sukran kaleci.fh11

Körüklü
Kutudan, Dijital
Kameraya
FBirotograf›n
da
Tarihi Var
Yazan: fiÜKRAN KALEC‹
otograf. Teknolojinin
kültür tarihine en
büyük arma¤anlar›ndan biri... ‹nsano¤lunun
çevresinde gördüklerini resme dökmesi ta ma¤ara
dönemlerine dek uzan›yor.
Görülen cisimlerin bir kopyas›n›n elde edilmesi, yani fotograf
makinesinin icad› ise ancak
19’uncu yüzy›lda olanakl› olabiliyor. Ve insano¤luna bilmedi¤i,
görmedi¤i dünyan›n kap›lar›n›
aç›veriyor...
F
141
BD EYLÜL 2015
netleflmifl oldu¤unu fark
arihte ilk
etti. Buna dolapta bulufotograf› 1826
nan kimyasal maddelery›l›nda Frans›z
den hangisinin neden
fizikçi Joseph Niepce
oldu¤unu araflt›rmaya
çekmifl, kara kutu
giriflti. Tüm kimyasal
kullanarak görüntüyü
maddeleri tek tek
kurflun-kalay alafl›m›
denemesine karfl›n bir
özel bir plaka üzerine
türlü istedi¤i sonuca
düflürebilmiflti. Ancak
ulaflam›yordu. Sonunda,
bulan›k bir görüntünün
dolab›n bir köflesinde
elde edilmesi için bile
Joseph Niepce
k›r›lm›fl termometreden
sekiz saat beklemek
akan civay› fark etti. Modern fotografgerekiyordu. Niepce’nin fotograf
ç›l›¤›n bafllang›c› oldu bu bulufl.
tekni¤ini, eski orta¤› Louis Jacques
1839’a gelindi¤inde Daguerre
Daguerre bir rastlant› sonucu daha da
gelifltirdi. Daguerre’un amac› karanl›k ancak yirmi dakikal›k bir pozlamada
net görüntüler elde edebiliyordu. Bu
odada, gümüfl iyodür levhada a盤a
ç›kan görüntüyü sabitlemenin yollar›n› fotograflar “Daguerreotype” ad›yla
bulmakt›. Farkl› kimyasal maddelerin an›l›yordu. Portre fotograf› çektiren
kiflilerin bafl› çevresine de k›p›rdamabulundu¤u dolab›na, daha sonra
kullanmak ve temizlemek üzere bozuk malar› için k›skaçlar konuyordu.
1851’de Frederick Scott Archer
görüntülü bir film levhas› koymufltu.
Birgün levhay› ald›¤›nda görüntünün otuz saniyeden az bir zaman içinde
negatif görüntüler kaydeden bir cam
fotograf levhas› gelifltirdi. Kimyasal
kar›fl›mla kapl› levha, kamera içine
konuyor ve kurumadan ›fl›¤a tutuluyordu. Yine ‹ngiliz bilim adam› olan
William Fox Talbot da fotograf› banyo
etmenin farkl› bir yolunu bulmufltu.
Ifl›¤a duyarl› kimyasal maddelere
bat›r›lm›fl bir ka¤›d›n üzerine görüntü
düfltü¤ünde parlak bölgeler karar›yor,
karanl›k bölgeler beyaz kal›yordu.
Negatif görüntünün üzerine ›fl›k
tutarak arkas›na ›fl›¤a duyarl› baflka
bir ka¤›t koyan Talbot, böylece pozitif
Joseph
Niepce
Joseph Niepce taraf›ndan çekilen
görüntüyü de elde etmeyi baflarm›flt›.
tarihteki ilk fotograf
T
142
BD EYLÜL 2015
William Fox Talbot
Ve buna Eski Yunanca’da “Güzel
resimler” anlam›na gelen kolotip ad›n›
vermiflti. Dünyada ilk savafl
fotograflar› 1853’teki K›r›m Savafl›
s›ras›nda çekildi.
otograf sanat›n›n yayg›nlaflmas›, George Eastman sayesinde oldu. Birlikte tatile ç›kmay›
teklif eden, bu s›rada da fotografç›l›¤›
denemek istedi¤ini söyleyen arkadafl›n›n teklifini k›ramayan Eastman befl
dolar karfl›l›¤›nda tan›d›¤› bir fotografç›dan, tatile gitmeden önce küçük
bir ders ald›. Do¤rusu fotografç›l›k
hofluna gitmiflti. Bu konudaki
yenilikleri yak›ndan izlemeye bafllad›.
Çok geçmeden annesinin mutfa¤›
laboratuvar› haline geldi. Kendi levhalar›n› kendisi yapmak istiyordu. Uzun
denemelerden sonra kuru levha hayali
gerçek oldu ve y›llarca biriktirdi¤i
paray› bu ifle yat›rarak kuru levha imal
eden küçük bir fabrika kurmay›
F
baflard›. 1881 k›fl›nda büyük partiler
halinde siparifller ald›. Ancak
levhalar›n dayanmay›p bozuldu¤u
konusunda sürekli flikayetler geliyordu. Eastman da çaresiz, bunlar› yenileriyle de¤ifltirmek zorunda kal›yordu.
‹fller ters gitmeye bafllam›flt›; Eastman
fabrikay› kapatmak zorunda kald›.
