İş Sağlığı Ve İş Güvenliği - İnşaat Mühendisleri Odası

MAKALE
İMO ANKARA ŞUBE BÜLTEN MAYIS 2008
İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ (İSİG)
(2. Bölüm)
İnş. Müh. Gülşen Işık
ÜLKEMİZDE, TMMOB VE İMO DA İSİG SÜRECİ
İş Sağlığı ve İş Güvenliği konusunda yeni yasal süreç ve
oluşumlara tarihsel ve yasal süreçler olarak bakmak
faydalı olacaktır.
Ülkemizde, yasal açıdan yazılı uygulamalar 1865 yılında
yayınlanmış bulunan “Dilaver Paşa Nizamnamesine”
kadar uzanmaktadır (Erbay, Erbay,1993 ). Günümüzde
ise, Anayasada 49, 50, 56 ve 60. maddeler çalışma haklarını belirtmekte olup, 818 sayılı Borçlar Kanunu, eski üç
ayrı Sosyal Güvenlik Kanunları ile yeni 5510 sayılı Sosyal
Güvenlik Kanunu, Hıfzıssıhha Kanunu konuyla ilişkili
kanunlardır.
1475 sayılı eski İş Kanunu ve en son 4857 sayılı İş Kanunu
İSİG temelini teşkil eden kanunlardır. 11.01.1974 tarih
ve 14765 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe
girmiş bulunan İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü,
Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü halen
yürürlükte bulunmaktadır.
1475 sayılı yasada 1983 yılında 2869 sayılı Kanun ile kapsamlı değişiklik yapılmıştır. 4857 sayılı İş Yasası ve AB
uyum yasaları çerçevesinde son üç yıl içinde peş peşe
çıkartılan yönetmelikler de göz önüne alındığında İSİG
açısından geniş ve kapsamlı mevzuat oluşturulmuştur.
Uygulamada ise yasanın ve yönetmeliklerin uygulanmasının denetimi eksik kaldığından mevzuatın gerektirdiği
İSİG önlemleri yaşama geçirilememiştir. (Kırbaş,2005)
TMMOB ve Odalar üyeler nedeni ile çalışma hayatında
taraf olan (T.C. Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Politika
Belgesi, 2006–2008), temelini anayasadan alan meslek
örgütüdür.
İnşaat Mühendisleri Odası ise ana yönetmeliğinin 5.
maddesi (g) bendinde “Yapı üretiminin iş güvenliği işçi
sağlığı mevzuatına uygun olarak gerçekleşmesini sağlamak amacıyla gerekli girişimlerde bulunmak İş Güvenliği Mühendisliğinin oluşması için çaba göstermek”
amacı olan TMMOB’ye bağlı Oda’dır.
TMMOB de İSİG konusunda yapılanlar.
TMMOB halen İş Yasası ve İSG Yönetmeliği çerçevesinde
oluşturulan ulusal kurum ve kuruluşlarda yer almaktadır. Bünyesinde, hukukçularında bulunduğu Oda temsilcilerinden oluşan bir çalışma komisyonu oluşturulmuş
olup, çalışmalarına devam etmektedir. İSİG konusunda
24
çıkan yasa ve yönetmelikler bu komisyon marifetiyle
incelenmekte görüş ve öneriler hazırlanmaktadır.
TMMOB ve Odalarda İSİG konusunda etkinlikler ana
başlıklarıyla aşağıdaki gibidir.
İSİG’nin mühendisler, mimarlar ve meslek odaları için
önemli ve gereklidir görüşünün hakim olduğu,
ISİG konusunda Maden, Makine, Kimya Mühendisleri Odalarının Komisyonlarının bulunduğu, Maden
Mühendisleri Odasının Maden Yasası nedeniyle Teknik
Nezaretçi eğitimi ve belgesi verdiği,
Konuya ilişkin Maden ve Makine Mühendisleri Odalarının geleneksel hale gelen sempozyumlar düzenlediği,
Mevzuatları açısından sadece İnşaat Mühendisleri Odasının Ana Yönetmeliğinde İSİG ve İş Güvenliği Mühendisliğinin yer aldığı görülmüştür.
