Untitled

1992
CiVANET
DERGiSi
DiNi - iLMi EDEBI
ÜÇ A YLlK DERGi
•
Ocak -
Şubat
- Mart 1992
•
Cilt: 28
Sayı:
1
•
Diyanet İşleri
BU SAYlDA
Veda Hutbesi
Hz. Muhammed (S.A.S.) ................................... 3 - 6
Yine Azerbaycan
Hal it GÜLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 7 - 20
İnsan Haklarına
Mukayeseli Hukuk Açısından Kısa Bir Ba-
kış
ŞAFAK
Prof. Dr. Ali
.................................... 21 - 27
Başkanlığı Adına
İmtiyaz Sahibi
Halit GÜLER
Diyanet İşleri
Başkan Yardımcısı
•
Yazı işleri Müdürü
Orhan BALCI
Süreli Yayınlar
Şube Müdürü
Kul
Haklarına
Riayet ........................................... 28
Peygamberimizin Örnek Ahlakı
Prof. Dr. İ. CERRAHOGLU .......................... 29- 40
İslamda İnsan Hakları
Beyannamesi ................. 41 - 60
•
Mali İşler Sorumlu Müdürü
Salim GÜNEY
Döner Sermaye
İşletme Müdürü
Batılı Toplumlarda ve İslam'da İnsan Hakları
Yrd. Doç. Dr. Yavuz ATAR ........................... 61 - 98
•
Yazı
Tetkik Kurulu
Orhan BALCI
İbrahim URAL
Ekrem KELEŞ
•
Yayına Hazırlayanlar
Hilal KOÇ
Seyfeddin ERŞAHiN
Oruç Tutmanın Gerekleri
Doç. Dr. Zeki DUMAN ............................... 99 - 102
İnsan Hakları
Doç. Dr. M.
Üzerine Bazı Tahliller
YILMAZ ...................... 103 - 115
Kazım
•
Dr. Mediha Eldem Sk.
No: 35 • Tlf: 435 52 73
06420 Kızılay/ ANKARA
Kur'an-a Göre İnanç Hürriyeti
Doç. Dr. Şevki SAKA ................................ 117 - 137
•
Dizgi ve Baskı
Biçem Dizgi Matbaacılık
2. F. Çakmak Sok. 27/4
Tel: 231 22 56
M.N. Ofset
Kazım Karabekir Cad.
85/6 • Tel: 341 80 90
İlk Cumhuriyet Meclisinde Dini Yayıncılık
Mehmet Bulut ........................................... 139 - 149
3
BİR İNSAN HAKLARI BEYANNAMESi OLARAK
VEDA HUTBESİ *
ResUluHalı
bu hutbesini bütün
dinieyebilmesi
için gerekli tedbirleri almış ve yer yer
diktiği, bir nevi oparlör mahiyetindeki münadiler vasıtasıyla söylediği her
cümle yüksek sesle kalabalıklar arasında tekrarlanmıştır. İrad edilen bu
hutbe-nutuk'un hiç bir politik vasfı
bulunmamaktadır; dikkatimizi daha
da fazlasıyla çeken husus, kendisinin
yakın bir gelecekte vefat edeceğine
ı:lair açık beyanına rağmen Muhamtoplananların
* Prof.
işitip
med (S.A.S.) siyasi' iktidara kimin gedair hiç bir söz sarfetmemiştir. O sadece, Kur'an'da yazılı
olan kaidelerle, kendi tatbikat ve sünnetinde bulunan prensipierin hiç terkedilmeksizin takip edilip yaşanma~
sını söylemekle ikti fa etmiştir.
Bu hutbe Arafat düzlüğünde 9
Zü'l-Hicce cuma günü iradedilmiş ve
aynı gün vahyolan bir Kur'an ayetinde ise, gerçekte Muhammed
(S.A.S.)'ın "ilahi tebliğ vazifesi"nin
tirileceğine
Dr. M. Hamidullah'ın İslam Peygamberleri (İst. 1980) adlı eserinden iktibas edilmiştir.
