MAN 502T İşletme Yönetimi için Araştırma

04.11.2009
**MAN 502T İşletme Yönetimi için Araştırma Yöntemleri**
**** ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNE GİRİŞ
** 1. Yarıyıl**
**Hafta 4**
Hazırlayan: **Dr. Özlem İnanç, Işık Üniversitesi-İstanbul**
Giriş
•Bu
haftaki dersimizde araştırma
yöntemleri konusunu tartışacağız.
felsefeleri
ve
araştırma
•Ancak
belirtilmelidir ki ders boyunca tartışılacak felsefeler ve
bilimsel çalışmaların ele alınış biçimleri arasından birini seçip
diğerlerinden tamamen uzak kalmanız sözkonusu değildir.
İşletme Yönetimi İçin Araştırma Yöntemleri dersinde projenizi
yazarken kullanacağınız bilgilerin verilmesi amaçlanmaktadır.
Bugünkü derste öğreneceğimiz konularda projenizi yaparken
önünüzü daha iyi görmenizi sağlayacaktır.
1
04.11.2009
**Araştırma Felsefesi**

Araştırma felsefesi, bilginin yaratılması, geliştirilmesi ve
doğası ile ilgilenir. Bilimsel bir proje hazırlanırken kullanılan
değişik
felsefeler,
farklı
varsayımların
kabulünü
gerektirmektedir. Bu varsayımlar araştırma stratejisinin ve
yönteminin belirlenmesinde rol oynar. Bu nedenle araştırma
felsefesi, sadece teoride değil pratik uygulamalarda da
önemlidir.
**Araştırma Felsefesi**

Bu bağlamda araştırma felsefesi ile ilgili olarak iki farklı
düşünce yöntemini tartışacağız: Epistomolojik yaklaşım ve
ontolojik yaklaşım.
Her iki yaklaşım da araştırma problemini ve
gelişimini etkileyen farklılıklar içermektedir.
projenin
2
04.11.2009
**Araştırma Felsefesi**