İMO da İSİG Konusunda Yapılanlar
İMO, İSİG konusunda 1993 yılında ve1996 yılında
konuya ilişkin iki adet kitap bastırmıştır. Bazı, Şubeler
tarafından konuya ilişkin çalışmalar yapılmıştır. Yayın
organlarında makaleler yayınlanmıştır. İŞ Sağlığı ve
Güvenliği Tüzüğü kitap olarak bastırılarak üyelerine
dağıtılmıştır. Konuya ilişkin seminerler düzenlenmiştir.
Özellikle Yapı İşletmesi Kongrelerinde İSİG alt başlık
olarak işlenmiş ise de bütün bu çalışmalardan yola
çıkarak bilgi birikimi sonuçlandırılamamış, çıktıları alınarak gerekli örgütsel bütünlüklü iş ve eylemler yaşama
geçirilememiştir. Bunun sonucunda da bütün yapılan
çalışmalar atıl kalmıştır.
İMO ana yönetmeliğinde İş Güvenliği Mühendisliği
oluşması amacı bulunan ve Avrupa İnşaat Güvenliği
Zirvesi temsilcilerinden ECCE (Avrupa İnşaat Mühendisleri Konseyi)nin yönetiminde görev alan üyesidir.
Dolayısıyla konuya ilişkin etkin çalışmalar yapılması
gerekmektedir. Aslında uluslararası platformlarda kurulan ilişkiler ve alınan görevlerin mesleğimize, mesleksel sektöre katkı koyması gerekmektedir. İMO, işin bu
boyutunu da yaşama geçirememiştir. Belkide 5-6 Ekim
2007 tarihinde İMO Ankara Şube tarafından düzenlemesi yürütülen “İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu”
bu ataleti gidermenin başlangıcı olabilir.
Ülkemizdeki Gelişmeler
2003 yılında çıkartılan 4857 Sayılı İş Yasası, AB uyum
yasaları, ILO sözleşmeleri ve Avrupa Birliği Konsey
MAKALE
İMO ANKARA ŞUBE BÜLTEN MAYIS 2008
Direktifleri (EEC) çerçevesinde peş peşe yönetmelikler
yürürlüğe konulmaktadır. İnşaat sektörünü ve inşaat
mühendislerini de ilgilendiren 20.01.2004 tarih ve 25235
Sayılı Resmi Gazete de yayınlanan “İş Güvenliği ile
Görevli Mühendis ve Teknik Elemanların Görev Yetki
ve Sorumlulukları ile Çalışma Ulus ve Esasları Hakkında
Yönetmelik” te bunlardan birisidir. Bu yönetmelikle
mühendislerin konuya ilişkin eğitiminden sınavına ve
belgelendirilmesine kadar bütün süreçleri Bakanlık
kendi bünyesinde toplamıştır. Danıştay TMMOB’nin
açmış olduğu dava sonucunda adı geçen yönetmeliğin
bazı maddelerini iptal etmiştir. İptal gerekçeleri arasında Tüzük’ün Yönetmelikten ileri bir hukuksal belge
olduğu, ÇSGB’na bağlı Genel Müdürlüklerin ve bağlı
kuruluşların mühendislere eğitim verme ve belgelendirme yetkilerinin bulunmadığı, hususları da bulunmaktadır. (Danıştay 10. Daire. 2006/2159 Sayılı karar).
