ISLAM`DA AILE ve ÇOCUK TERBIYESI (II)

ll
"
ISLAM'DA
•
AILE ve ÇOCUK
•
•
TERBIYESI (II)
o
İstanbul2005
{Qj
~
ENSAR NEŞRİYAT
Ticaret Anonim Şirketi
© Tebliğierin muhteva ve dil bakımından sorumluluklan tebliğ sahibine, telif haklan
İSAV'a eserin her türlü basım hakkı anlaşmalı olarak Ensar Neşriyat'a aittir
ISBN : 975-6794-39-9
İslami İlimler Araşhrrna Vakfı
Tarhşmalı İlmi Toplanhlar Dizisi: 18
Kitabın Adı
İslam' da Aile ve Çocuk Terbiyesi (Il)
Yayma Hazrrlayanlar
Dr. İsmail Kurt
Seyit Ali Tüz
Editör
Prof. Dr. İbrahim Canan
Dizgi- Mizanpaj
Ensar Neşriyat
Kapak Tasanm
Kenan Ağırman
Baskı
Karmat
2. Basım
Nisan 2005
İsterne Adresi
Ensar Neşriyat Tic. A.Ş.
Süleymaniye Cad. No: 13 Süleymaniye 1İstanbul
Tel : (0212) 513 43 41 - 513 03 09
Faks : (0212) 522 46 02
www .ensarnesriya t.com
KUR' AN-I KERİM'E GÖRE
AİLEDE ÇOCUK EGİTİMİ
Prof Dr. Bayraktar BA YRAKLI
Marmara Üniversitesi İ1ahiyat Fakültesi
Öğretim Üyesi
GiRiŞ
Hemen hemen bütün sosyal bilimciler, aileyi insanlığın en eski müessesesi olarak kabul etmektedir. Biz bu kabulden biraz daha ileri giderek
diyoruz ki, ilk cemiyet ailedir. Sosyal bilimciler çoğUnlukla ailenin yapısı
üzerinde durarak, onu sınıflandırmaya tabi tı.itmuşlardır. Mesela:
1- Klan ailesi,
2- Babaerkil aile,
3- Anaerkil aile,
4- Geniş aile,
5- Çekirdek aile 1 bu sınıflandırmalarda yer almaktadır. Yukarıdaki sı­
nıflama sosyolojik açıdan yapılmıştır. Eğitim açısından yapılan sır1ıflamalar
da vardır. Ancak bu sınıflama çok yenidir.
Eğitim açısından yapılan ayırımı şu şekilde yapabiliriz:
1- Demokratik aile,
2- Otoriter afle,
3- Tutarsız aile,
4- Kayıtsız aile. 2
Paul B. Lorton-Chester L. Hunt, Soeiology, Tokyo 1976, s. 191-196.
Şule Bilir~Duyan Davanlı, Ergeıılik Çağmdakinin Sosya/.Gelişimiııe Aile Tutımılarııım Etkisinin Araştırılması (Aile Yazıları, T.C. Başbakanlık Araştırma Kurumu), Ankara.
180
İSLAM'DA AİLE ve ÇOCUK TERBİYESİ SEMPOZYUMU (II)
. Biz bu tebliğirnizde "demokratik aile" kavramını "İslami aile" kavra- .
rnıyla değiştireceğiz. Sınıflarnarnızı şu şekilde takdim edebiliriz:
ı- İslami aile,
2- Otokratik aile,
3- Tutarsız aile,
4- Kayıtsız aile.
Aslında, "demokratik aile" ile "İslami aile" birbirine ·eğitim açısından
çok yakın aile biçirnleridir. Özellikleri hemen hemen aynıdır. Bizim yaptığı­
mız sınıflamanın bir rnahzuru vardır. O da, "İslami aile" kavramının karşı­
sında, "Hıristiyan", "Yahudi" ve "İnanrnayan" ailelerin de sınıflan1aya girme
zorunluluğudur.
