İnorganik Maddeler #1 – Su

9. SINIF KONU
ANLATIMI
5
CANLININ TEMEL BİLEŞENLERİ
-İNORGANİK MADDELER 1- SU
Canlıların yapısına katılan maddeler çeşitli özellikler nedeni ile temel
olarak iki grupta incelenir.
Canlının
Temel
Bileşenleri
Su
İnorganik
Maddeler
Mineral
Asit
Baz
Tuz
Karbonhidrat
Organik
Maddeler
Yağ (Lipit)
Protein
Vitamin
Enzim
Hormon
Nükleik Asit
ATP
A) İNORGANİK MADDELER
Genellikle karbon atomu içermezler.
Doğadaki hiçbir canlı tarafından sentezlemezler. Dışarıdan hazır olarak alınırlar.
Organik maddelerin ham maddesidirler.
Sindirme uğramazlar.
Yapı taşları (monomer) yoktur.
Küçük yapılı olduklarından hücre zarından direkt geçebilirler.
Enerji vermezler.
Yapıcı-onarıcı ve düzenleyici olarak görev alırlar.
SU: Canlılığın temeli olan su hücrelerin çok büyük bir oranını kaplar. Miktarı hücreden
hücreye değişiklik gösterebilir. Bazı hcrelerde %90lardayken bazılarında %20 civarında
bulunabilir.
KOHEZYON KUVVETİ: Su moleküllerinin hidrojen bağları ile birbirine tutunması sonucu
oluşan kuvvettir. Hidrojen bağları zayıf bağlardır. Suyun hareketi sırasında koparak
yeniden oluşturulur. Bu sayede su molekülleri birbirine bağlanmış olur ve bir bütün
halinde hareket eder. Bitkiler kohezyon kuvvetini kullanarak topraktan aldıkları suyu
belirli bir yüksekliğe kadar gövde içerisinde taşıyabilir.
YÜZEY GERİLİMİ: Suyun yüzeyindeki su molekülleri
arasında oluşan kuvvettir. En üstte bulunan su molekülleri
birbirlerine sıkıca bağlanarak delinmez bir yüzey
oluştururlar. Bazı böcekler yüzey gerilimini
kullanarak su üzerinde yürüyebilirler.
ADHEZYON: Su moleküllerinin başka
moleküllere tutunmasıdır. Adhezyon
sayesinde topraktan çekilen su gövdede
yukarı doğru taşınırken ksileme tutunur ve
aşağıya inmesi önlenmiş olur.
ÖZGÜL ISI YÜKSEKLİĞİ: Su havanın ısısını hapseder
ve depoladığı ısıyı soğuk olan havaya verir. Bu sayede
vücudumuzun sıcaklığının sabit kalması sağlanır.
BUHARLAŞMA: Suyun gaz hale geçişidir. Sıcaklık yükseldikçe buharlaşma hızı artar. Terleme sırasında
vücuttan su atılırken bir yandan da ısı atımı gerçekleştirilir. Bu sayede vücut sıcaklığı düşürülmüş olur.
DONMA: Soğuk havalarda göl gibi durgun su kütlelerinin yüzeyleri donar. Buzun yoğunluğu suyun
yoğunluğundan düşük olduğunda buz yukarda kalır ve buz tabakasının altının donması önlenmiş olur. Bu
sayede soğuk havalarda buzun alt tabakası 4 derece olur ve canlılar soğuk zamanı geçirebilirler.
Çeşitli maddelerin
vücutta
taşınmasını sağlar.
Zararlı maddelerin
seyreltilmesini ve
atılmasını sağlar.
Fotosentez için
gereklidir.
Sindirimde görev
alır.
Vücut ısısının
düzenlenmesini
sağlar.
Enzimlerin
çalışmasını sağlar.
Çözücüdür.
Suyun;
Suyun biyolojik işlevlerinden bazıları şunlardır;
1.
Öz ısısının yüksek olması
1.
2.
Buharlaşma ısısının yüksek olması
Büyük moleküllü besinler ile tepkimeye girerek birim
moleküllerin oluşmasını sağlaması
3.
İyi bir çözücü olması
2.
Kan dokunun büyük bir bölümünü oluşturarak maddelerin
taşınmasında rol oynaması
Özelliklerinden hangileri vücut sıcaklığının yükselmesinin
önlenmesinde doğrudan rol oynar?
3.
Metabolizma sonucunda ortaya çıkan atık maddelerin
seyreltik hale getirilmesi
A)
Yalnız 1
4.
B)
Yalnız 2
Ter bezlerinden salgılanarak vücut sıcaklığının
düzenlenmesi
C)
Yalnız 3
Bunlardan hangileri suyun çözücü özelliği sayesinde gerçekleşir?
D)
1 ve 2
A)
1 ve 2
E)
2 ve 3
B)
1 ve 4
C)
2 ve 3
Aşağıda verilen moleküllerden hangisi inorganik yapılı değildir?
D)
3 ve 4
A)
Mineral
E)
1, 2 ve 3
B)
Vitamin
C)
Su
D)
Asit
Aşağıdaki kavramlardan hangisi «su moleküllerinin hidrojen
bağları sayesinde birbirlerini çekerek bir arada kalmasını» ifade
eder?
E)
Tuz
A)
Yüzey gerilimi
B)
Kohezyon
C)
Adhezyon
D)
Terleme
E)
Buharlaşma