Ülkemizde yasal çerçevede İSİG ile ilgili oluşum ve gelişmeler dünyadaki gelişmelere paralellik göstermekteyse
de uygulamada aynı düzeyde gelişimin olmadığını görmekteyiz. Bir başka açıdan Avrupa da iş güvenliği öncelikli olarak değerlendirilirken, ülkemizde sağlık öncelikli olarak ele alınmıştır. Belki de bu nedenle, işyeri
hekimliği uygulamaları daha çok gelişirken, iş güvenliği
mühendisliği gelişememiştir.
4857 Sayılı İş Yasası tüm sektörlerde olduğu gibi meslek
sektörümüzde de yeni oluşum ve uygulamaları gündeme getirmiş isede; gelinen süreçte yapılan uygulama
şekil ve biçim açısından; yasanın ve yönetmeliklerin
gerekçe ve amacıyla çelişir duruma düşmüştür. Otorite karmaşası ortaya çıkmıştır. İSİG alanında 40 aşkın
yönetmelik ile mevzuat ve uygulama daha da karmaşık
bir hal almıştır.
Doğrudan iş sağlığı ve iş güvenliği ile
mesleğimizi ilgilendiren bu yönetmeliklerin
bazılarını;
Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri ile
İlgili Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği **
Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği
Gürültü Yönetmeliği
Titreşim Yönetmeliği
Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların
Korunması Hakkında Yönetmelik
Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda
Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Hakkında Yönetmelik
İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve
Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik
İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik
Şartları Hakkında Yönetmelik
Elle Taşıma İşleri Hakkında Yönetmelik
Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik
Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve
Güvenlik Şartları Hakkında Yönetmelik
Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve
Güvenlik Şartları Hakkında Yönetmelik
Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik
İşyerlerinde İşin Durdurulmasına veya İşyerlerinin
Kapatılmasına Dair Yönetmelik
İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında
Yönetmelik
İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin
Görevleri İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmelik**
İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik**
Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği olarak sayabiliriz
(** işaretli yönetmelikler Danıştay tarafından kısmen veya tamamen iptal edilmiş olup yasal süreç
devam etmektedir. Bu ve diğer yönetmeliklere
ÇSGBakanlığının İnternet adresinden bakılabilir.)
Yürürlükte bulunan 4857 sayılı iş yasası gereği iş sağlığı ve iş güvenliği konusunda işverenlerden çalışanlara
ve dolayısıyla mühendislere kadar birçok bileşene yeni
sorumluluklar ile yeni uygulamaları getirmektedir.Bu
nedenle, yürürlüğe giren yeni yönetmelikler çerçevesinde tüm işyerlerinde uyulması zorunlu genel kuralllar
ile sektörümüzde yapılabileceklere daha sonraki yazılar
kapsamında ele alınacaktır.
Faydalanılan Kaynaklar
Işık G., “İş Sağlığı Ve İş Güvenliği Gelinen Süreçte İMO’ya
Bakış”, İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu 05-06 Ekim 2007
Bildiriler Kitabı, Ankara,s.275.
Işık G. “İş Sağlığı ve İş Güvenliği Gelinen Sürece TMMOB ve
Odalar Açısından Bakış, 4. İnşaat Yönetimi Kongresi 30-31
Ekim2007, Bildiriler kitabı, İstanbul, s.273.
Kırbaş H., “İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatına Güncel Yaklaşım ile İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Hukuksal Boyutu”,
Üçüncü Yapı İşletmesi, Bildiriler Kitabı, İnşaat Mühendisleri
Odası, İzmir, s. 407-417.
