Örnek

Özhan ÇALIŞ
ELEMENT VE BİLEŞİKLER
ELEMENT : Aynı cins atomlardan meydana gelmiş saf
maddelere denir.
ÖZELLİKLERİ:
1.Yapılarında aynı cins atom bulundururlar.
Demir elementi
Demir atomları
Demir elementinin yapısında başka atomlar bulunursa o bir karışım
olur.
Fe
Özhan ÇALIŞ
Co
2.Saf maddelerdir.
Aynı cins atom yada molekül içeren maddelere saf
madde denildiğini biliyoruz. Elementlerde aynı tür
atomlardan oluştuklarına göre elementlerde saf
maddelerdir.
S
Cu
Özhan ÇALIŞ
3.Belli erime ve kaynama noktaları vardır.
Tüm saf maddelerin belli erime ve kaynama noktaları
vardır. Ayrıca erime ve kaynama süresince sıcaklıkları
sabittir.
Sıcaklık (0oC)
K.N
E.N
I.
Bölge
II.
Bölge
III.
Bölge
IV.
Bölge
V.
Bölge
Isı (kal)
Grafikte ilgili yerlere, istenilen elementlere ait erime ve
kaynama noktaları yazılarak, gerekli grafik oluşturulur.
Özhan ÇALIŞ
4.Fiziksel ve kimyasal yöntemlerle atomlarından daha basit
birimlerine ayrıştırılamazlar.
Ancak, atomlar nükleer yöntemlerle parçalana bilirler.
Özhan ÇALIŞ
5.Sembollerle
gösterilirler.
Elementlerin
sembolleri Latince
ismine bakılarak
belirlenir. Latince
isimlerinin ilk harfi
büyük harfle
gerekiyorsa diğer
harflerden birisi
küçük harfle
yazılarak belirlenir.
LATİNCE İSMİ
SEMBOLÜ
Carbon
C
Calcıum
Ca
Clour
Cl
Cobalt
Co
Cadmıum
Cd
Cubrum
Cu
Diğer elementlerde benzer şekilde sembolize edilmişlerdir.
Özhan ÇALIŞ
6.Elementler;
-Metaller
-A metaller
-Yarı metaller
-Soygazlar olmak üzere; 4 bölümde incelenirler.
Mg
Cl
Özhan ÇALIŞ
Rn
METALLER:
Periyodik tabloda; 1A (H hariç), 2A, Tüm B grubu
elementleri, 3A (B, Hariç), 4A’da Sn ve Pb, 5A’da Bi
metaller sınıfında incelenirler.
METALLERİN ÖZELLİKLERİ:
1. Cıva hariç hepsi, oda şarlarında (25 0C) katı halde
bulunurlar. (Hg’nın EN:-39 0C)
2. Metalik parlaklık gösterirler.
3. İşlene bilirler. (Tel ve levha haline getirilirler.)
4. Isı ve elektrik akımını iletirler. (Metallerde elektrik
iletkenliği serbest elektronları sayesine gerçekleşir. Sıcaklığın
artırılması metalik iletkenliği azaltır.)
6. Elektron almazlar. (Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar.
Ancak homojen olarak karışarak alaşımları oluştururlar.)
7. Asitlerle tepkimeye girerek
çıkartırlar. (Cu, Hg, Ag, Pt, Au hariç)
Özhan ÇALIŞ
H2
gazı
açığa
AMETALLER:
Periyodik tabloda; 1A ‘da H, 4A’da C, 5A’da N ve P, 6A’da O,S ve
Se , 7A’da F, Cl, Br, I Ametaller sınıfında incelenirler
A METALLERİN ÖZELLİKLERİ:
1. Oda şarlarında (25 0C) katı, sıvı ve gaz hallerinde bulunurlar.
Örnek: (KATI: C,P,S,I; SIVI: Br; GAZ: N2, O2, F2,Cl2 )
2. Mattırlar.
3. Erime ve kaynama noktaları düşüktür.
4. Kırılgandırlar.
5. Elektrik akımını iletmezler. ( Grafit hariç )
6.Metallerle tepkimelerinde, elektron alarak - yükle yüklenirler,
indirgenirler, yükseltgendirler.
