TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

LE STRANGE, Guy
(Gottlieb Sch umacher ve Laurence Oli phant ile biri ike, London 1886); Abila of the
Decapolis (Gottlieb Schumacher ile birlikte, London 1889); Northern 'AjlUn,
"WithintheDecapolis" (London 1890);
Palestine U nder the Moslems: A Description of Syria and the Holy Land
from A.D. 650 to 1500 (ibn Hurdazbih,
Belazürl, Ya'kübl, ibnü'l-Fakih,Ali b. Hüseyin el-Mes'Qdl, Muhammed b. Ahmed
el-Makdisl, N asır-ı Hüsrev, ŞerH el-idrisl,
Yaküt el-Hamevlve Ebü'l-Yümn el-U !eyml gibi Arap tarihçi ve coğrafyacılarının
eserlerinden seçtiği bazı bölümlerin tercümesidir, 1-ll, London 1890; Frankfurt 1993);
Diary of a Journey Through Syria and
Palestine (Nasır-ı Hüsrev'in Sefername'sinin Suriye ve Filistin'le ilgili bölümlerinin çevirisidir, London 1893); Baghdad
During the Abbasid Caliphate, from
Contemporary Arabic and Persian
Sources (Oxford 1900; London 1924;
Frankfurt ı 993); The Lands of the Eastem Caliphate: Mesopotamia, Persia
and Central Asia, from the Moslem
Conquest to the Time of Timur (Cambridge 1905; Frankfurt 1993; Beşir Fransis
ve Kor ki s Avvad tarafından Büldanü '1-i]ila{e ti'ş-şarl):ıyye adıyla Arapça'ya çevrilmiştir, Beyrut 1985); Description of the
Province of Farsin Persia at the Beginning of the Fourteenth Century A. D.
(ibnü' 1-Belhl'nin Farsname'sinin British
Museum'da bulunan muhtasarbiryazmasının tercümesidir. London 1912); The
Geographical Part of the Nuzhat alQulüb (Hamdullah el-Müstevfl'nin Nüzhetü '1-l):ulüb adlı eserinin coğrafya böl ümünün neşri veçevirisidir, Leiden-London 1915-1919; Frankfurt 1993); I b nu '1Balkm: The Farsnama (R. A. Nicholson
ile birlikte, London 1921, 1962; Frankfurt
1993); Don Juan of Persia: A Shi'ah
Catholic, 1560-1604 ( l604'te basılan
Relaciones de Don Juan de Persia adlı
eserin neşri ve tercümesidir, London
1926); Embassy to Tamerlane, 14031406 (Timur'a elçi olarak gönderilen Ruy
Gonzalez de Clavijo'nun [ ö . 14121 anıla­
rının ispanyolca'dan çevirisidir, London
1928; Frankfurt 1994). Müellifin bunların
dışında özellikle İslam coğrafyacıları ve
eserlerine dair yayımianmış birçok makalesi bulunmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA :
Neclb el-Akiki.
el-Müsteşri~iln,
Kahire 1980,
ll, 75- 76; R. A. Nicholson, "Guy le Strange ",
JRAS, sy. 2 ( 1934), s. 430-432.
liJ
120
ALi
MuRAT YEL
LE TOURNEAU, Roger
(1 907- ı 971)
Kuzey Afrika
L
uzmanı
Fransız şark iyatçısı.
me ettiği İbnü ' l- Kalanisl'nin Tari{J.u Dı­
1075-11 54 yılları arasındaki
olaylarla ilgili bölümünü takdim etti.