Aile Yahudi, Hıristiyan ve inançsız bir aile olabilir. Aynı zamanda demokratik de olabilir. O takdirde bizim ileri sürdüğürnüz sınıflamadan vazgeçip yukarıdaki sınıflamaya dönebiliriz. Ayınının şekli nasıl olursa olsun,
bizim için İslami bir ailenin yapısı içinde ebeveynin çocuğu nasıl eğiteceği
konusu önem taşımaktadır.
Sosyolojik
açıdan yapılan sınıflama, Batılı sosyologların
hakimiyeti altında yapılmaktadır. İslami bakış açısına göre, ilk aile "klan aile", ya da "geniş aile" tipi değildir. İlk aile, çekirdek ailedir. Hz. Adern, hanımı ve çocukları bugünün modern aile denen çekirdek ailenin yapısında idi. Daha sonraları aile, iki nesilden fazla nesli barındırmaya başlayınca, geniş aile tipi ortaya çıkmıştır. Böylece sosyoloji ilminin aile sınıflamasında bir hatası ortaya
çıkmaktadır.
Şimdi İslami aile denen demokratik ailede önemli bir unsur olan ve ai-
leyi aile yapan
nebiliriz.
çocuğun,
ebeveyn
konusuna dö-
"çocuk" kavramı, belli yaş sınırı ile sınır­
olan ve beraber yaşadıkları her yaştaki insanı
kapsamaktadır. Babasının eğitimine, uyarısına ve yönlendirmesine ihtiyacı
olan herkes bu çocuk kavramı içine girmektedir. Bu noktadan hareketle,
İslami ailenin, çocuğu eğitrnek açısından en önemli görevlerini ele alabiliriz.
Bizim burada ele
alacağırnız
tarafından nasıl eğitileceği
lanınamaktadır. Ana-babası sağ
. KUR'AN-I KERIM'E GÖREAİLEDE ÇOCUK EGİTİMİ
181
A- D~i Eğitim
Din! eğitimin boyutu doğum öncesine kadar uzanmaktadır:
1- Çocuğun annesine helaJ lokma yedirm~k; böylece anne karnında t:ıe­
lal gıda ile beslenmesini temin etmek. Doğduktan sonra çocuğa helal süt ve
helal lokm~ yedirmek, aile eğitiminin en önemli görevleri arasında yer almalıdır. Zira çocuğun daha sonraki duygu ha yah, bu temel üzerinde inşa edilecektir. Mayasında, karakterinde, tınetinde haram lokma ve haram süt olan
insanı eğitmenin zorıuğu ortadadır.
2- Doğan çocuğun kulağına ezan okumak ve ona iyi bir isim vermek:
mevcut olmayanı var edemez; var olanı gelişti­
rir. Doğan çocuğun kulağına ezan okumak Hz. Peygamberin sünnetidir: Hz.
Peygamberin kızı Hz. Fatıma, Hz. Hasan'ı doğurduğunda kulağına ezan
okumuştuı::. 3 Doğan çocuğun kulağına ezan okumak, "Elest Bezmi" ile çocuğun şuur altına yerleştirilen inanç duygusunu hare~ete geçirmek için yapılan
bir faaliyettir. İnanç duygusu ile diğer duygulada beraber dengeli bir şekilde
gelişmesi için uygulanan bir metot olmaktadır.
a-
~ilindiği
gibi
eğitim,
b- Çocuğa iyi bir isim vermenin gelecekteki şahsiyetini etkileyeceği bir
gerçektir. Hz. Peygamber cahiliyye döneminden kalma bazı anlamsız ve
insanı rencide edecek isimleri değiştirmiştir. En iyi isimlerin "Abdullah" ve
"Abdurrahman" olduğuna da işaret etmiştir. 4
3- Nasıl İnanacağına Rehberlik Etmek: Çocuğun dilli hayatını belirleyecek en büyük eğitim müessesesi ailedir. Ailenin, çocuğun dinini he denli
tayin ettiğine ve bu konuda ne kadar etkili olduğuna Hz. Peygamber işaret
etmektedir. 5 Çocuğun ilk kültür çevresi aile olması sebepiyle bu husustaki
etkisi tartışmasızdır:
a- Ebeveynin, iman konusunda çocuğa neyi, nasıl öğreteceği Lokman
Suresinin 13. ayetinde Yüce Allah tarafından tespit edilmiştir:
"Lolrnıaıı oğluna öğüt
vererek demişti ki, yavrum, Allah'a ortak koşma. Çünkü
ortak koşmak büyük bir zulümdür".