Ancak, dersin başında da belirtildiği gibi burada tartışılacak
yaklaşımlar, uygun olanları seçip almanız için sunulan bir
alışveriş listesi olarak algılanmamalıdır. Epistomolojik ve
ontolojik yaklaşımlar konusu üzerindeki tartışma, projenizi
hazırlama aşamasında soruna daha geniş bir çerçeveden
bakmanızı sağlamak amacını taşımaktadır
**1.Epistemoloji**
Epistomoloji, araştırmanın yapıldığı alanda “kabul edilebilir” bilginin niteliğini tartışır. Özellikle “sosyal bilimler de
doğa bilimleri ile aynı yöntem ve kurallar çerçevesinde mi incelenmelidir?” sorusunun cevabını arar.
Epistomoloji başlığı altında üç farklı yaklaşım ele alınacaktır:
İlk yaklaşım olan positivizm, gerçek bilgiye doğa bilimlerinde kullanılan yöntemler aracılığı ile ulaşılacağını
savunur.
İkinci yaklaşım olan realizm positivizm ile benzerlikler taşır.
Son olarak positivizm ile karşıt görüşler ileri süren bir epistomolojik yaklaşım olan interpretivizm tartışılacaktır.
3
04.11.2009
**1.1 Positivizm**
Positivizm gözlemlenebilir sosyal gerçeklerle ilgilidir. Bu tip bir epistomolojik yaklaşımı benimseyen çalışmaların
sonucunda, doğa bilimlerle ilgilenen araştırmacılarınki gibi genellenebilen, kuram olarak kabul edilebilecek
sonuçlara ulaşılır.
Positivist epistomolojik yaklaşıma göre sadece gözlemleyebildiğiniz bilgi güvenilir ve kabul edilebilirdir. Bu tip
bilgilere ulaşabilmek için ortaya konacak hipotezler mutlaka bir teoriye dayandırılmalıdır. Gözleme toplanan veriler
kullanılarak sözkonusu hipotezlerin tamamı ya da bir bölümü yanlışlanır ya da yanlışlanamaz ve teorinin gelişmesi,
belki de değişmesi sonucu doğar.
**1.1 Positivizm**
Tıpkı doğa bilimlerde olduğu gibi, pozitivist yaklaşım “değer yargılarından arınmıs” bir araştırma metodolojisini
destekler.
Araştırmacı duygularının, düşüncelerinin ve değer yargılarının araştırmasını etkilemesine izin
vermemelidir. Ancak sosyal bilimlerde belli veri toplama yöntemleri sözkonusu olduğunda (yüzyüze görüşme gibi)
bu kuralın uygulanması güçleşir. Dahası “pozitivist araştırma felsefesi kapsamında yapılan araştırma projeleri
tamamen objektif olmalı ve değer yargıları içermemeli” kuralının da bir değer yargısı olduğunu belirtmektedir.
Positivist felsefe kapsamındaki çalışmalarda genelde objektif olarak toplanmış niceliksel (kantatif )verileri kullanılır.
Böylelikle veriler istatistiksel yöntemlerle test edilebilir ve hipotezlerin yanlışlanıp yanlışlanamayacağına karar
verilir.
4
04.11.2009
**1.2 Realizm**
Realizm de pozitivizm gibi kabul edilebilir bilginin ne olduğunu araştırır. Realist düşünceye göre duyularımız
vasıtası ile algıladığımız bilgiler gerçek bilgilerdir. Nesneler insan zihnindeki yansımalarından bağımsız olarak bir
varlığa sahiptir. Yani akıldan bağımsız bir gerçeklik vardır. (Bu çerçevede, realizm idealizmin tam tersini
savunmaktadır.)
Positivizm ile benzer şekilde realizm de gerçeğe ulaşmak için verilerin toplanması ve anlaşılması aşamalarında
bilimsel yöntemlerin uygulanması gerektiğini savunur.
**1.2 Realizm**
Realist felsefe doğrudan realizm ve eleştirel realizm olarak iki farklı türde incelenmektedir.
Doğrudan realizm felsefesine inanan araştırmacılar insanın beş duyusu ile algıladığı dünyanın gerçeğin kendisi
olduğunu savunurken eleştirel realist felsefeye göre duyularla algılananlar nesnelerin görüntüleridir kendileri
değil. Beş duyu ile algılalnan veriler aklın süzgecinden geçirilerek asıl gerçeğe ulaşılır.
5
04.11.2009
**1.3 Interpretivizm**
Sosyal bilimler alanında çalışan araştırmacıların pekçoğu, positivist felsefenin savunduğu düşüncelerin doğal
bilimler için uygun ancak sosyal bilimlerin alanı olan gerçek dünya için geçerli olmadığını, doğa bilimlerde ulaşılan
“kanunlara” sosyal bilimlerde ulaşmanın kolay olmadığını savunurlar. Çünkü, sosyal bilimlerde araştırma konusu
insan, insan ilişkileri ve gerçek dünyadır ve bu karışık ve kompleks bütünlükten herkes için geçerli olan kuramlara,
genellemelere ulaşmak mümkün gözükmemektedir. Bu bağlamda pek çok sosyal bilimciler interpretivizm
felsefesini benimsemektedir.
**1.3 Interpretivizm**
Interpretivizme göre geçerli olan bilgiler araştırmacının yorumudur. Araştırmacının yapması gereken insanlar
arasında “sosyal aktörler” olarak farklılıklar olduğunu kabul etmektir. Her birey yaşamı boyunca çeşitli roller
üstlenir. (anne, öğretmen, eş, arkadaş vb.) Her aktörün rolünü yorumlayışı farklı olabilir bu nedenle araştırmacının
empati yapabilmesi önemlidir. Her birey farklı olduğundan araştırmanın sonuçları genellenemez.(Genelleme
yapmak gereklilik de değildir)
6
04.11.2009
**2.Ontoloji**
Epistemoloji kabul edilebilir bilginin ne olduğu konusunu tartışırken ve “doğa bilimlerinde kullanılan araştırma
yöntemleri sosyal bilimler için de uygun mudur?” sorusunun cevabını ararken, ontoloji gerçeğin doğası ile
ilgilenir. Araştırmacıların gerçeği ararken yaptığı varsayımları sorgular.
Ontolojik başlığı altında iki farklı yaklaşım ele alınacaktır: Nesnelcilik (objectivism) ve öznelcilik (subjectivism).
**2.1 Nesnelcilik**