1951 yılında UNESCO tarafından Libya'ya
görevli olarak gönderildi.
maşl(ının
.J
2 Eylül 1907 tarihinde Paris'te doğdu.
Massili on Katalik Okulu'nu, Charlemagne
Lisesi'ni ve Yüksek Öğretmen Okulu'nu
(Ecole Normale Superieure) bitirdi. 1929'da
Fas'a düzenlenen okul gezisi sırasında tanıştığı burada görevli bir generalin kızıyla,
kız kardeşi de Mağrib uzmanı şarkiyatçı
And re Adam ile evlenince Kuzey Afrika'ya
ilgisi arttı. 1930'da mezun olduktan sonra
Fas'taki Mevlay İdrls Koleji'ne Latince ve
Fransızca öğretmeni tayin edildi. Bir
müddet Fas'taki askeri birliklerin eğiti­
minde de görev aldı. 1935-1941 yılları
arasında kolej de müdürlük yaptı. Bu tarihi şehirdeki müslüman Arap medeniyetlnden etkilendi ve Arapça öğrendi. Fas'taki el sanatları konusunda 1933 - 1939
yıllarında B. Guyot ve L. Paye ile ortak makaleler yazıp yayımladı. Şam'daki Fransız
Enstitüsü müdürü Robert Montagne ve
l'lnstitut des Hautes Etudes Marocaines
müdürü Evariste Levi- Provençal ile tanış­
ması şarkiyatçılığa olan ilgisini arttırdı.
ll. Dünya Savaşı'na sakatlığı yüzünden
Le Tourneau 1941 'de Tunus
Kamu Eğitimi ve Güzel Sanatlar müdürlüğüne getirildi. Almanlar Kasım 1942'de
Tunus'a girince kendisini ve arkadaşları­
nı tutuklayarak Berlin'e götürdüler. Bir
müddet kampta tutulduktan sonra Fransız hükümetine teslim edildi. Paris civarında göz hapsindeyken dostlarının yardımıyla tekrar başladığı öğretmenliği bı­
rakarak Mayıs 1944'te İspanya üzerinden Fas'a kaçmaya çalışırken yakalanarak
hapse atıldı. Birkaç ay sonra serbest bıra­
kılınca Fas'a geçtiyse de devlet görevinden menedildL
katılamayan
Paris'teki Müslüman İdaresi Yüksek
Tedkikleri Merkezi m üdürü olan Robert
Montagne, Le Tourneau'yu yardımcılığı­
na getirdi (ı 945-1947). Devlet memurluğuna izin verilince 1947-1957 yılları arasında Cezayir Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde ve Yüksek İslam Araştırmaları
Enstitüsü'nde İslam tarihi dersleri akuttu. Burada Arapça'dan tercümeler yaptı;
Mevlay İdrls Koleji'nde görevliyken başla­
dığı, sömürgecilik öncesi Fas şehrini konu
alan doktora tezini tamamlayarak 1949'da Sorbonne Üniversitesi'nde savundu.
İkinci tez olarak da notlar ekleyip tercü-
Tez savunmasının ardından üniversitede kürsü sahibi olan Le Tourneau, ayrıca
Cezayir Tarih Cemiyeti'nin (Societe Historique Algerienne) faaliyetlerine katılarak
genel sekreterliğ i ni yürüttü. 1954 yılın­
dan itibaren Cezayir'in bağımsızlık mücadelesinin Fransa ile savaşa dönüşme­
si üzerine burada daha fazla kalamadı.
1956'da Legion d'Honrıeur madalyasıyla
taltif edilen Le Tourneau, Cezayir' i Fransa'nın bir parçası gibi gören meslektaş­
larından ayrılarak Fransa'ya döndü ve
Aix-en-Provence Üniversitesi'nde İslam
medeniyeti profesörlüğüne tayin edildi.
