemenin ortamdan en kısa
zamanda belirlenen toplama noktasına aktarılması
sağlanmalı ve sonrasında bekletilmeden tesisten
uzaklaştırılmalıdır.
Yukarıda belirtilen düzenlemelerle birlikte
yangının başlangıç aşamasında algılama sistemleri
ve güvenlik görevlilerinin yada oluşturulan
organizasyonda görev verilen kişilerin kontrolları
ile tesbit edilebilmesi, yangına müdahale olanağı
sağlayacak sistem, ekipman ve organizasyonun
-
bulunmasıdır. Burada söz konusu olan özellikle.
- Yangının başlangıç aşamalarında
belirlenebilmesi için doğru projelendirilmiş ve
uygulanmış algılama sistemi.
- Özel hacimlerde riske uygun seçilmiş gazlı.
kuru-yaş kimyasallı, köpüklü, otomatik ve
gerektiğinde elle boşaltmalı özel yangın söndürme
sistemleri,
- Tesis edilen bir yangmdolabı-yangın hidrantı
tesisatında ihtiyaç olunacak yeterli kapasitedeki
su deposunun sadece bu tesisata hizmet vermesi
yada prosese ve günlük kullanıma hizmet veren
depolarda rezerv su bulundurulması.
Bu tesisata basınçlı suyu sağlayacak yeterli
kapasitede güvenilirlikte yangın pompa düzene¬
ğinin oluşturulması.
Gerektiğinde itfaiyenin dışarıdan bağlana¬
bilmesine olanak sağlayan düzeneğin hazırlanmış
olması,
-
•
gibi uygulamalardır. Atlanmaması gereken en
önemli konu ise yangın sistem ve ekipmanlarının
periyodik bakım ve kontrollannm yapılmakta ve
ihtiyaç duyulduğunda çalışır durumda olmasıdır.
Önlemler ve Sigorta Primi
Bütün bu sözettiğimiz konular gelişmiş ülkelerde
sigorta primlerinde indirim sağlayabiliyor, yada
olmaması durumunda sigorta şirketleri tarafından
sigortaları yapılmayabiliyor. Ancak ülkemizde
sigorta şirketleri tarafından bu anlayış henüz tam
olarak benimsenmemiştir. Kötü bir riske yüksek
prim uygulanması ve yangın önlemleri konusunda
yaptırım uygulamaya çalışan bir sigorta şirketinin
rakip şirketi riskin durumuna bakmadan ve
yaptırım ihtiyacı duymadan daha iyi bir teklif ile
fiyat verebilmektedir. Ancak sigortalılar mevcut
değerlerinin sigorta şirketleri tarafından
karşılanacağını bilseler de böyle bir afetten
çıkmak için yapılacak yeniden yapılanma
çalışmalarının zorluğunu ve moralite ile birlikte
yerine konulması çok uzun süreler alabilecek
pazar payı kayıplarını düşünerek yukarıda
bahsettiğimiz konulara yaklaşımlarını yeniden
gözden geçirmelidir.
Sigorta şirketleri de bu çalışmalara destek
olmalıdır.
Günümüzde birçok sigortalı, sigorta şirketinin
ziyaretinden, taşıdığı riskleri bilmek istemesinden
memnuniyet duymaktadır. Sigorta şirketleriyle
sigortalının yapacakları çalışmalar karşı karşıya
bulunulan olumsuzlukları ortadan kaldıra¬
caktır.
Referanslar:
Risk Yönetimi - H. Cemal ERERDt
Property Insurance Risk Assesınent and
Control - James Sanderson
- Fire Risk Assesınent Kursu - Mapfre Re
-
Nesrin Zini
Nesrin Zini 1963 yılında Gönen de doğdu.
Çamlıca Kız Lisesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi
- Elektrik Mühendisliği bölümünü bitirdikten
sonra / 984 yılında Yanmar Endüstri ve Tie.
Af de çalışmaya başladı. 1997 yılında
buradaki görevinden ayrılarak Commercial
Union Sigorla A.S-' ne geçti. 1998’ de Türk
Sigorta Enstitüsü nü bitirdi. Halen Risk
Yönetimi - Müdür görevini sürdürmekledir.
Mekanik Tesisatta
Yangın Yayılımını Durdurma Önlemleri
Mustafa Aydın, Mak. Müh.
I
ÖZET
Burada, mekanik tesisatlarda yangın
yayılımını durdurma ünlemleri başlığı altında
özellikle hava dağıtım kanallarında
kullanılan yangın damperleri He ilgili özeI
bilgiler verilmektedir. Yatığın güvenliği bir
sistem olarak düşünülmeli ve mekanik tesisat
(Isıtma - soğutma ve havalandırma tesisatı,
sıhhi tesisat, yangın söndürme tesisatı) ile
elektrik tesisatı birbiriyle uyum içinde
çalışacak şekilde tasarım yapılmalı ve sistem
içinde ihtiyacı tam olarak karşılayacak
ürünlerin seçilmesi gerekmektedir.