Ebu Davud, Edeb, 116; Aynı Hadisi Tirmizide nakletrnektedir.
4
Ebu Davud, Edeb, 69-70.
5
Müslim, Kader, 26-28.
İSLAM'DA AİLE ve ÇOCUK TERBİYESİ SEMPOZYUMU (II)
182
Eğitim açısından bu ayetten pekçok esaslar çıkarmak mümkündür. Da.:
ha sonraki konularda bu ayete dönmek üzere, burada şu ilkeye işaret etmek
doğru olacaktır. Lokman (a.s.) oğluna öğüt verirken, ilk değindiği konu,
Allah'a şirk koşmaması olmuştur.
Lokman (a.s.), "Allah'm tek olduğuna iııanmak" şeklinde tecelli eden dinin ilk prensibini, değişik bir açıdan öğüdüne ilk basamak olarak almıştır.
Oğlunun Allah'a inandığı kesindir. Onun için ona, "Allah'a inan" demiyor
da, "Allah'a eş koşmamasını" öğütlüyor. İnandığı halde, Allah'a eş koşma
ihtimalini ortadan kaldırmak için, öğretimine bu noktadan başlamaktadır.
Dikkat edilirse Lokman (a.s.), oğluna bu yasağı koyarken, nedenini de
izah etmektedir. "Kesinlikle, şirk büyük bir zulümdür". Şirkin büyük bir
hata, büyük bir günah olduğurıu sebep olarak göstermektedir. Demek ki,
çocuklara bir şeyi öğütlerken, ya da yasaklarken, o şeyin neden ve niçin yasaklandığinı anlatmakta yarar vardır.
b- Birinci basamakta, şirk koşulmaması öğütlendikten sonra, ikinci basamakta, Yüce Allah'ın nasıl bir varlık olduğunu, insanın arneliyle bağlantı
kurarak anlatmaktadır. Lokman (a.s.) da aynı metodu takip etmektedir.
-Lokman silresinin 16. ayetinde Yüce Allah'ın kudreti, insan arneliyle olan
bağlantısı dahilinde ele alınmaktadır. "Yavrımı, yaptığın iyilik veya kötülük
hardal tanesi ağırlığında bir şey de olsa, bir kayanın içinde, göklerde veya yerde bulunsa, Allah onu senin karşma getirir. Çüııkü Allah liitiftir, herşeyi haber alır".
Lokman (a.s.), Yüce Allah'ı oğluna "Latif ve "Hab!r" sıfatlarıyla tanıt­
Latif, yoğunluğu olmayan, her şeye sızan manasını ifade etmektedir. Tüm söylenen ve yapılan şeylerden haberi olduğunu söylemekle, Yüce
Allah'ıninsanla ne denli yakın ilişkisi olduğunu dile getirmektedir. Bir arnelin taşın içinde, göklerde ve yerde olması kavramları, öğretim açısından çok
dikkat çekicidir. Taş, maddi bir araştırmayı, gökler de astronomi, yer de yer
bilimleri araştırmalarının bir amel olduğunu ifade edebilir. Madde, gök ve
yerlerin araştırılması, bir ameldir. İlınl buluşların Yüce Allah tarafından değerlendirildiğini ifade etmektedir.
·
maktadır.
c- Lokman (a.s.) üçüncü merhalede, "Namaz kılmasını" oğluna öğütle­
mektedir. 17. ayette üç konuyu ele almaktadır. Bunların birincisi "Yavruın
namaz kıl" öğüdüdür.
Görüldüğü
lah'ı
gibi Hz. Lokman, oğluna din eğitimi verirken, öncelikle Alanlatmakta, Allah-insan ilişkisine amel açısından yaklaşmaktadır.
KUR'AN-IKERİM'E GÖRE AİLEDE ÇOCUK EGİTİMİ
183
Verilen bu bilgilerden sonra Hr. Lokrnan, zikir, harnd ve dua gibi dinin
temel esaslarını içine alan namazı kılmasını önermektedir. Yüce Allah'ın
layık olduğu ibadeti hatırlatmaktadır.