Veda Hutbesi
4
ne emanet etmiş olan şahsa döndürmelidir.''
"Gerçekten (artık) Cahiliyyet
Devrinde mevcut (ödünç olarak verdiğiniz) sermayeleriniz sizindir: (bu
suretle) ne zulmedecek ve ne de zulmolunacaksınız. Allah (bundan böyle) ribiinın mevcut olıhayacağına hükmetti. (Kaldıracağım) ilk riba, arncam
Abbiis'ubn 'Abd'il-Muttabil'in fibiisıdır. ''
"Ve yine Cahiliyyet Devri'nin kan
artık tamamlanıp bir sonuca ulaştığı
Allah tarafından beyan olunmuştur.
"Veda Hutbesi" olarak anılan bu
nutkun kaynaklarından çıkarılan mukayeseli bir metni şöyledir:
''Hamd ve şükür Allah' a mahsustur; biz ona harndeder, ondan yardım
talep eder, affımızı ondan dil er ve
ona yöneliriz. Nefislerimizin şerlerin­
den hareket ve fiillerimizin kötülüklerinden Allah'a sığınırız. Allah kimi
doğru yola iletirse, o kimse için (artık) sapıklık olamaz; kimi sapıklığa
sevkederse (artık) o kimse için doğru
yola sevkeden kalmamıştır. Allah'tan
başka ilah olmadığına, onun Tekliği­
ne ve bir eşinin bulunmarlığına şeha­
det ederim. Yine şehiidet ederim ki
Muhammed onun kulu ve resulüdür.
"Ey Allah'ın kul ve köleleri! Sizlere Allah'tan korkup çekinmenizi
tavsiye ve sizi ona itaatta bulunmaya
teşvik ederim. Bu suretle en iyi ve hayırlı olan bir şey ile (sözlerime) baş­
lamak istiyorum:
"O halde ey insanlar! Size açık­
ladığım (şeyleri) dinleyin! Zira bilmiyorum, bu yıldan sonra bı.:lunduğum
bu yerde belki de sizlerle tekrar bu-
davaları kaldırılmıştır; (kaldıracağım)
luşamayacağım.
"Ey insanlar!
Kanlarınız
(: hayahaysiyet ve şerefle­
riniz, Rabbinizle buluşacağı (güne)
kadar, bumahalde (: Mekke), bu ayda(: Zu'l-hicce) bu günün mukaddes
olması gibi mukaddes ve mükerremdir. Dikkat edin! Tebliğ ettim mi? ....
Ey Allah'ım, sen şahit ol!
"Emanet olarak eli altında bir şe­
yi bulunduran' ·kimse, onun kendisitınız,) mallannız,
(*) Kendisinin evvelce bir
oğlu öldürülmüştü
ilk kan davası (yeğenim) Amir'ubn
Rebi'at'ibn'il Haris'ibn Abd'ilMuttalib'in .kan davasıdır<*)••.
"Cahiliyyet Devri'nin (Mekke
şehri ile ilgili) Hükumet vazifeleri kaldırılmıştır. Ka'be.Muhafızlığı (: Sidane) ve Hacıların su işleri (Sikaaye) vazifesi bundan müstesnadır.
"Kasden adam öldürme kısas ile
cezalandırılır. Taş ve sopa ile öldürme gibi, şüpheli kasıt hallerinde yüz
deve (kan diyeti)'dir. Daha fazla (sı­
nı isteyen kimse), Cahiliyyet Devri insanlarındandır. Dikkat edin! Tebliğ
ettim mi? .. Ey Allah'ım, sen şahit ol!
"O halde ey insanlar! Gerçekten
şu şeytan, sizin bu ülkeniz üzerinde
kendisine tapılınaktan ümidini kesmiş
bulunuyor. Fakat o, bunun dışında­
ki iş ve hareketlerinizden ehemmiyetsiz saydıklarınızda, kendisine tabi
olunmaktaktan (kendi çıkarına) hoş­
nut olacaktır.
