Atatürk ve Anıtkabir
advertisement
BD EKİM 2017 Bilmek Gerek A. Erdem Akyüz Atatürk ve Anıtkabir Anıtkabir yalnızca bir anıt ve salt bir kabir değildir. Atatürk’ün, İlke ve İdeallerinin yaşadığı ve sonsuza kadar yaşayacağı bir yerdir. A tatürk kendisi için, bir anıt veya mezar yeri düşünmediği gibi böyle bir istek ve vasiyette de bulunmamıştır. Bu konudaki tek vasiyeti; hastalığının ciddiyetini anlaması üzerine son günlerinde 5 Eylül 1938 tarihinde vasiyetini yazarak mal varlığının büyük bir kısmını “Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu’na bağışlaması” olmuştur. Yer konusundaki bilinen tek sözü 1932 yılında bir sohbet sırasında “Elbet bir gün öleceğim. Beni Çankaya’ya gömer, hatıramı yaşatırsınız.” Demiş ve eklemiştir: “Beni, milletim nereye isterse oraya gömsün. Fakat benim hatıralarımın yaşacağı yer Çankaya olacaktır.” demiştir. Bu sözü bir mesaj olarak kabul ederek, Çankaya Köşkü’nü olduğu gibi korumak görevimiz olmalıdır. 32 BD EKİM 2017 33 BD EKİM 2017 Atatürk’ün vefatının sonrasında, yerleşmişti. Burası her bakımdan aynı yılın aralık ayında, hükümet, bir anıt yapılmasına uygundu. Atatürk’ün yüce kişiliğine uygun Mithat Aydın, komisyon toplanbir yer bulunması için özel bir kotısında Anıt yapılmak üzere bu yeri misyon kurdu. Komisyona önerilen önerdi, özelliklerini anlattı ancak yerler arasında: Çankaya, EtnoğÇankaya üzerinde görüş birliğine rafya Müzesi, Ankara Kalesi, Gazi varmış üyelerin ciddi muhalefeti ile Orman Çiftliği gibi yerler vardı. karşılaştı. Tartışmalar sonunda AnTrabzon Milletvekili Yüksek talya Milletvekili Rasih Kaplan’ın Mühendis Mithat Aydın, Ankaönerisi kabul edilerek, hep birlikte ra’nın değişik semtlerini gezerek Rasattepe’ye gidilerek doğrudan uygun bir yer yerinde görülüp, incelenip karara aramaktaydı. Ge- varılması hususu kabul edildi. Razileri sırasında, sattepe’ye geziden sonra aynı gün Ankara’nın orta yapılan ikinci toplantıda Rasatkısımlarında bir tepe bir çok üye tarafından kabul tepe üzerinde yer görmüş olmasına rağmen, Çankaya alan, çevresi boş yanlılarının sert ve ciddi muhalefetve kentin uzak leri devam etmekte idi. yerlerinden dahi görülebilen bir orunu, üyelerden Süreyya Örtepeye çıktı. Tepe geevren’in konuşması çözdü: üzerinde birkaç “Arkadaşlar, Rasattepe'nin Mithat Aydın küçük yapı vardı. bunlardan başka bir özelliği daha Bu yapıların vardır ki, hayali geniş olan her kişi“rasat” yani hava gözlem istasyonu yi derin bir şekilde ilgilendirir sanıolarak kullanılmasından ötürü bu rım. Rasattepe, bugünkü ve yarınki yere “Rasattepe” denilmekte idi. Ankara'nın genel görünüşüne göre, Bölgede yer alan tepelerden ötü- bir ucu Dikmen'de öteki ucu Etlik'te rü, halk bu yeri “Beşteolan bir hilal (yarım pe” diye de adlandırıay)'in tam ortasında, yordu. Tepelerin altında bir yıldız gibidir. Antarihi “tümülüsler” bukara hilalin gövdesidir. lunmaktaydı. Yüzyıllar Anıtkabir'in burada yaöncesine dayanan tarihi pılması kabul edilirse, timülüsleri gizlemek şöyle bir durum ortaya ve korumak için üzeri çıkacaktır. Türkiye'nin toprak ile örtülmüş ve başkenti olan Ankara küçük tepeler oluşturulşehri, kollarını açmış muş, bu yüzden de halk Atatürk'ü kucaklamış Süreyya