Preventing Fire Spread in HVAC System
ABSTRACT
In this article, some general information
aboutfire safety andfire-stop in HVAC system
is given. It is recommended thatfire security
should be considered as a whole system and
mechanical and electrical designers should
be in coordination. Also the materialselection
should be made according to the system
requirements.
Giriş
Genellikle Türkiye’ de ilk olarak yapının
mimari projesi hazırlanmakıa, daha sonra
ayn ayn ilgili kişiler tarafından diğer tesisat
projeleri (Isıtma - soğutma ve havalandırma
tesisatı, elektrik tesisatı, yangın tesisatı ve
sıhhi tesisat) mimari proje üzerine
işlenmektedir. Bu ara aşamalarda birimler
arasında bir diyalog kurulamamakta, ancak
bir sorun ortaya çıktığı zaman görüşmeler
yapılarak bir çözüme ulaşılmaktadır.
Dolayısıyla bu sürecin böyle devam etmesi
hem zaman, hem de ekonomik olarak bir
kayba neden olmaktadır. Aynı zamanda
sistemin çalışma verimini de olumsuz olarak
etkilemektedir.
Yangının Mekanik Tesisata Etkisi:
Yapı içerisindeki bölümler (mahaller)
birbirinden bağımsızdır. Fakat müşterek
tesisatı oluşturan ısıtma, soğutma ve
havalandırma amacıyla kullanılan hava
kanalları, sıhhi tesisat boruları, elektrik kablo
kanalları, vs. montajı yapılırken duvar ve
döşemelerde açıklık meydana getirirler.
Özellikle bu bölümlerin iç hava kalitesinin
belirlenen değerlerde tutulması için
uygulanan hava kanalları yapıyı bir ağ gibi
örer. Böylece bağımsız gibi gözüken bu
mahaller hava kanalı açıklıkları nedeniyle
aslında birbirine bağlıdır.
Yangın çıkması durumunda ortaya çıkan
duman ve zehirli gazlar kanal içerisinden
diğer mahallere yayılır. Aynı zamanda
yangın, hava kanalı açıklıklarından diğer
bölümlere sıçrar. Bunun yanı sıra ortaya
çıkan yüksek sıcaklık nedeniyle kullanılan
kanal malzemeleri (yalıtım malzemeleri, askı
dübellcri, vs. ) deforme olur ve yangının
yayılmasını artırıcı bir rol oynar.
Hava Kanallarını Koruma Önlemleri:
Meydana gelebilecek zararları en aza
indirebilmek için kullanacağımız malzeme¬
lerin belirli özelliklere sahip olması gereklidir.
Mesela hava kanallarında ısı ve ses yalıtım
elemanları yangına karşı dayanıklı olması
gereklidir. Hava kanallarını yangına karşı
korumak için üretimi yapılan promat
(fiber silikatlı plakalar) ile kaplanabilir. Bu
plakalar 6 saate kadar dayanıklıdır. Ayrıca
yangın yayılımını durdurmak için döşeme
ve duvarlardaki kanal geçişlerine yangın
damperleri yerleştirilmelidir.
1. Yangın Damperleri
Yangın güvenliği ile ilgili olarak mimari
projeler hazırlanırken mimarlar tarafından
yangın zonları ve binanın yapısının
( duvarlar, döşemeler ve asma tavan ) yangına
ne kadar dayanıklı olduğunun belirtilmesi
gerekmektedir. Bu sayede yangın damperi
seçerken kaç saat yangına dayanıklı olması
gerektiği bilinmiş olur. Buna göre mekanik
tesisat tasanmcısı yangın zonları gösterilen
mimari projeye göre hava kanallarını dizayn
etmekte ve uygun yerlere uygun özellikleri
taşıyan yangın damperlerini yerleştirmek¬
tedir. Yangın damperleri 1,5 veya 3 saat
yangına dayanacak şekilde ayarlanır ve
korunmuş duvar, döşeme ve bölmelerle
birlikle uygulanarak yangın direnci 4 saatin
üzerine çıkar. Yangın damperleri UL 555’ de
sınıflandırılmıştır.
Duvar Bölme Değeri Yangın Damperi Değeri
3 saatten az
3 saat veya yukarı
1,5 saat
3 saat
Çizelge I . Yangın damperinin
sınıflandırılması
T
Ç*»ç
Yop,
Y/y
'T4
m
1
5-LÎ
2W,
Yoogmo OoyomM. Gonleşme Çerçevesi
i
/
.V
-
tenp»
Mcrttrf Sabrttome Bcmonı
±
T
—f—I
imi
Genleşme Çerçeveli Perde Tipi Yangın Damperi
Perde Tipi Yangın Damperi
Şekil /.Yangın Damperi Montaj Detayları
Yangın damperini monte ederken bir
koruyucu çerçeve kullanmak gereklidir.
