ekosistemleri anlama ve yönetmede ekosentrik

X. ULUSAL EKOLOJİ VE ÇEVRE KONGRESİ
04-07 EKİM 2011, Çanakkale
EKOSİSTEMLERİANLAMAVEYÖNETMEDEEKOSENTRİK(BİYOSENTRİK)VE
ANTROPOSENTRİKYAKLAŞIMLARÜZERİNEEKOLOJİKBİRTARTIŞMA
TuncayNEYİŞÇİ
AkdenizÜniversitesi,GüzelSanatlarFakültesi,İçMimariveÇevreTasarımıBölümü
Bir kavram ya da bir disiplin olarak ekoloji günümüzün üzerinde en çok
konuşulan ancak en az anlaşılmış konularından biridir. Bunun temel nedenlerinden
biri olarak ülkemizde henüz ekolog yetiştirmeyi amaçlayan bir akademik programın
açılamamış olması gösterilebilir. Ancak en önemli neden ekoloji’nin disiplinlerüstü
yapısıveekosentrik(biosentrik)karakteridir.
İster doğal ister yapay olsun herhangi bir sistemin (ekosistemin)
yönetilebilmesi o sistemin tüm yönleriyle ve derinlemesine anlaşılmasını zorunlu
kılar. Burada kritik nokta, insan merkezli (antrosentrik) bir yaklaşımı gerekli kılan
“yönetme” ile sistem merkezli (ekosentrik) bir yaklaşımı gerekli kılan “anlama”
arasındaki ilişki/çelişkidir. Sistemler insana özgü değerlerden bağımsız olarak
çalışırlar.Bunedenlesistemlerin“anlaşılma”sıaşamasındainsanaaitdeğerlerden(iyi‐
kötü, faydalı‐zararlı, büyük‐küçük, siyah‐beyaz, vb.) mümkün olabildiğince uzak
durulması,birbaşkaanlatımlaekosentrikbakışaçısı,kilitönemdebirkonudur.İnsana
özgü değerler ekosentrik bakış açısıyla derinlemesine anlaşılmış sistemlerin
“yönetilme”si aşamasında devreye sokulabilir. Bu ilke ya da hiyerarşiye uyulmadan
gerçekleştirilecek her ekolojik kriz çözüm önerisi krizi şiddetlendirme ya da yeni
krizlerinortayaçıkmasınayolaçamariskinitaşır.
Bildiri,V.UlusalEkolojiveÇevreKongresinde(2004)sunulan“Ekoloji;nedir?
NeDeğildir?”adlıbildiridenyolaçıkarakuygulamalıekolojikonusunda bir tartışmayı
gündemegetirmeyiamaçlamaktadır.
AnahtarSözcükler:Ekolojikdüşünme,ekolojikinceleme,ekosentrik/antroposentrik
yaklaşım,yönetim
174