"Ey insanlar! "Nesi usulünü (yani Eşhur'ul-Hurum'dan olan mukaddes aylara bunun dışından bir ay ilavesi usı1lünü) tatbik etmek küfürde
(Mütercim)
Veda Hutbesi
aşırı
gitmektir: kafirler bununla sapıi­
Bunlar bu bir aylık (zamanı) bir sene kutsiyetsiz (yani Eşhur'ul­
Hurum dışı, alelade bir ay), diğer bir
sene de haram (yani, Eşhur'ul­
Hurum'a dahil, mukaddes bir ay) sayarlar: gayeleri, Allah'ın Eşhur'ul­
Hurum'dan sandığı (ayların) birbiri
arkasına akışını zahiren muhafaza etmek ve Allah'ın Eşhur'ul-Hurum dı­
şı saydığı aylar bunun içinde (yani
mukaddes) gibi göstermektir" (1). Bu
suretle onlar, Allah'ın helalettiği şe­
yi haram hale getirmiş oluyorlar.
Şimdi zaman (yani takvim), Allah'ın
yeri ve semavat'ı yarattığı gündeki
durumuna rucil etmiş bulunuyor (yani Nesi tatbik edilen sene ile, Nesisiz
aylar birbiri üzerine çakışmış, diğer
bir ifadeyle karneri takvim, hiç bir
Nesi arneliyesine ihtiyaç göstermeksizin o yıl tam güneş takvimindeki aylar üzerine intihab edip oturmuştu).
"Gerçekte Allah indinde, yeri ve semavatı yarattığı günde takdir ettiği­
ne göre, ayların sayısı on ikidir. Bunlardan dördü Eşhur'ul-Hurum (yani
haram, mukaddes aylardır)"
dur (2)., bu (dördün) üçü birbiri arkasına gelir: Zu'l-Kaade Zu'l-Hicce
ve Muharrem, ayları ve tek olan öteki ise, Mudar kabilesinin Receb ayı­
dır ki bu, Cumada('l-Ahıre) ile Şa'­
ban ayı arasında bulunur. Dikkat
edin! Tebliğ ettim mi? .. Ey Allah'ım,
sen şahit ol!
"O halde ey insanlar! Zevcelerimışlardır.
5
niz'in sizin üzerinizde bir hakkı bulunduğu gibi sizin de onlar üzerinde
bir hakkınız vardır: Sizin onlar üzerindeki hakkınız, sizden gayrı başka
bir erkeğe döşeğinizi çiğnetmemeleri
ve sizin hoşlanmadığınız herhangi bir
kimseyi, izninizle olması müstesna,
evlerinize sokmamalarıdır. Onların
çirkin fiil ve hareketlerde bulunmalarına müsaade etmeyin; şayet onlar
böyle bir şey yapacak olurlarsa, artık Allah gerçekten size, onları azarlayıp tekdir etmenize ve döşeklerioi­
zi ayırmamza ve pek ağır olmamak
üzere onları döğmenize müsade etmiştir. Onlar bu fiil ve hareketlerden
vazgeçer de size itaat edecek olurlarsa, herkes tarafından makul ve iyi bilinen ölçüler dahilinde onların y iyecekleri ve giyecekleri sizin üzerinizde
bir mijkellefiyettir. Kadınlara en iyi
bir tarzda davranıp muamelede bulununuz; çünkü onlar size sığınmış, himaye ve muhafazanız altına girmiş
kimseler (: 'avan)'dir (3); kendi
kendileri için hiç bir (yeterliğe) sahip
değildirler ve sizler onları Allah'ın bir
emaneti olarak (yanınıza) almış bulunuyorsunuz. Onlara (Allah'ın
adıyla" helalinden yaklaşın. Kadın­
lar hususunda Allah'tan korkup çekinin ve onlara karşı en iyi bir tarzda
davranıp muamele edin! Dikkat edin!