Çünkü montaj çerçevesi yangın esnasında
yangın damperinin maruz kaldığı ısı
nedeniyle meydana gelecek genleşmeleri
absorbe eder. Aynı zamanda kanalı duvarda
yarattığı açıklık sebebiyle yangının diğer
mahallere sıçramasını önler. Eğer iki yangın
damperi yan yana monte edilecekse aralarında
minimum 225 mm, yangın damperi ile duvar
arasındaki boşluk ise 30 mm olmalıdır. Yalnız
bu değerler firmaların yaptığı özel imalatlara
göre değişebilir. Aynca gerektiğinde yangın
damperlerini kontrol etmek için hava kanalı
üzerinde yangın damperine elle ulaşılabilecek
mesafede kontrol kapağı kullanmak gereklidir
1.1 Yangın damperi çeşitleri
1.1.1. Perde Tipi Yangın Damperi
1.1.2. Yangın - Duman Damperleri
1.1.3. İzoleli Yangın Damperleri
1.1.4. Duman Damperleri
1.1.5. Duman ve Balans Damperleri
İlk iki damperi kısaca özetlersek,
Perde Tipi Yangın Damperleri ’nin
standart olarak 72° C ye ayarlanmış sigortaları
mevcuttur. Ortamdaki sıcaklık 72° C ye ulaş¬
tığı anda sigorta koparak kanatların
kapanmasını sağlar ve hava kanalım kapatır.
Taze hava emiş kanal lanna takılır. Elektrikli
motorla kumanda edilemez, fakat selenoid
valf ile sadece kapatılabilir. Kanatları tekrar
açmak için kontrol kapağından elle müdahale
edilir.
Yangın Duman Damperleri’ nin 72° C ye
ayarlanmış sigortalarının yanı sıra yay geri
dönüşlü servomotor da ilave edilebilir.
Sigorta koptuğu anda yay meka¬
nizması sayesinde kanatlar otomatik olarak
kapanır. Kanatları geri açmak için motora
sinyal gönderilir ve motor tekrar yayı
kurarken kanatlan açar. Sigortayı değiştirmek
için kontrol kapa¬
ğından elle müdahale edilir.
Her iki yangın damperine microswitch
takılarak, kanatların açık veya kapalı
konumlan panodan izlenebilir. Yangın
damperinin hem kanatları hem de gövdesi
paslanmaz çelik olabileceği gibi sadece
kanalları paslanmaz çelik de olabilmektedir.
Kanatları çift cidarlı, arasında hava boşluğu
bulunan yangın damperleri ise ayn bir özellik
ihtiva ederler. Yangın esnasında kanatın
cidarları arasındaki hava kanat yüzeyleriyle
olan ısı iletimi geciktirir.
Duman damperleri genellikle otomasyondan
uyan alarak çalışan bir motorla açıp kapatılır
ve egzost kanallarına uygulanır. Aynı
zamanda duman dedektörlerine de direkt
bağlanabilir. Yangın durumunda yangmın
bulunduğu mahallerde taze hava
kanallarındaki yangın damperleri kapatılır,
egzost kanallarındaki duman damperleri
açılır. Böylece ortamda negatif basınç
oluşturulur. Aspiratör devreye girerek
ortamdaki dumanı uzaklaştırır. Yan
nıahallerdeki besleme havası ve egzost
sistemi çalışmaya devam ederek pozitif
basınç yaratılır. Böylece yangın zonu ve
komşu zonlar arasında basınç farkı korunur.
_fil
Lr
jri
Şekil 2. Perde Tipi Yangın Damperi
H
Şekil 3. Yangın Duman Damperi
1.2 Yangın Damperleri İçin (»erekli Testler:
1.2.1. Yangın Testi
1.2.2. Sızdırmazlık Testi
1 .2.3. Korrozyon Testi
1 .2.4. Şok Testi
BS 476 Part 8
BSRİA
UL 555
DEF Standart 07 - 55
Referans:
1. HPAC, Ekim 1998
2. BS 476 / UK
3. UL555
Mustafa Aydın
1970 yılında Ankara' da doğdu. 1988 - 1992
yıllan arasında Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
Makine Mühendisliği bölümünü bitirdi.
Daha sonra Ankara Gazi Üniversitesi Yüksek
Lisans Programını kazandı. Master sırasında
BİLTEM Mühendislik' te sıcak su kazanları
konusunda çalıştı. Askerlik görevini tamam¬
ladıktan sonra sırasıyla Kromliiks A.Ş ve
DOĞSAN Isı Sistemleri Ltd. Şii.' nde çalıştı.
Ardından İMTEKS Elektrik, itiş. Paz. Tic. Ltd.
Şii ’nde bir süre çalıştıktan sonra şimdi ODE
Mühendislikle görev almaktadır.