Chapter Fourteen
advertisement
Çalışma ve Ekonomik Yaşam Lütfi Sunar Sosyolojiye Giriş / 10. Ders İşin Sosyal Anlamı • İş Nedir? – İş zihni ve fiziksel güç sarf ederek belirli görevleri yerine getirmektir. • Amacı ürün ve hizmet üretmektir. – Bir meslek ise düzenli bir gelir için yapılan iştir. – Bütün kültürlerde iş iktisadın temelidir. İşin Sosyal Anlamı – İşin bazı nitelikleri: • • • • • • Para Aktivite dercesi Çeşitlilik Bireyin vaktini biçimlendirmesi Sosyal ilişkiler Şahsi kimlik İşin Sosyal Örgütlenmesi – İşbölümü işin uzmanlık gerektiren değişik meslekler arasında bölündüğü anlamına gelir • Hepimiz kendi hayatımızı idame ettirmek için başkalarına bağımlıyız iktisadi karşılıklı bağımlılık İşin Sosyal Örgütlenmesi • Taylorizm and Fordizm – Taylorizm işi zamanlanabilir ve organize edilebilir küçük vazifelere taksim eder. • Endüstriyel çıktıyı maksimize etmek maksadıyla tasarlanmıştır – Fordizm bilimsel işletme ve yönetim ilkelerini kitle üretimine ve kitle pazarlarına genişletir. – İkisi de işçinin yabancılaşmasını yükselten düşük güvenli sistemlerdir. İşin Sosyal Örgütlenmesi • Düşük Güven Sistemlerine karşı Yüksek Güven sistemleri – Düşük Güven Sistemleri • İdare görevleri/meslekleri belirler • Makinalara göre düzenlenmiştir • İşçiler ileri düzeyde yönetilirler ve asgari düzeyde kontrole sahiptir – Yüksek Güven Sistemleri • İşçiler işin bazı aşamaları ve içeriği üzerinde kontrol sahibidirler • Genellikle daha ileri düzeylerde yoğunlaşmıştır İşin Sosyal Örgütlenmesi • Sendikalar – Sendika örgütlenmeleri ve grev hakkı günümüzde gittikçe daralsa da modern iş süreçlerinin doğal bir parçasıdır • • Sendikalar işçilerin kendi koşullarını kontrol etmelerini sağlamak maksadıyla savunmacı bir örgütler olarak ortaya çıktılar Sendika liderleri iktisadi siyasetin formüle edilmesinde rol oynayabilirler. – Sendikaların son zamanlarda küresel düzeyde güç kaybettiği görülüyor Modern Ekonomi • Şirketler – Modern iktisadi yaşam büyük şirketler tarafından belirlenmektedir. • tekel, oligopol, kartel, rekabet – Şirket türleri ve modern ekonominin gelişimine etkileri • İşletme, kolektif, anonim Modern Ekonomi • Şirketlerin Gelişimi – Şirketlerin doğuşu ve gelişimi modern kapitalizmin ana karakterini göstermektedir. – Şirketlerin gelişiminin üç aşaması vardır: • Aile kapitalizmi—büyük firmalar aile üyesi girişimciler tarafından idare edilir • Yönetici kapitalizmi—girişimci aileler yerini profesyonel idarecilere bırakmıştır • Kurumsal kapitalizm—iş liderliğinde konsolide bir şebekenin ortaya çıkışı Modern Ekonomi • Çok Uluslu veya Ulusüstü Şirketler – Ulusal sınırların ötesinde çalışırlar – Çok büyük bir iktisadi güç kullanırlar – En büyük 100 iktisadi gücün yarısından fazlası şirketlerdir. Dünyanın en büyük 500 şirketinin büyük ekonomiler arasındaki dağılımı İşin Değişen Doğası • İş ve teknoloji – Otomatikleşme, veya programlanabilir makine, çalışanlar üzerinde ciddi etkiler ortaya çıkardı • Bilgisayar teknolojisi genel olarak bütün işçilerin becerilerinde bir artış getirdi. • Ama işgücünü böldü: İleri düzeyde becerili küçük bir grup profesyonel Büyük bir grup kol işçisi, memur, hizmet ve üretim çalışanı İş nasıl değişti? – Geçen yüzyılın sonlarında ana değişimler meslek sistemlerinde gerçekleşti • Kol gücüne dayanmayan mesleklerin yükselişi • Küresel bir üretim bandının gelişimi—esnek üretim sistemleri • Bilgi teknolojilerinin girişi İş nasıl değişti? – Bu değişimler çeşitli şekillerde yorumlanmıştır • Bazıları değişik beceriye sahip çalışmaya hazır çok sayıda işçinin meydana çıktığını belirtirler • Başkaları da bu esnekliğin gittikçe daha fazla daha az ödenen ve daha az kariyer getiren işleri ortaya çıkardığını dile getirmektedir. FORDIZM POST-FORDİZM Bürokratik /dikey Esnek/yatay Kitle üretimi Kitle tüketimi Çoğu iş dahilde yapılır (yerel) Çoğu iş hariçte yapılır (küresel) Iş güvenliği var (yüksek maaş, uzun vadeli, tam zamanlı, yüksek kariyer gelişimi) Iş güvenliği yok (düşük maaş, kısa vadeli, yarı zamanlı, düşük kariyer gelişimi) İşsizlik – Sanayileşmiş ülkelerde yirminci yüzyılda çözülen problem geri döndü – İş yapılandırıcı bir etkendir, işsizlik sosyal düzeni sarsar – Yeni teknolojiler işsizliği artıyor?