Eski öğrencilerinin milli hareketlerde
önemli rol aynadıkları süre zarfında ülkesiyle Mağrib ülkeleri arasında ara buluculuk yaptı. Bu üniversitede okuyan Mağrib­
li öğrencilerle yakından ilgilendi. Fransız
araştırmacılarını da Mağrib tarihi ve islam medeniyeti üzerinde çalışmaya teş­
vik etti. Kurduğu İslam Araştırmaları
Bölümü'nde aralarında Robert Mantran,
Andre Adam, Lucien Golvin ve Andre
Miquel'in de bulunduğu birçok uzmanı
topladı. Kuzey Afrika konusunda kitap ve
doküman bakımından dünyanın en zengin kütüphanelerinden birini burada
oluşturdu. 1954 yılından itibaren ders ve
konferans vermek üzere Amerika Birleşik Devletleri'nin Princeton Üniversitesi'ne gitmeye başlayan Le Tourneau, Kuzey
Amerika Ortadoğu Araştırmaları Derneği'nin (MESA) kurucu üyeleri arasında
ve International Journal of Middle
East Studies dergisinin yayın kurulunda yer alarak Amerika Birleşik Devletleri'nde Ortadoğu araştırmalarının geliş­
mesine katkı sağladı.
Roger
le Tourneau
LEBJD b. REBJA
1958'de kurduğu Kuzey Afrika Araş­
Merkezi'nin başına Jean- Louis
Miege'i geçiren Le Tourneau. 1962 yılın­
dan itibaren yayımlanan Kuzey Afrika Yıl­
lığı'ndaki (Annuaire de l'Afrique du Nord)
siyasi kronik kısmını bizzat yazdı. Cezayir'de sömürge döneminde neşredilen.
başta Revue de la Mediterraneenne ve
Revue africaine gibi ondan fazla derginin faaliyetleri 1962'de durdurulunca
1966 yılında Revue de l'occident musulman et de la Mediterranee adlı dergiyi çıkarmaya başladı. Ölümünden sonra derginin 1973 yılında basılan 13 -1 4 ve
15-16. sayıları onun hatırasına çıkarılmış­
tır. Bu merkezin adı önce Akdeniz Afrikası Araştırma Merkezi (Centre de Recherche
sur I'Afriqu e Mediterraneenne), ardından
Müslüman ve Akdeniz Toplumları Araş­
tırma Merkezi (Centre de Recherche sur !es
Societes Musulmanes et Mediterraneennes)
olarak değiştirildi. Son olarak da Arap ve
Müslüman Dünyası Araştırmaları ve İnce­
lemeleri Enstitüsü (lnstitut de Recherches
et d'Etudes sur le Monde Arabe et Musulman
[IREMAM]) adını aldı. Halen bu merkezde
Afrika, İslam ve Doğu uzmanı 100 kadar
araştırmacı çalışmaktadır. Le Tourneau 7
Nisan 1971 tarihinde öldü.
tırmaları
Eserleri. Fes avant le protectorat(Casablanca 1949; Muhammed Ha cd ve Muhammed ei-Ahdar t ara fından Fas ~able'l­
/:ıimaye adıyla Arapça'ya tercüme edilmiş­
tir 1Beyrut 19861); l'Islam contemporain
(Paris 1950); Damas de 1075 ii 1154,
traduction annotee d'un fragment de
l'Histoire de Damas d'lbn al-Qalônisi
(Beyrut 1952); Histoire de l'Afrique du
nord (Paris 1952; Charles And re )ulien'in
daha önce yayım l adığı eserinin ll. cildinin
yeniden gözden geçirilmiş ilaveli baskısı­
dır); Les debuts de la dynastie sa'dienne jusqu'ii lamort du Sultan M'Hammed ech -Cheikh (1557) (Aiger 1954};
Les villes musulmanes de l'Afrique
du n ord (Aigiers 1957); Fez in the Age of
the Marinides (Oklahoma 1961; Ni co la
Ziadeh eseri Fas f[ 'aşri Benf Merfn adıy­
la Arapça'ya çevirmişt ir [Beyrut 1967 [) ;
L'evolution politique en Afrique du
nord musulmane 1920-1961 (Paris
ı 962}; La vie quotidienne ii Fes en 1900
(Paris ı 965); The Almahad Mavement
in North Africa in the Twelfth and
Thirteenth Centuries (Princeton 1969;
Emin et-Thyyibl tarafından Hareketü '1-Muvaf:ı/:ıidin fi'l-~arneyni'ş-şani 'aşer ve'ş-şa­
liş 'aşer adıyla Arapça'ya tercüme edilmiş­
tir [Tunus 1982[; makalelerinin ve diğer
çalışmalarının tamamı
için bk. Revue de
l'occident musulman et de la Mediterranee, sy. 10 1ı 97 ı J, s. 14- 18). Le Tourneau,
Encyclopedie de l'lslam için otuz üç
madde yazmıştır.