Örgeevren olacaktır. Atatürk'ü arasında Beştepe adı S 34 BD EKİM 2017 böylece bayrağımızdaki yarım ayın yıldızının ortasına yatırmış olacağız. Atatürk, bayrağımızla sembolik olarak birleşmiş olacaktır." Rasattepe'de kamulaştırma çalışmaları 7 Temmuz 1939'da başladı. Anıtkabir’in Rasattepe’de yapılmasına karar verildikten sonra, sıra; bu yerin düzenlenmesi ve tarihi birer eser niteliğindeki tümülüslerin zarar verilmeden kaldırılmasına gelmişti. Bu görevi; Türk Tarih Kurumu ile Müzeler Genel Müdürlüğü arkeologlarının da yer aldığı, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi doçentlerinden Arkeolog Dr. Tahsin Özgüç'ün başkanlığında oluşturulan bir kurul üstlendi. Yapılan kazılar sonunda; tümülüslerin yani eski anıt mezarların MÖ 12. yüzyılda Anadolu’ya gelen Frig’lere ait olduğu anlaşıldı. Tümülüslerde Frig kral, prens, prenseslerinin gömütlerinin de yer aldığı oda biçimli mezarlarda; bir çok değişik Anıtkabir için yapılan proje yarışmasında yer alan eserlerden ikisi. İtalyan mimar Arnoldo Foschini'nin projesi (üstte) Mimar Yohannes Krüger'in projesi (altta) eşya, silah, kap ve yiyeceklerde bulunmaktaydı. Mezar yerleri kalın kalaslarla örülmüş, üstüne toprak yığılarak küçük tepeler yapılmıştı. Anıtkabir’in buraya yapılması ile, hiç bilinmedik bir şekilde Atatürk, yüzyıllar öncesine dayanan Türk ruhu ile birleşmiş oluyordu. Çıkarılan tüm kalıntı ve eserler Ankara Anadolu Medeniyetleri 35 BD EKİM 2017 Anıtkabir'in inşasına 9 Ekim 1944 tarihinde başlandı Müzesine götürülerek sergilendi. değişiklikler yapıldıktan sonra Yer sorununun çözülmesi üzeri- uygulanmasına karar verilmiştir. ne, Anıtkabir’in proje çalışmalarına Değişiklikler 7 Ekim 1943 tarihin1941 yılında başlanmış, yarışma de tamamlanmıştır. yurt içinde ve yurt dışında büyük Anıtkabir projesinin nasıl meyilgi görmüştür. Proje yarışmasına dana getirildiğini Prof. Emin Onat Türkiye, Almanya, İtalya, Avusşöyle açıklamıştır: turya, İsviçre, Fransa ve Çekos"Atatürk'ün başardığı devrimlelovakya’dan 49 katılım olmuştur. rin en önemlilerinden biri, şüphesiz Gönderilen 49 eserden 5 tanesi bize, geçmişin gerçek değerini mansiyon, 3 tanesi ödül vermeye göstermek olmuştur. (...) Tarihimiz layık görülmüş ve telif hakları satın binlerce yıl önceye gidiyor. Sümeralınmıştır. Bunlardan biri; İstanlerden ve Hititlerden başlıyor ve bul Mimarlık Fakültesi Profesörü Orta Asya'dan Avrupa içlerine kaEmin Onat ile Doçent dar birçok kavimlerin Orhan Arda'nın, biri hayatlarına karışıyorTannenberg Anıtını du. Atatürk, bize bu yapan Alman Prof. zengin ve verimli tarih Johannes Krüger'in, zevkini aşılarken, ufukdiğeri İtalyan Prof. larımızı genişletti. Bizi Arnaldo Foschini'nin ortaçağdan kurtarmak projeleridir. için yapılmış hamleBu eserler içinde lerden en büyüğünü Profesör Emin Onat yaptı. Gerçek geçmiile Doçent Orhan şimizin ortaçağ değil, Arda’ya ait eser dünya klasiklerinin birinci seçilerek, jüri Anıtkabir'in mimarı Prof. Dr. ortak kaynaklarında tarafından öngörülen Emin Onat olduğunu gösterdi 36 BD EKİM 2017 (...) İşte bunun içindir ki Bir ara müteahhitle olan Batılılaşma yolunda en büyük hamlemizi yapan anlaşmazlık, açılan davalar Ata'nın Anıtkabir'ini, bir ve ödeme güçlüklerini duyan sultan veya veli türbesi Yüksek Öğrenim Gençliği ruhundan tamamen ayrı, yedibin yıllık bir medeni- büyük bir coşku ile yetin, rasyonel çizgilerine gönüllü olarak çalışmaya dayanan klasik bir ruh başlamış, gece gündüz taş içinde kurmak istedik.” İşte bu ruh, aynı za- taşıyarak, temel kazarak manda “Ulusal Mimari” inşaata omuz vermiştir. ruhundan doğmuş ve onu zenginleştirmiştir. şekli ile dördüncü kısım inşaat 1951 Anıtkabir’in inşaatına 9 Ekim yılında başlamış, 1 Eylül 1953 de 1944 günü görkemli bir temel atma bitirilmiştir. töreni ile başlanmıştır. Anıtkabir’in yapımında ülkeMozole ve yardımcı binaları nin çeşitli yerlerinden getirilen kapsayan ikinci kısım inşaat 1945 özel malzemeler kullanılmıştır. yılında, anıta çıkan yollar, Ars“Travertenler” Polatlı, Malıköy, lanlı Yol ve Tören Alanı, Mozole Kayseri, Çankırı’dan, “Mermerler” girişi gibi üçüncü etap 1950 yılında Çanakkale, Hatay, Afyon, Bilecik, başlamıştır. Ankara, Adana’dan, her biri 40 ton ağırlığında olan iki adet yekpare ir ara müteahhitle olan “Lahit taşı” Adana Osmaniye’den anlaşmazlık, açılan davagetirilmiştir. lar ve ödeme güçlüklerini Atatürk’ün aziz naaşı mozoduyan Yüksek Öğrenim Gençliği lenin zemin katında doğrudan büyük bir coşku ile gönüllü olarak toprağa verilmiştir. O dönemin çalışmaya başlamış, gece gündüz bütün vilayetleri, Selanik’teki evi, taş taşıyarak, temel kazarak inşaata Kore’deki Türk şehitliği, KKTC ve omuz vermiştir.. Suriye’deki Türk toprağı olan SüZaman ve giderlerden tasarruf leyman Şah’ın mezarından getirilen edilmesi için; Hükümet, mimarlatoprakların harmanlandığı mezara rın da görüşünü alarak mozolenin konulmuştur. Etrafı 81 İl’imizden, üzerinde Milli Mücadele ve Türk KKTC ve Azerbaycan’dan getirilen inkılabını canlandıran kabartmatopraklar pirinç vazolarla çevrilidir. ların yer alacağı çepeçevre dört Anıtkabir 750.000 m2’lik bir duvardan oluşan “İkinci Kat’tan” alan üzerinde kurulu olup bu alanın vazgeçerek, projeyi bugünkü şekli yaklaşık 120.000 m2’lik kısmı Anıt ile uygulamıştır. Değiştirilen bu Bloğu, 630.000 m2’lik kısmı ise B 37 BD EKİM 2017 Anıtkabir'in havadan görünüşü Anıtkabir'deki 33,53 m'lik Avrupa'nın en uzun bayrak direği (üstte) Bayram ve anma günlerinde Anıtkabir'i ziyarete koşan halk (solda) Barış Parkı’na ayrılmıştır. Anıtkabir’in çevresinde, Atatürk’ün “Yurtta Barış, Dünyada Barış” özdeyişinden ilham alınarak, Türkiye’nin çeşitli bölgelerinden ve dünyanın bir çok ülkesinden getirilen 104 ayrı türde yaklaşık 48.500 adet süs ağacı, ağaçcık ve süs bitkisi ile “Uluslararası Barış Parkı” oluşturulmuştur. Girişteki 5 tonluk ilk bayrak direği, Üsküp doğumlu, Ameri38 ka’da yaşayan Nazmi Cemal isimli bir Türk tarafından yapılarak hediye edilmiştir. Anıtkabir içinde; geniş bir alana yayılan Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi, Galeriler, heykeller, maketler, büstler, üç boyutlu panorama yapımlar, yağlı boya tablolar, kuleler, tonozlar, Atatürk Heykeli, özel eşyaları, kitapları ve köpeği Foks başdöndürücü bir güzellikte sunulmaktadır. Atatürk, Anıtkabir’de yatmaktadır ama asıl mekanı Türk Milletini oluşturan her bir bireyin kalbidir. • [email protected]