Böylece Yüce Allah, bir babanın dolayısıyla ailenin din eğitimindeki
tartışmasız yerini ve önemini net bir şekilde bize göstermektedir. Hz. Lokrnan ö{neği, İslam ailesindeki ebeveynin çocuğu terbiye ederken, hem öncelikleri dile getirmektedir, hem de ebeveynin vazifesinin boyutuna işaret etmektedir. Hz. Peygamber'in "7 yaşında çocuğa- namaz kılınayı öğretiniz,
buluğ çağında da kılmasını söyleyiniz" şeklindeki emirleri, ailenin çocuğu
ibadet konusunda nasıl eğiteceği ve nasıl takip edeceğini açıkça ifade etmektedir. Önce ibadetin bilgisi, sonra tatbikatı gelmektedir.
Eğitimden verim alabilrnek için önce öğrenimi
mi, Hz. Peygamber tarafından dile getirilmiştir.
gerçekleştirmenin
öne-
4-Sücrunetetlinnek
B-Koruma
Aile müessesesinin eğitim açısından en önemli görevleri arasında yer
alan "çocuğu korumak", ailenin disiplin konusunu gündeme getirmektedir.
Kötü etkilerden çocuğunu korumayan aileler, eğitici görevlerini yerine getirernezler. Bu görevini icra ederken aile, neyin iyi ve neyin kötü olduğu bilgisini çocuğa öğretmelidir. Bu şunu ifade eder: Ana-babalar disiplini sağlar­
ken, zor kullanma yerine, bilinçli bir uyum sağlayabilmeleri için çaba
sarfetmelidirler. Öncelikle, insanı kötü manada nelerin etkiled~ğirıi öğretme­
lidirler.
Ailenin bu konudaki görevini ve etkinliğini Yüce Rabbimiz, Tahrirn sfiresinin 6. ayetinde ele almaktadır. Ayet rnealen şöyledir:
"Ey imçzn edenler! Ailenizi, yakıtı insan ve taşın olduğu ateşten koruyunuz."
Ayette geçen "koruyunuz" emrinden, ailenin çocuklar için koruma görevini yerine getirme ilkesine hemen hemen bütün İslam alimleri işaret etmişlerdir.
Ayetteki ;,nar" kavramına iki rnana vermemiz mümkündür: Birincisi
dünyevl, diğeri de uhrevl alanıdır. Dünyevl manasını ele alınca, "nar" kavramı toplumu ifade etmektedir. Bazen toplumlar, çocuğun eğitim ortarnı için
cehennem, yani ateş halini alabilirler. Çocuklar cehennem halini almış bu
184
İSLAM'DA AİLE ve ÇOCUK TERBİYESİ SEMPO:lYUMU (Il)
toplumlarda kötü tesir almaktan kendilerini koruyamazlar. Mesela Batı toplumlarının çocuk ve gençler için cehennemden farkları yoktur. Bizim toplumumuzun bazı kesimleri de c~hennemden farksızdır:
Toplum denen bu cehennemin yakıtı nedir? Onu tutuşturan güç nedir?
Ayet buna da cevap vermektedir. Yüce Allah, ayetteki "ateş"in yakıtının
"insanlar'' ve "taşlar" olduğunu ifade etınektedir. Dünyevl manasıyla "ateş"i
toplum manasma aldığımızda, "insanlar'' da fertler demektir. Toplumu
meydana getiren insanlar anlamını ifade eder. "Taş" kavramı ise değeri,
değer de parayı ifade edebilir. O zaman şu yorumu yapmamız mümkündür:
Bir toplumda çocuğu ve genci en çok etkileyen, insanlar ve paradır. Çocuğun
içinde bulunduğu grubun etkisiyle yoldan çıkacağı gibi, para ile de aldatıla­
bilir.
İşte babalar, ya da ana-babalar ailelerini cehennem halini alan toplumdan korumalıdırlar.