Danıştay 10. Daire. 2006/2159 Sayılı kararı
25
RAPOR
İMO ANKARA ŞUBE BÜLTEN MAYIS 2008
Nisan Ayı İş Kazaları Raporu
- İstanbul Dudullu’da vince bağlı bir kasa işçilerin üzerine düştü: 2
yaralı - 01 Nisan 2008
- Aydın’da İnşaattan düşen mühendis öldü – 3 Nisan 2008
- İstanbul Pendik’te 2 trenin çarptığı TCDD işçisi öldü – 3 Nisan
2008
- İstanbul’da Beton Atma Sırasında Çöken İnşaatın Altında Kalan 6
İşçi Yaralandı – 4 Nisan 2008
- İstanbul’da Plastik Boru Deposunda Çıkan Yangında İşçiler
Dumandan Zehirlendi – 5 Nisan 2008
- Bursa’da İşçiler Koladan Zehirlendiler – 6 Nisan 2008
- İstanbul Kavacık’ta inşaat işçilerini taşıyan minibüs takla attı, 1 işçi
öldü – 7 Nisan 2008
- Adıyaman’da Benzin istasyonunda, elektrik trafosu patladı: 2 işçi
yaralı – 7 Nisan 2008
- İstanbul’da Bilgisayar Şirketindeki Yangında 1 Çalışan Dumandan
Zehirlendi – 7 Nisan 2008
- Erzurum’da Çiftçi Ot Kıyma Makinesine Bileğini Kaptırdı – 7 Nisan
2008
- Manisa’da İtfaiyeciler Pankart Asarken Düşerek Yaralandılar – 7
Nisan 2008
- Osmaniye’de Elektrik Akımına Kapılarak İskeleden Düşen İnşaat
İşçisi Öldü – 8 Nisan 2008
- Bursa’da bir kişi, çalıştığı işyerinde üzerine sac hurdalarının
düşmesi sonucu öldü – 10 Nisan 2008
- Konya Eti Alüminyum Fabrikası’ndaki Patlamada İki İşçi Yaralandı
– 10 Nisan 2008
- Yalova’daki tersanede, kaçak çalışan işçi iş kazası sonucu
yaralandı – 10 Nisan 2008
- Konya’da Bacağı traktör şaftına dolanan çiftçi öldü – 10 Nisan
2008
- Antep’de İskeleden Düşen Elektrik İşçisi Yaralandı – 11 Nisan
2008
- Bilecik’te asfalt şantiyesinde çıkan yangın korkuttu, dumandan
etkilenen 45 yaşındaki İbrahim Çiftçi adlı işçi ise Devlet
Hastanesi’ne kaldırıldı – 11 Nisan 2008
- Afyonkarahisar’da İşçi taşıyan kamyon şarampole uçtu: 9 ölü – 12
Nisan 2008
- Aydın Umurlu’da 4 işçiyi elektrik çarptı – 13 Nisan 2008
- Samsun’da Demir Çelik Fabrikasında Trafo Patladı: 1 Yaralı – 13
Nisan 2008
- Kocaeli’nde Dolum Tesisinde Yangın; dumandan zehirlenen 3’ü
itfaiye görevlisi 7 kişi, Derince ve Körfez’deki devlet hastanelerinde
tedaviye alındı – 14 Nisan 2008
- Kayseri’de Dokuma tezgâhında kaza: İşçinin eli, bileğinden koptu
- 14 Nisan 2008
- Antalya’da Çapa makinesine bacağını kaptıran işçiyi itfaiye
kurtardı! – 14 Nisan 2008
- Zonguldak’ın Ereğli ilçesindeki Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları’nda
(ERDEMİR) meydana gelen iş kazasında 1 kişi öldü – 14 Nisan
2008
- Siirt’te bir işçi demir boruların altına kalarak öldü – 15 Nisan 2008
- İzmir’de Çiğli ve Gaziemir’de inşaat işlerinde çalışan 2 işçi,
gerekli iş güvenliği önlemleri alınmadığı için yüksekten düşerek iş
cinayetine kurban oldu - 15 Nisan 2008