Tebliğ ettim mi? .. Ey Allah'ım, sen
şahit ol!
"Ey insanlar! Mü'minler kardeş­
tirler. Bir kimse için kardeşinin ma-
1) K. 9/37
2) K. 9/36
3) Diğerleri arasında "mahpus" ve hatta "esir" manalarma da gelebilen bu terim ve sözler Resillullah, Müslümanların kadın-erkek ilişkilerinden sakınmaları icab eden ve hatta olması lazım
gelen şu noktalara, Allahu a'lem, işaret etmektedir.
Veda Hutbesi
6
lım (yemek) onun tam rızasını elde etmedikçe helal olmaz. Dikkat edin!
Tebliğ ettim mi? .. Ey Allah'ım, sen
şahit ol!
''Benden sonra küfre sapıp birbirinizi boğazlar hale gelmeyin. Gerçekte ben size öyle bir şey bırakıyorum
ki, ona sıkı sarılır da sebat ederseniz
delalet ve sapıklığa düşmezsiniz; bu,
Allah'ın Kitabı ve onun Nebisinin
sünnetidir. Dikkat edin! Tebliğ ettim
mi? .. Ey Allah'ım, sen şahit ol!
"Ey insanlar! Rabbiniz bir, ceddiniz bir'dir. Hepiniz Adem'den türemiş bulunuyorsunuz. Adem ise topraktan (yaratılmıştır.) Allah indinde
en mükerrem ve makbill olanımz, On!
dan korkup çekineninizdir. Bir Arabın Arap olmayan üzerinde bir üstünlüğü yoktur; (varsa) bu, takvii yönündendir. Dikkat edin! Tebliğ ettim
mi? .. Ey Allah'ım, sen şahit ol!
(Kendisini dinleyen mü'minler):
"Evet" (demeleri üzerine o da
şöyle devam etti):
"Burada bulunanlar bulunmayanlara (bu sözlerimi) bildirsinler ı. .. "
"Ey insanlar! Allah muhakkak ki
her varisin mirasdan olan hissesini ta-
yin ve tesbit etmiştir. O halde bir vasiyyet, herhangi bir varis lehine olmak
üzere (diğer varisierin mahfuz hisse
hudutlarını) aşamaz. (Mirasçılardan
gayrısı
için yapılan) bir vasiyyet, miras olarak kalan mallar toplamının
üçte birinden fazla olmaz. Çocuk döşeğe (acaba anne mi kastediliyor?)
aittir. Zina edenin (cezası) taşlama
(rec)'dir. Babasından gayrı bir kimseye mensil.biyet iddiasında bulunan,
yahut (kendisini himaye altına almış
olan) efendisinden gayrısını efendi
edinenin üzerine Allah'ın, Meleklerin
ve bütün insanların laneti olsun!..
Böyle bir kimsenin ne nafile ve ne de
farz ibadetleri kabul olunacaktır.
V'es-selamu aleyküm" (4)
"Bugün artık Ben, sizin (ruhimanevi alanda olduğu kadar dünyevimaddi alanda da kaide ve prensipler
taşıyan) dininizi geliştirip bir olgunluğa eriştirdim; yine Ben, nimetimi
üzerinizde tamamladım. Ve ancak ve
ancak (Allah')ın dilek ve iradesine
teslim olup boyun kırmaktan ibaret
olan) İslam'ın sizin dininiz (yani takip edeceğiniz hattı hareket kaideleriniz) olmasına rıza gösteririm (5).
4) Veda Hutbesinin arapça metni için benim el-Vesii'ik'us-Siyasiyye adlı kitabının 287 /a sayılı vesikasına mürdacaat ediniz. Bu Hutbenin kan diyederiyle ilgili 7. paragrafı için ise, Suheyl'i (Il,
278) ve Balazuri
Ha. N. 763)'ye bakınız.
5) K. 5/3; A. b. Hanbel, I, 28 (No. 188)
o: