Microsoft PowerPoint - SPOR-ANATOM\335-1.ppt

SPOR ANATOMİSİ
İnsan vücudu ile tanışma
Doç.Dr.Mitat KOZ
Ders İçeriği
Anatomiye Giriş (1 saat)
Hücre: Hücre yapısı ve tipleri
Doku: Doku tipleri ve işlevleri
Organlar ve Organ Sistemleri: Yerleşim bölgeleri ve işlevleri
Hareket Sistemi (3 saat)
Kemik yapısı ve kemik tipleri
Anatomik düzlemler ve eklemeler
Eklem yapısı ve hareketleri
Bağlar
Kaslar ve kas tipleri:
İskelet kasının yapısı
Kasılma tipleri
Kasların kasılma rolleri
Anatomi ?
Anatomi;
Vücudun normal şeklini; yapısını,organları
ve bu organlar arasındaki yapısal, görevsel
ilişkileri inceleyen bilim dalıdır,
1-Kimyasal
İnsan
vücudunun
organizasyonu
6 kademede
incelenebilir.
2-Hücresel
3-Doku
4-Organ
5-Sistem
6-Organizma
Kimyasal Düzeydeki
Organizasyon
En basit düzeyde gerçekleşen
düzenlemedir.
Kimyasal organizasyon;
atomik,
elementer ve
moleküler düzeyde gerçekleşir.
Atom
Bir atom, bir kimyasal elementin
karakteristik özelliğini taşıyan en küçük
parçasıdır.
Proton (+), elektron (-) ve nötronlardan
(0) oluşur.
Element
Bütün maddeler; demir, kalsiyum ya da
oksijen gibi saf kimyasal maddeler,
kimyasal elementlerden oluşur.
Bir element kimyasal olarak daha küçük
parçalara ayrılamayan maddedir.
İnsan vücudu da elementlerden
oluşmuştur.
Vücudu oluşturan elementler
Vücudun yaklaşık % 98'i
oksijen,
karbon,
hidrojen,
nitrojen,
kalsiyum ve
fosfor olmak üzere sadece altı elementten
meydana gelmiştir.
Molekül-Bileşik
Farklı çeşitlerde element atomlarının
kimyasal olarak bileşimi (bir araya
gelmesi) molekülleri oluşturur.
Örneğin su, bir oksijen atomu ile, iki
hidrojen atomunun kimyasal bileşiminden
oluşan kimyasal bir bileşendir.
VÜCUT ORGANİK VE İNORGANİK
BİLEŞENLERDEN OLUŞUR
Kimyasal bileşimler iki geniş grupta
toplanabilir
Organik ve inorganik
İnorganik bileşenler
Küçük ve basit bileşenlerdir.
Örn: su, tuz, hidroklorik asit gibi basit asitler
ve amonyak gibi basit bazlar.
Bu maddelere, su ve elektrolit dengesinin
kurulması, hücre zarından dışarı maddelerin
taşınması gibi birçok hücre faaliyeti için
gereksinim duyulur.
Organik bileşenler
Karbon içeren geniş, karmaşık bileşenlerdir.
Onlar vücudun kimyasal yapı taşlarıdır ve vücut
faaliyetleri için gereken enerjiyi sağlayan yakıt
molekülleri olarak da hizmet ederler.
Organik bileşenler, ayrıca yaşam için gerekli olan
binlerce kimyasal reaksiyona katılır ve onları
düzenlerler.
Vücutta 4 önemli organik bileşen
grubu vardır
karbonhidratlar,
lipidler,
proteinler ve
nükleik asitlerdir.
Hücresel organizasyon
Kimyasal düzeyin üzerinde, bir sonraki
organizasyon düzeyi hücresel düzeydir.
Canlılarda, atomlar ve moleküller belirli yollarla
bağlantı kurarak, vücudu inşa eden hücreleri
oluştururlar.
İnsan vücudu, kan hücreleri ve kas hücreleri gibi
çeşitli tiplerde yaklaşık 100 trilyon hücreden
oluşur.
Hücreler, fonksiyonlarına göre çeşitli şekil ve
hacimde olmalarına rağmen çoğu sadece
mikroskopla görülebilecek kadar küçüktür.
Hücreler 3 bölümde incelenebilir
Hücre zarı
Sitoplazma
Çekirdek
Hücre zarı
Her bir hücre, ince bir zarla; plazma
membranı (plasma membrane) ya da
kısaca hücre zarı ile çevrilidir.
Hücre zarı;
hücreyi korur ve maddelerin hücre içine
girişlerini ya da hücre dışına çıkışlarını
düzenler.
diğer hücreler ve organellerle bağlantı kurar.
Seçici geçirgenlik
Hücre
zarı kompleks seçici
geçirgen bir yapıya sahiptir,
Bazı maddelerin hücreye giriş
çıkışına izin verirken bazılarına
izin vermez.
Hücre zarının yapısı;
1972 yılında hücre zarının yapısıyla
ilgili olarak sıvı mozaik modeli
tanımlanmıştır.
Bu modele göre hücre zarı başlıca
protein ve fosfolipitlerden oluşmuş çift
katlı bir sıvıdır.
Sitoplazma
Hücrenin
içini tamamen dolduran
jele benzeyen madde sitoplazma
(cytoplasma) olarak adlandırılır.
Hücrenin ihtiyacı olan bir çok
madde ve organeller sitoplazma
içinde bulunur.
Hücre
Organelleri
Organel
Hücre içine tamamen dağılmış, uzmanlaşmış
(özelleşmiş) organeller hücrenin solunumundan,
boşaltımından, metabolizmasından sorumludur
yani bu organellerin özel görevleri vardır.
Bunlar (hücrenin organelleri)
endoplazmik retikulum,
ribozom,
golgi aygıtı,
mitokondri
lizozom
Endoplazmik Retikulum:
Endoplazmik retikulum (Endoplasmic
reti-culum-ER) bir kanalcıklar sistemidir ve
bir çok hücrenin sitoplazmasına tamamen
yayılmıştır.
ER bir anlamda hücrenin bir parçasından,
diğer bir parçasına maddelerin taşındığı bir
tünel sistemi gibidir.
Bu kanalcıklar sayesinde hücrenin uzak
noktaları da birbirleri ile temas etmiş olur.
İki tip ER vardır; Düz tip ve granüllü tip.
Granüllü ER un dış duvarında ribozom
(ribosome) adı verilen organeller vardır.
Ribozomlar, proteinlerin üretildiği bir
fabrika olarak işlev görürler.
Golgi Cihazı:
Golgi cihazı (golgi complex) tabağa
benzeyen membran katlarının, tabaka
tabaka üst üste gelmesiyle oluşmuştur.
Bir anlamda görünüşü üst üste dizilmiş
gözlemeleri andırır.
Bu organeller proteinleri işleyen ve
paketleyen atelyeler olarak çalışırlar.
Golgi cihazının önemli bir görevi de
lizozom (lysosome) üretmektir.
Lizozom:
Bu küçük kesecikler bakteri ya da diğer yabancı
maddeleri yok eden güçlü sindirim enzimleri
içerirler.
Hücre öldüğü zaman, lizozomların içindeki
enzimler sitoplazma içine dağılır ve hücre bu
enzim tarafından kendi kendini parçalar.
Bir organizma öldüğü zaman hücreler hızla
bozulur, çünkü yukarıda anlatılan "kendini yok
etme" sistemi devreye girmiştir.
Bazı doku bozulmaları ve yaşlanma süreci
muhtemelen lizozom enzimlerinin sızarak açığa
çıkmasına bağlı olabilir.
Mitokondri:
Hücreler mitokondri (mitochondria)
denilen küçük güç kaynakları içerirler.
Mitokondrinin içindeki yakıt molekülleri
parçalanır ve enerji açığa çıkar.
Bu olay, hücreye gelen besin maddeleri ile
oksijenin birleşmesi sonucu, mitokondride
enerjinin açığa çıkması ile gerçekleşir ve
hücresel solunum olarak adlandırılır.
Nukleus (nucleus-çekirdek):
Hücrenin merkezinde bulunan, büyük
ve yuvarlak bir organeldir.
Görevi hücrede enerji meydana
getiren reaksiyonları düzenlemek,
hücre içi olayları idare etmek ve
bölünerek çoğalmayı sağlamaktır.
DOKUSAL ORGANİZASYON
Dokular, bazı özel görevleri üstlenmiş özel
nitelikleri olan hücre topluluklarıdır.
Bir doku, aynı yönde farklılaşmış hücrelerin
ve bunların ürünlerinin, yani aynı tip
hücreler birleşerek dokuları meydana
getirmişlerdir.
Bu hücreler arasında da hücreler arası
madde bulunur.