Peflpefle gelen aksilikler Eastman’›
y›ld›rmad›. ‹ngiltere’ye giderek en iyi
kuru plak formülünü sat›n ald›. Ard›ndan makaraya sar›labilen fotograf
filmini gelifltirdi. George Eastman
herkesin sat›n alabilmesi durumunda
fotograf›n ticari potansiyelinin büyük
olaca¤›n› fark etmiflti. K›sa bir zaman
sonra fabrikas›nda fotograf makineleri
dahil her türlü fotograf malzemesini
de yapmaya bafllad›. 1888’de, ilk
fotograf makinesi olan Kodak No.1’i
imal etti. 25 dolara sat›lan fotograf
makinesi isteyen herkes taraf›ndan
al›nabilir duruma gelmiflti.
Makine, elde tafl›nabilir, basit bir
kutu biçimindeydi; içinde yüz pozluk
George Eastman
143
BD EYLÜL 2015
George Eastman’in Kodak No:1 adl›
fotograf makinesi
25 dolara sat›lan
Kodak No.1
modeli ile fotograf
makineleri isteyen
herkes taraf›ndan
al›nabilir duruma
gelmiflti.
filmiyle birlikte sat›l›yordu. Film
bitince müflteri makineyi firmaya iade
ediyor ve 10 dolar karfl›l›¤›nda
makinesine yeni bir film takt›rabiliyordu. Böylece amatör fotografç›l›k
do¤du.
Fotograf sanat› Osmanl› topraklar›na da gezginler yoluyla girdi ve ilk
kez yenilikçi padiflah II. Mahmut
döneminde bafllad›. Bat›’n›n keflfi
fotograf sayesinde Do¤u’nun gizemli
dünyas› ayd›nlanm›flt›.
Fotografç›lara niflan verilmesi
gelene¤i Abdülmecid döneminde
144
görüldü ama fotograf sanat›
en çok II. Abdülhamid zaman›nda desteklendi. Kendisi
de fotograf çeken padiflah,
ç›kar›lacak af için tüm
cezaevlerindeki mahkûmlar›n gruplar halinde fotograflar›n› çektirtmifl ve mahkûmlarla ilgili tüm bilgilerin
yaz›l› oldu¤u albümlere
bakarak af karar› vermiflti.
Ancak o dönemde, kimi
tutucu çevrelerin de etkisiyle
fotografç›l›k müslümanlar
taraf›ndan de¤il, Hristiyan
dinine mensup topluluklar taraf›ndan
ilgi gördü. ‹mparatorlu¤un çeflitli
yerlerinde yaflayan Ermeni aileleri,
bu mesle¤i ö¤renmeleri için çocuklar›n› ‹stanbul’daki fotografhanelerde
çal›flmaya gönderiyorlard›.
‹
lk fotograflar Asya ile Avrupa’y›
birbirine ba¤layan, dönemin en
önemli kentlerinden ‹stanbul’da
çekildi. Fotograflarda görülen peçeli
“Türk kad›nlar›” asl›nda Osmanl›
giysileri içindeki Hristiyan kad›nlar›yd›. Anadolu topraklar›na ait ilk
fotograflar 1840’ta ‹zmir’e gelen
Frederic Goupil Fesquet taraf›ndan,
Kurtulufl Savafl›’na ait fotograflar›n
pek ço¤u da savafla kat›lan askerler
taraf›ndan çekildi.
Müslümanlar›n fotograf sanat›na
ilgisi ise cumhuriyetin ilan› ile bafllad›.
Bu dönemde kurulan fotograf stüdyolar›n›n ço¤unun ad› “Zafer”di.
Türkiye’de ilk fotograf sergisi
1932’de Gazi Orta Ö¤retmen Okulu
ve E¤itim Enstitüsü’nde aç›ld›. ‹lk
BD EYLÜL 2015
fotograf yar›flmas› ise
Ankara Halkevi taraf›ndan 1933’te düzenlendi. Bu dönemde pek
çok fotograf sanatç›s›
Atatürk’ün fotograflar›n› çekmek için adeta
yar›fl ederlerdi.
Zamanla fotograf
makineleri kaset filmli,
basit ve ucuzlar›ndan
otomatik olarak ayarlanabilenlerine, çekimden birkaç dakika
sonra bas›lm›fl resmi
veren polaroidlerden
kullan›c›n›n istedi¤i
gibi ayarlayabilece¤i karmafl›k
denetim sistemlerine sahip olanlara
dek uzanan çeflitte artt›.
Fotografç›l›k y›llar boyu hem bir
sanat biçimi, hem de hobi olman›n
ötesinde pek çok bilimsel ve teknolojik alanda da kullan›ld›. Günümüzde
kullan›m› h›zla yayg›nlaflan dijital
fotograf makineleri ise adeta bir
devrim yaratt›.
Günümüzde dijital kameralar cep
telefonlar›na kadar girdi
Teknoloji h›zla ilerliyor. Cep
telefonlar›na kadar giren dijital
kameralardan sonra daha neler neler
ç›kacak kimbilir ama ünlü karikatürist
Latif Demirci’nin dedi¤i gibi “Herkes
bir kamera sahibi olabilir ve birfleyler
çekebilir... Önemli olan kameran›
nereye koydu¤un.”•
‹K‹ KÜLTÜRÜN ‹fi KONUSUNDAK‹ YAKLAfiIMI
Japon yaklafl›m›:
Biri yapabiliyorsa, ben de yapabilirim.
Kimse yapam›yorsa, ben yapmal›y›m.
OrtaDo¤u Yaklafl›m›:
Vallahi, biri yapabiliyorsa, b›rak›n yaps›n.
Kimse yapam›yorsa, ya habibi, ben nas›l
yapabilirim?
Gönderi: ÜSTÜN KÜSEFO⁄LU
145