7. Kendi aralarında, kovalent bağlı bileşik oluştururlar.
8. Ametallerin oksitleri genellikle asidik özellik gösterirler.
Özhan ÇALIŞ
YARI METALLER:
Periyodik tabloda; 3A ‘da B, 4A’da Si ve Ge, 5A’da As ve Sb,
6A’da Te ve Po , 7A’da At yarı metaller sınıfında incelenirler.
ÖZELLİKLERİ:
Bu elementlere yarı metaller denilmesinin sebebi; metalik özelliklerle
beraber a metalik özelliklerde göstermelerindendir.
Si
B
Özhan ÇALIŞ
SOYGAZLAR:
Periyodik tabloda; 8A grubu elementlerine
elementler; He, Ne, Ar,Kr,Xe, Rn dur.
denir.
Bu
ÖZELLİKLERİ:
1. Oda şartlarında hepsi tek atomlu tanecikler halinde bulunurlar
2. Değerlik elektron sayıları 8’dir. (He:2)
3. Elektron dizilişleri, nS2nP6 ile biter. (He:1S2)
4. İyonlaşma enerjileri yüksektir.
5. Elektron ilgileri yok kabul edilir.
6. Kimyasal aktiflikleri olmadıklarından soy yada asal gazlar diye
bilinirler.
He
Ne
Özhan ÇALIŞ
Ar
BİLEŞİKLER
İki ya da daha fazla maddenin belli oranda kimyasal
olarak birleşmeleri sonucu oluşturdukları yeni, saf
maddeye bileşik denir.
Özhan ÇALIŞ
ÖZELLİKLERİ:
1. Yapılarında iki ya da daha fazla
madde bulundururlar.
Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi,
Karbon monoksit iki maddeden, karbon
dioksit üç maddeden oluşmuştur.
Örnek:
Co ve CO arasındaki farkları açıklayınız?
Co = Kobalt elementini ifade eder. Tek bir
atomdan oluştuğu için, elementtir. Co bir sembol
dür.
CO= Karbon monoksit bileşiğini ifade ediyor. C ve
O2 elementlerinden meydana gelmiştir. Yani
yapısında iki farklı madde bulundurduğu için,
bilşiktir. CO bir formüldür.
Özhan ÇALIŞ
2. Belli oranda birleşirler.
Yine yukarıdaki örnekten anlaşılacağı gibi bire bir
birleşseler CO oluşması için, 1 C ve 1O atomu tepkimeye
girmelidir. Bir CO2 molekülü oluşabilmesi için 1 C ve 2 O
atomu gereklidir.
Kısaca anlaşılacağı gibi bileşikleri oluşturan elementlerin
kütleleri arasında belli bir oran olmak zorundadır.
Özhan ÇALIŞ
3. Kimyasal olarak birleşirler.
Bir bileşik oluşurken atomlar ya elektron alırlar ya
verirler ya da ortaklaşa kullanırlar.
Metal-ametal bileşiklerinde, metaller elektron verir,
ametaller elektron alır.
Ametal-ametal bileşiklerinde elektronlar ortaklaşa
kullanılır.
Metal-metal bileşik oluşturmazlar. Homojen olarak
karışarak alaşımları oluştururlar.
Kısaca bileşikler oluşurken kimyasal olay olmak
zorundadır.
H 2( g ) + 1 2 O2( g ) 
→ H 2O( S )
Özhan ÇALIŞ
4.Kendini oluşturan maddelerin özelliklerini
taşımazlar.
Bileşikler kendini oluşturan elementlerden farklı
özelliklere sahiptirler.
Bunu hepimizin bildiği bir örnekle açıklayalım:
H 2( g ) + 1 2 O2( g ) 
→ H 2O( S )
Tepkimesinde; H2:Yanıcı O2:Yakıcı H2O: söndürücü
özelliği gösterirler. Yani su elementlerinden farklı bir
özellik gösterir.
Özhan ÇALIŞ
5. Kendini oluşturan maddelere ancak kimyasal
yöntemlerle ayrıştırıla bilirler.
-Zayıf bağlı bileşikler ısı enerjisi yöntemiyle
atomlarına ayrıştırıla bilirler.
CuO( k )
1

→ Cu( k ) + O2( g )
2
-Kuvvetli bağlı bileşikler ise ancak elektrolizle bileşenlerine
ayrıştırıla bilirler.
elektroliz
H 2O( S ) 
→ H 2 + 1 O2
2
-Bazı bileşiklerde geri dönüşüm mümkün değildir.
tümyöntem
CO2 ( g ) 
→ CO2 ( g )
Özhan ÇALIŞ
6. Saftırlar.
Tüm elementler olduğu gibi, tüm bileşiklerde saf
maddelerdir.
7. Belli erime ve kaynama noktaları vardır.
Tüm saf maddelerin belli bir erime ve kaynama noktaları
vardır.
o
Sıcaklık (0 C)
K.N
E.N
I.
Bölge
II.
Bölge
III.
Bölge
IV.
Bölge
V.
Bölge
Isı (kal)
Özhan ÇALIŞ
8.İyonik yapılı maddeler iyonlardan, kovalent yapılı maddeler
moleküllerden oluşmuşlardır.
Bu konu ileriki derslerde anlatılacaktır.
Özhan ÇALIŞ
9. Formüllerle gösterilirler.
Tüm bileşikler, oluştuğu sembollerin yan yana yazılmasıyla,
oluşturulan formüllerle gösterilirler.
Mesela:
X ve Y elementlerinden oluşmuş bir bileşiği XmYn gibi bir
formülle gösterirsek.
Burada;
m=X’in mol sayısı Ya da sayısı.
n= Y’nin mol sayısı ya da sayısıdır.
Benzer biçimde;
H2SO4 bileşiği: 2 tane H atomu, 1
tane S atomu,4 tane O atomundan
oluşmuştur.
Özhan ÇALIŞ
Kütlenin Korunumu:
Bileşiklerin, kimyasal bir olay sonucu oluştuğunu öğrenmiştik.
Kimyasal tepkimelerde, tepkimeye giren maddelerin kütleleri
toplamı, tepkime sonunda oluşan maddelerin kütleleri toplamına
eşittir. Bu kurala; Kütlenin Korunumu Kanunu denir.
Örnek:
elektroliz
H 2O( S ) 
→ H 2 + 1 O2
2
18 g
2g
16g
Örnekten de anlaşıldığı gibi, 18 gram suyu analiz ettiğimizde,
2 g hidrojenle, 16 g oksijen elde ederiz. Yani tepkimeye giren
ve çıkan maddelerin kütleleri eşit olacaktır.
Özhan ÇALIŞ
Sabit Oranlar Korunumu:
Bir bileşik hangi yolla elde edilirse edilsin, bileşiği oluşturan
atomların kütleleri arasında basit tam sayılarla ifade edilen
sabit bir oran vardır. Bu orana Sabit Oranlar ya da Belirli
Ağırlık Oranı Kanunu denir.
Örnek:
H2O bileşiğinde sabit oranları nedir ? H:1 O:16
ÇÖZÜM:
2
mH
1
=
=
mO 16 8
Yani su bileşiği oluşurken, 1 g H2 ile 8 g O2 tepkimeye girmektedir.
Özhan ÇALIŞ
Katlı Oranlar Kanunu:
İki element bir biriyle birden fazla bileşik oluşturuyorsa, bu
elementlerden birinin sabit miktarına karşılık gelen diğer
elementin değişen kütleleri arasında bait tam sayılarla ifade
edilen sabit bir ora vardır. Bu orana Katlı Oranlar Kanunu denir.
Özhan ÇALIŞ
Formül :
Bileşikleri kısaca ifade eden şekle, formül denir. Bileşiği
oluşturan atomların sembollerinin yan yana yazılması ve
kaçar tane atomdan oluştuğunu da, sağ alt köşesine
yazılmasıyla oluşur.
ÖRNEK:
C6H12O6 formülüyle gösterilen, çay şekeri;
1.C,H ve O atomlarından oluşmuştur.
2. 1 molekülü, 6 tane C, 12 tane H ve 6 tane O atomu
içerir.