Nesnelcilik yaklaşımına göre sosyal varlıklar, sosyal
aktörlerden bağımsız olarak vardırlar. Örneğin insan
kaynakları yöneticiliği, yöneticinin kimliğinden ve rolü
yorumlanışından
bağımsız
olarak
tanımlanabilir;
sorumlulukları belirlidir.
7
04.11.2009
**2.1 Öznelcilik**

Öznelcilik yaklaşımına göre sosyal varlıklar, sosyal aktörlerin
rolleri anlayış, kavrayış ve uygulamalarına bağlı olarak
vardırlar. Sosyal aktörler arasındaki iletişim ve ilişkiler,
sosyal varlığın niteliklerini belirler. Bu nedenle araştırmacının
sosyal aktörler ile iletişimi önemlidir.
**Pragmatizm (Faydacılık)**
Epistomolojik ya da ontolojik yaklaşımlar hakkındaki tartışmalar kaçınılmazdır. Özellikle pozitivist ve interpretivist
yaklaşımlar arasındaki tartışmalara çok sık rastlanır. Uygulamada sadece tek bir yaklaşımı belirleyip diğerlerini
reddetmenin gerçekçi olmadığını düşünen araştırmacılar pragmatist bir yaklaşımı benimsemektedirler.
Pragmatizme göre hangi araştırma felsefesinin seçileceğinin belirleyicisi olan faktör araştırma sorularıdır. Bir
felsefe belirli bir araştırma sorusunu cevaplamak için diğerlerinden daha faydalı olacaksa, söz konusu felsefe
seçilmelidir. Farklı araştırma sorularının cevaplarının bulunması için farklı araştırma felsefeleri seçilebilir. Yani bir
araştırma probleminin farklı bölümleri farklı felsefelere göre hazırlanmış olabilir.
Herhangi bir araştırma felsefesinin diğerlerinden üstün olması durumu sözkonusu değildir. Önemli olan araştırma
sorularına en iyi açıklama bulacak felsefenin seçilmesi ve uygulanmasıdır.
8
04.11.2009
**Araştırma Yaklaşımları (Research Approaches)**
Bilimsel araştırmalar yaklaşımları tüme-varım (induction) ve tümden-gelim (deduction) olarak ikiye ayrılır:
TÜMDENGELİM
yönü teoriden veriye doğrudur.
•Belirli bilimsel kurallar izlenir.
•Değişkenler arsındaki nedensellik ilşkisini açıklamaya
çalışır.
•Kantatif (niceliksel) veri kullanır.
•Araştırmacı araştırma konusundan bağımsız olmalıdır
•Araştırma sonucunda genelleme yapılmalıdır. Bu
nedenle yeterince büyük bir veri seti ile çalışılmalıdır.
•Araştırmanın
TÜMEVARIM
yönü veriden teoriye doğrudur.
•Amaç
olayları ve olaylarda yeralan insanların
davranışlarını anlamlandırmaktır.
•Araştırmacı
araştırma
konusundan
bağımsız
değildir.Araştırmacı araştırma sürecinin bir parçasıdır.
•Araştırma süresince araştırma metodunda ya da
felsefesinde değişikliklere olanak sağlayacak şekilde
esnektir.
•Kalitatif (niteliksel) veri kullanır.,
•Genelleme ile ilgilenmez.
•Araştırmanın
Sonuç
**Bu derste araştırma felsefeleri ve araştırma yöntemleri konusunu tartıştık. Gelecek haftadan itibaren bilimsel
araştırma planını incelemeye başlayacağız. Görüşmek üzere.
9