DOKULAR VÜCUDUN YAPI TAŞLARIDIR
Vücutta başlıca dört doku tipi
vardır:
1. Epitel doku (epithelium):
2. Bağ doku (connective doku):
3. Kas doku :
4. Sinir doku:
Epitel doku (epithelium):
Vücudun bütün yüzeyini kaplar, bütün
boşlukların iç yüzünü örter, bazı epitel
dokular, salgı bezlerini oluşturmak üzere
özelleşmişlerdir.
Epitel dokunun bir çok işlevleri vardır.
Koruma fonksiyonu,
salgı fonksiyonu,
emme fonksiyonu
duyu fonksiyonudur.
Bağ doku (connective doku):
Vücudun organlarını korur ve destekler, vücudun
parçalarını birbirine bağlar ve bir arada tutar.
Bağ dokusunun ana işlevi vücudun diğer
dokularını birbirine bağlamaktır.
Bağ dokuları aynı zamanda vücudu ve onun
yapılarını destekler ve altındaki organları korur.
Neredeyse vücuttaki her organ bağ dokusundan
destekleyici bir iskelete sahiptir.
Bağ dokusu tipleri
Bağ dokusunun bazı temel tipleri:
1. Gerçek bağ doku,
2. Yağ (adipose) doku,
3. Kıkırdak doku,
4. Kemik doku,
5. Kan, lenfa ve kan hücreleri üreten
dokular.
Bağ dokusu lifleri
Bağ dokusu liflerinin 3 tipi vardır,
kollagen (collagen) lifler,
retiküler (reticular) lifler ve
elastik (elastic) liflerdir.
Kollagen lifler
–
–
–
Kollagen lifler, sayısı ençok olanlardır.
Kollagen lifler vücutta en çok bulunan
protein olan kollagen proteinleri içerir.
Kollagen çok dayanıklı bir maddedir ve
kollagen lifler vücut yapılarına büyük
sağlamlık verir.
Kas doku :
Vücudu ve onun parçalarını hareket
ettirmek için özelleşmiştir. Kasılma ve
gevşeme özelliği gösterir.
KAS DOKUSU KASILMAK ÜZERE
ÖZELLEŞMİŞTİR
Kısaldıkları zaman, onlara bağlı vücut
parçasını da hareket ettirirler.
Uzun ve dar oldukları için kas hücreleri kas
lifleri olarak nitelenirler.
Sinir doku:
Sinir sistemini meydana getiren dokudur.
En önemli özelliği uyartı (impuls) iletimi
sağlamasıdır.
Bu yolla canlının çevre hakkında bilgi
edinmesi ve çevreye uyum göstermesi ve
etki etmesi mümkün olur.
Sinir doku sinir hücreleri (Neuron-nöron)
ile bu hücrelerin arasında yer alan özel
hücrelerden (Neuroglia) oluşur.
Organ ve Sistem Organizasyonu
Belli fonksiyonları yerine getirmek için
birlikte çalışan doku grupları organları ve
organlar vücut sistemini ya da organ
sistemini oluştururlar.
Örneğin dolaşım sistemi; kalp, kan
damarları, kan, lenf yapıları ve çeşitli diğer
organlardan oluşur.
İnsan vücudunu oluşturan sistemler ve
organları
Sistem
Deri
Hareket sistemi
Kemikler
Kaslar
Sinir sistemi
Endokrin sistem
Üriner sistem
Üreme ststemi
Dolaşım sistemi
Solunum sistemi
Sindirim Sistemi
Organları
Cilt, saç, tırnaklar, ter bezleri
Kemikler; kaslar, eklemler
Kıkırdak, ligamentler
Iskelet kası , kalp kası, düz kas
Sinir ve duyu organları;omurilik ve beyin
Hipofiz, adrenal, tiroid ve diğer kanalsız
bezler
Böbrekler, sidik torbasi ve ilgili kanallar
Testisler, ovaryumlar ve ilgili organlar
Kalp, kan damarları, kan, lenfa ve lenfa
yapları
Akciğerler ve nefes borusu
Ağız, özefagus (yemek borusu), mide, ince
ve kalın bağırsaklar, karaciğer.
SİNDİRİM
SİSTEMİ
KAS
SİSTEMİ
SOLUNUM
SİSTEMİ
ÜREME SİSTEMİ
BOŞALTIM SİSTEMİ
DOLAŞIM SİSTEMİ
LENFATİK
SİSTEM
ENDOKRİN SİSTEM
SİNİR
SİSTEMİ
DERİ
SİSTEMİ
KISA BİR MOLA