Uhrevl manasıyla da, ayetteki "nar" kavramı, gerçek cehennemİ ifade
eder. Dünyada a:He reisleri, çocuklarını öyle korumalıdırlar ki, ahirette cehenneme gitınesinler., işte her iki manada alındığında, ailenin eğitimdeki
"koruma" görevi ortaya çıkmaktadır. Bu koru·ma kavramı, bir disiplin ve bir
bilinç meselesidir. Ebeveynler, çocuklarını ateş denen bu toplumdan ve
ahiretteki cehennemden 'nasıl koruyacaklardır? Bu sorunun cevabı çok uzun
olmakla beraber, kapsamlı kısa bir cevap verebiliriz. Ebeveynler çocuklarına
dini ve ahlaki değerleri iyi öğreteceklerdir. Hz. Lokman'ın çocuğuna verdiği
öğütleri daima terbiyelerinde esas almalıdıriar.
Gençler manevi cihazlarla, teçhiz edilmelidir. Nefisle mücadele,
gibi önemli bilgi ve esaslar iyice öğretilmelidir.
şeytanı
düşman tanıma
"Koruma" baskı ile değil, bilinçte yapılan bir faaliyet olmalıdır. Kur'anKerim'in manevi koruyucu hekimliği asla unutulmamalıdır. Kur'an nurundan nasibini almayan, onunla kafası ve gör,ılü aydınlanmayan çocuk ve gençlerin manen korunması mümkün değildir. Bu nurdan nasibini alan gençler
için, ateş halini almış toplum bile Hz. İbrahim'in atıldığı ateş gibi gülistan
olacaktır. O zaman o gençler, ateş denen toplumda yanmadan, kişiliğini kaybetıneden ayakta durmasını becereceklerdir.
ı
KUR' AN-I KERİM'E GÖRE AİLEDE ÇOCUK EGİTİMİ
185
C- Toplumun Yücelttiği Değerleri Aktarmak
İslam! ailede çocuğun eğitimi, ya da terbiyesi, dar bir çevre ve kısa hedefler için yapılmamaktadır. Çocuğun terbiyesi toplumsal değerlerle kaynaşacak bir tarzda gerçekleştirilmelidir. Toplumdan soyutlanarak, tek başına
çocuğu terbiye etmek mümkün değildir; mümkün olsa bile, verimsiz ve süreksiz kalmaya mahkumdur.
Bunun içindir ki, Hz. Lokman oğlunun sosyalleşmesi ve sosyal hayatta
rol almasını temin etmeye çalışmaktadır. Çocuğun zihnini ve kalbini Yüce
Allah'a çevirdikten sonra, toplumun yücelttiği değerlere de çevirmektedir.
Bu çevirişinde yine ölçü olarak, ilah! beğeniyi kullanmaktadır. Hz. Lokman' ın bu konuda değindiği davranış biçimleri şunlardır:
1. "İnsanlara yanağını bülane"
Dikkat edilirse, Hz. Lokman oğluna sosyal ilişkileri ve insanlara karşı
gereken tavrı öğrettiği görülecektir. Toplumda sağlam ihsan ilişki­
lerini ve sağlıklı iletişimi yaşatan en önemli değer insanlara karşı "sevecen"
davranmakhr. İnsan ilişkilerini sıcak tutan bu sevecenliktir. İnsanlardan yüz
çevinnemek, onları aşağılamamak ve onlara güler yüzlü davranmak kadar kaynaştı­
rıcı ve birleştirici bir davranış biçimi bulmak çok zordur.
takınması
İnsanlara yanağını bükmek, insan ilişkilerini yıkar ve onlara zarar verir.
Ebeveynin
ridir.
çocuklarına
öncelikle,
öğretecekleri
konular bu
davranış
biçimle-
İlahi rızanın, insanların rızasından geçtiğini durmadan öğütlemelidir­
ler. insanlarla sağlıklı ilişki kuramayanlar, Allah'la sağlıklı ilişki kuramazlar.
2. "Yeryüzünde böbürlenerek yürüme"
bile şekillendirmeye çalışmaktadır.
yürüyüşünde kibir yoktur; böbürlenmek yoktur. Bir bakıma,
davranışlarında "kompleks " yoktur. O, halkın içinde daima
Hz. Lokman,
Müslümanın
müslümanın
oğlunun yürüyüşünü
rahattır.
Seviyesi ne olursa olsun insanlara, insan olarak muamele eder. Kendisini onlardan farklı görmez.
Hz. Lokman "yüz çevirme" ile "böbürlenerek yürüme" davranış şekil­
lerini oğluna yasaklarken, çok önemli bir metot kullanmaktadır. Bu davra-
İSLAM'DA AİLE ve ÇOCUK TERBİYESİ SEMPOZYUMU (Il)
186
nışların değerlendirilmesini Yüce Allah'ın ·yapacağını ona hatırlatmakfadır:
övünen kimseyi sevmez". Böylece bu davranışların
kendisine mal etrnernektedir. Davranışın kötü olarak
değerlendirilmesini Yüce Allah'a bağlamaktadır. İnsanlara yüz çevirrneyi ve
onlara karşı kibirli davranınayı Yüce Allah'ın sevrnediğini söylemekte, bu
davanışlardan kaçınrnakla, Allah'ın sevgisinin kazanılacağına işaret etmektedir. Dernek ki, insanlara karşı davranışlarımız Yüce Allah tarafından değerlendirilrnektedir. O'nun sevgisi, insanları sevrnemizden geçmektedir.
?:ira "Allah, kendinz
beğenip
yanlışlığını, babası
"Yürüyüşünde
tutumlu ol" öğüdünde bulunrnakla, orta seviyede bir
biçimi sergilemesini istemektedir. "Kibirli yürüme" dernek yeterli
değildir. Zira kibirli davranışın ne olduğu da belirtilmelidir. Nasıl yüıi.:.yece­
ğini söylemekle bu da yerine getirilmiş olacaktır. Böylece Hz. Lokrnan, çocuk
eğitiminde çok önemli bir metoda dikkat çekmektedir. Yasaklanan bir davranış biçiminin karşıtı da öğretilrnelidir. ·
yürüyüş
3. "Sesini kıs"
insanlarla nasıl konuşulacağına kadar terbiyenin boyutunu uzatan Hz.
Lokrnan; insan ilişkilerine ne denli hassas davrandığını göstermektedir. Konuşrnarıın adabını çocuğa öğretmek, İslam ahlakının çok ciddi ve önemli bir
konusudur.
Netice olarak diyebiliriz ki, bakış, yürüyüş ve konuşma gibi insan ilişki­
leri belli değerler üzerine oturtulrnalıdır. Onlara bir şekil kazandırmak, itici
olmaktan kurtarmak ve yapıcı bir eda kazandırrnak, aile terbiyesinin önde
gelen mesel~lerinden biridir.
Hz. Lokrnan, konuyla ilgili öğüdünü bir benzetmeyle pekiştirrnektedir.
Yüksek sesle, kibirli bir şekilde insanlarla konuşmanın ne derece tiksindirici
olduğunu eşek benzetmesiyle tarnarnlarnaktadır. Öğretimde ve terbiyede,
benzetmelerin yeri çok önemlidir.
4. "İyiliği emret ve kötülükten sakındı~~
Toplumsal değerleri kendi şahsiyetine sindiren ve onların bilincine varan gence, artık onları başkasına tavsiye etmekle sorumlu olduğunu hatır­
latmak gerekir. Hz. Lokrnan da aynısını yapmaktadır.
İyi, doğru ve güzel olanı insanlara anlatacak; köti.i, yanlış ve toplum için
zararlı
olanlardan da onları sakındırmaya çalışacaktır. Böylece genç,
yaşadıktan sonra, başkalarına da yaşatmak için çalışacaktır.
değerleri
KUR' AN-I KERIM'E GÖRE AİLEDE ÇOCUK EGİTİMİ
187
Bu faaliyetlerini yaparken, bazı tepkilerle karşılaşacaktır. Toplumun
onun iyiliği ve düzenliği için bu tepkilere katlanacaktır.
uğruna,
D- Duygu Eğitimi
Demokratik, ya da İsliimi ailede, baskı ve şiddet yerine merhamet hiikimdir.
Merhamet, sevgiyi de içermektedir. Çocuğuna merhametli davrarımak, onları terbiye etmenin en iyi yollarından biridir.