- - İstanbul Mecidiyeköy’de trafo patladı: 3 işçi yaralı – 16 Nisan
2008
- Trabzon’da su kuyusu açma çalışmasında elektrik akımına kapılan
1 işçi öldü – 17 Nisan 2008
- Kastamonu’da inşaattan düşen işçi ağır yaralandı – 17 Nisan
2008
- Balıkesir’de inşaatın asansör boşluğuna düşen usta, öldü – 17
Nisan 2008
26
- İstanbul’da Târihî Caminin çatısı, izolasyon sırasında alev aldı; 2
işçi dumandan etkilendi – 17 Nisan 2008
- Konya’da Patlayan su borusunu tamir için çukura inen 2 işçiden
biri, toprak kayması sonucu hayatını kaybetti – 17 Nisan 2008
- İstanbul Çatalca’da toprak altında kalan işçi öldü – 18 Nisan
2008
- Muğla’da bir işçi mesai arkadaşını ezerek ölümüne neden oldu –
18 Nisan 2008
- Trabzon’da Taş Ocağında Göçük; 3 kişi yaralı – 18 Nisan 2008
- Kastamonu’da Kömür Ocağında Göçük: 2 Ölü – 19 Nisan 2008
- Bursa’da 800 Tonluk Pres Makinesinin Arasında Kalan İşçi Hayatını
Kaybetti – 19 Nisan 2008
- Düzce’de Ayağını çapa makinesine kaptıran çiftçi yaralandı – 19
Nisan 2008
- Kayseri’de işçileri taşıyan servis minibüsü devrildi: 11 yaralı – 20
Nisan 2008
- İstanbul Pendik’te 6 metre yükseklikten beton zemine düşen ve
ağır yaralanan işçi öldü– 20 Nisan 2008
- Yalova’da 3 Metre Yükseklikten Düşen Tersane İşçisi Öldü – 22
Nisan 2008
- Kayseri’de 17 Yaşındaki İnşaat İşçisi, 16. Kattan Düşerek Öldü –
22 Nisan 2008
- İstanbul’da Güçlendirme Çalışması Yapan 2 İşçi, İskeleden
Düşerek Yaralandı – 22 Nisan 2008
- Adana’da kaza yapan işçi hastanede rehin kaldı – 22 Nisan 2008
- Bursa’da Kamyonetten Düşen Yaşlı İşçi Hayatını Kaybetti – 23
Nisan 2008
- Urfa’da Tarım İşçilerini Taşıyan Traktör Devrildi: 20 Yaralı – 23
Nisan 2008
- Konya Ereğli’de çarpılarak su kanalına düşen işçi öldü – 24 Nisan
2008
- Samsun’da Üzerlerine Demir Profil Düşen 2 Mühendis Yaralandı
– 25 Nisan 2008
- Zonguldak TTK maden ocağında tavan çöktü; 1 yaralı – 25 Nisan
2008
- İstanbul’da Gaz sıkışan boş tanker patladı, 1 kişi ağır şekilde
yaralandı – 25 Nisan 2008
- Tuzla Tersanesinde Yüksekten Düşen İşçi Yaralandı – 26 Nisan
2008
- Osmaniye’de İnşaattan Düşen İşçi Hayatını Kaybetti – 27 Nisan
2008
- Sivas’da Balkonun Çökmesi Sonucu Düşen İtfaiye Eri Yaralandı
– 27 Nisan 2008
- İstanbul’da İnşaat Halindeki Otelde Çıkan Yangında 6 İşçi
Yaralandı – 29 Nisan 2008
- Zonguldak’ta bir işçi elini makineye kaptırdı – 29 Nisan 2008
- Nevşehir’de Elektrik Trafosunu Tamir Etmeye Çalışan Çiftçi Akıma
Kapıldı – 29 Nisan 2008
- Diyarbakır’da TOKİ inşaatında çalışan 60 işçi zehirlendi - 30 Nisan
2008
- Tuzla’da gaz sıkışması sonucu meydana gelen patlamada 1 kişi
öldü, 4 kişi yaralandı.- 9 Mayıs 2008
- Tuzla’da üzerine saç düşen 1 kişi hayatını kaybetti. - 17 Mayıs
2008
www.sendika.org