3. C/H =1/2 H/O=2
Özhan ÇALIŞ
ÖNEMLİ ANYONLAR
- 1 YÜKLÜ
-1
Florür
F
Cl-1 Klorür
Br-1 Bromür
Iyodür
I-1
OH-1 Hidrohsil
NO3-1 Nitrat
CN-1 Siyanür
HCO3- 1 Bikarbonat
MnO4-
1
Pernanganat
- 2YÜKLÜ
-2
O
S-2
SO4-2
SO3-2
CO3-2
Oksit
Sülfür
Sülfat
Sülfit
Karbonat
-2
C2 O4 Oksalat
CrO4-2 Kromat
Cr2 O7- 2 Dikromat
MnO4-2
Manganat
Özhan ÇALIŞ
- 3 YÜKLÜ
-3
N
P-3
PO3-3
PO4-3
Nitrür
Fosfür
Fosfit
Fosfat
ÇAPRAZLAMA KURALI
Bileşiği oluşturan katyon ve anyonlar yan yana yazılır.
Katyon ve anyonların yükleri diğerinin sağ alt köşesine
gelecek şekilde çaprazlanır.
+m
X
-n
Y
Xm Yn
NOT: Bu kural, ametal-ametal bileşikleri için uygun
değildir.
Özhan ÇALIŞ
Bileşiklerin İsimlendirilmesi:
1.METAL-AMETAL BİL. İSİMLENDİRİLMESİ
METALİN ADI + AMETALİN ADI + ÜR
ÖRNEK:
CaF2
: Kalsiyum Florür
NaCl
: Sodyum Klorür
AlBr3
: Alüminyum Bromür
MgI2
: Magnezyum İyodür.
CaO
: Kalsiyum Oksit
CaS
: Kalsiyum Sülfür
Eğer metal değişik değerlik alabiliyorsa;
METALİN ADI +METALİN YÜKÜ+ AMETALİN ADI + ÜR
CuCl
: Bakır –I-klorür
CuCl2 : Bakır –II-klorür
FeO
:Demir –II-oksit
Fe2O3 :Demir –III-oksit
Özhan ÇALIŞ
2.METAL-KÖK BİL. İSİMLENDİRİLMESİ
METALİN ADI + KÖKÜN ADI
ÖRNEK:
CaSO4
NaNO3
AlPO4
Mg(ClO3)2
CaCr2O7
CaCO3
FeSO4
Fe2(SO4)3
: Kalsiyum Sülfat
: Sodyum Nitrat
: Alüminyum Fosfat
: Magnezyum Klorat
: Kalsiyum di Kromat
: Kalsiyum Karbonat
: Demir-II- Sülfat
: Demir-III- Sülfat
Özhan ÇALIŞ
3. KÖK–KÖK BİL. İSİMLENDİRİLMESİ
KÖKÜN ADI+ KÖKÜN ADI
ÖRNEK:
NH4NO3
: Amonyum Nitrat
(NH4)3 PO4
: Amonyum Fosfat
(NH4)2SO4
: Amonyum Sülfat
NH4ClO3
: Amonyum klorat
4. KÖK - AMETAL BİL. İSİMLENDİRİLMESİ
KÖKÜN ADI + AMETAL ADI
ÖRNEK:
NH4Cl
: Amonyum Klorür
(NH4 )2S
: Amonyum Sülfür
(NH4)3N
: Amonyum Nitrür
(NH4)3P
: Amonyum Fosfür
Özhan ÇALIŞ
5. AMETAL -AMETAL BİL. İSİMLENDİRİLMESİ
SAYI EKİ + ELEMENT ADI +
SAYI EKİ + ELEMENT ADI + ÜR
ÖRNEK:
NO
:Azot Monoksit
N2O
:Di Azot Monoksit
NO2
: Azot Di Oksit
N2O4 : Di Azot Tetra Oksit
N2O5 : Di Azot Penta Oksit
OF2
: Oksijen Di Florür
SF6
: Kükürt Hekza Florür
ClF7
: Klor Hepta Florür
1: Mono
2:Di
3:Tiri
4:Tetra
7:Hepta 8:Okta 9: Nona
Özhan ÇALIŞ
5:Penta 6:Hekza
10:Deka
Özhan ÇALIŞ