Çocuğu
sevmek, ona acımak, ona dayak atma yerine okşanıak, çeliğe su vermek
kadar önemlidir. Susuz çelik işe yaramaz. Sevilmeyen çocuk da toplumu ve
oradaki insanları sevemez. Büyüdüğünde insanları sevmesi için, küçüklüğünde çocukları yeterince sevmek bir vecibedir. Çocuğu sevme, Allah' ı sevmenin ötesine geçmemelidir. Ş ınıarıklığa götürecek sevgi, zaraf veren bir sevgidir.
Disiplinle sevgi
arasında
bir denge kurmak, merhamet denen
değeri
doğurmaktadır. Bu da en iyi terbiye etme yoludur. Çocuğun duygu hayatını
en iyi besleyen, geliştiren ve topluma yayılmasını sağlayan güç; ana-babanın
dengeli sevgisidir. Sevgisiz çocuğun duygu hayatı nadasa bırakılmış tarla:
gibi diken bitirir. Zamanla o çocuk, toplumdaki insanları sevme yerine, onlara batari diken halini alacaktır. Çocuk bir ilahi mevhibe olarak bilinerek sevilirse, o sevgi· biribadete dönüşecektir.
Çocuğu
ya da ~nemi olarak tanımlarsak hata yapmış
en belirgin olanı ve annenin kucağında
tatmine ulaşanı "güven" duygusudur. Kayıtsız, ·tutarsız ve otoriter aileler,
çocuğun güven duygusunu .geliştiremezler. Tam tersine, güven duygusundan yoksun bırakarak zamanla toplumda kendisini yalnız ve güv_ensiz hissetmesine neden olurlar. Güven duygusu gelişmemiş çocuklar topluma intibak edemezler. Devlet nizarnının yaşandığı ilk sosyal çevre aile olduğuna
göre, orada tadılması, yaşarıması ve geliştirilmesi zorunlu olan güven duygusudur. Güven duygusu gelişmeyen çocukların, psikolojik yapısının sokaklarında emniyet içinde dolaşılamaz. Suça itilen çocuklarda, ana-baba sevgisinin yokluğu vardır. Disiplin, sevgi, merhamet ve güven duygularının canlı
tutulduğu ve eğitimde yer aldığı bir ailede gerçek eğitimden bahsedebiliriz.
olmayız.
Bu
bir duygu
yumağı,
duyguların arasında
Ailenin çocuğa sağlayacağı güven duygusu, aynı zamanda Allah şuu­
runun da kaynağıdır. Yani ana-baba otoritesinin üstündeki sonsuz otorite de
Allah'ın varlığıdır.
'
188
İSLAM'DA AİLE ve ÇOCUK TERBİYESİ SEMPOZYUMU (Il)
E- Dua Etmek
Beşen eğitim
bir sihirli
değnek değildir. Herşeyi
ve her
istediğini
ger-
çekleştirmekten uzaktır. İlahl yardımı istemelidir. İslami şahsiyete sahip olan
ebeveynler duanın lüzumunun şuurunda
ki bildirimizde yer almışhr.
olmalıdırlar.
Bunun izahı bir önce-
SONUÇ
1- İslami ailedeki eğitim veya terbiye; tolerans, sevgi, disiplin ve merhamete dayanmalıdır.
2- Çocuğu kötü etkilerden koruma gibi eğitimin temel işlevini yerine
getirmelidir.
3- Haram lokma ve haram sütten daima kaçırulmalıdır. Eğitim faaliyetlerinin üzerine oturacağı temelde haram lokma ve haram süt olmamalıdır.
4- Ebeveynler, çocuklarından bir şeyi yapmalarım veya yapmamalarını
isterken Hz. Lokman'ın "yavrucuğum" kavramını kullanmakta hassa~ davranmalıdırlar.
5- Eğitimde önce Allah ile insan, sonra da insanlar
edinilmeli dir.
arası ilişkiler
konu
6- İnsan gücünün yetersiz kaldığı yerde, ilahl müdahale için dua ehnenin, İslami terbiyenin temel esası olduğu gözardı edilmemelidir.