BİBLİYOGRAFYA :
Necib ei-Aklki, el-Müsteşr*ün, Kahire 1980, 1,
311; A. Adam. "Roger Le Tourneau 19071971", Reu ue de l 'occident musulman et de la
Mediterranee, sy. 9, Aix-en-Provence 1971, s.
9-14; L. Golvin, "Roger Le Tourneau. L'homme,
le savant", a.e., sy. 1O[ı 97 ı), s. 9-13; E. Burke,
lll, "Roger Le Tourneau, 1907-1971 ", /JMES,
lll ( 1972), s. 361-363; D. Oppetit, "Roger Le
Tourneau ( 1907- ı 971 ). Un intellectuel français
et le Maghreb", Correspondances, sy. 51, Rabat 1998, s. 9-16.
~
AHMET KAVAS
ei-LEAli'I-MASNÜA
(~~ı..s~wı)
Süyfıti'nin
(ö. 911/1505),
Ebü'I-Ferec İbnü'l-Cevzi'nin
el-Mev.iıYat'ında uydurma diye
gösterilen hadisleri eleştirrnek üzere
kaleme aldığı eseri
(bk. ei-MEVZÜAT).
L
_j
(bk. TELBİYE).
Lebibi'nin dağınık parçalar halinde bulunan şiirleri Jan Rypka ve M. Borecky
tarafından toplanarak Arehiv OrientaHa'nın XIV. cildinde (1943), bir bölümü
de Debir-i Siyaki tarafından Mihr dergisinin VIII. cildinde (Tahran ı 33 ı hş./1 952,
s. 310-312,367-377 , 650-653) Lebibive
Eş'ôr-i
LEBBEYK
L
Leblbi'den bu kaside dışında sözlüklerde şahit olarak kullanılan sınırlı sayıda beyit günümüze ulaşmıştır. Bunlar şekil bakımından mesnevilerden alınmış beyitlere benzemekteyse de konuları belli değil­
dir. Bütün bunlara rağmen Leblbi'nin döneminin tanınmış şairlerinden olduğu
anlaşılmaktadır. Nitekim Mes'Gd-i Sa'd-i
Selman onu "seyyidü'ş-şuara" diye niteler. Ayrıca Muhammed b. Hüseyin el-Beyhaki Lebidi'yi "üstad-i sühan" olarak kaydeder. Fakat eserin daha eski ve güvenilir birçok nüshasında bu ad Leysl şeklin­
de geçmektedir. Dolayısıyla buradaki "üstad-ı sühan" sıfatının kesin olarak Leblbi'ye ait olup olmad ığı bilinmemektedir.
Esedl-i TGsi'nin (ö. 465/1 073) Luga t -ı
Fürs'ünde Lebibi'nin birçok şiirinin yer
alması şiirlerinin daha sonraki dönemlerde de yaygın olduğunu göstermektedir.
O adıyla neşredilmiştir.
BİBLİYOGRAFYA :
RadCıyani.
_j
Tercümiinü'l-beliiga
(nş r.
Ahmed
Ateş), istanbull949,s. 32, 121 vd.; Muhammed
LEBİBİ-i HORASANi
(.,dl..ıfy> ~)
(V./XI.
yüzyıl)
İranlı şair.
L
_j
Mahlası (Leblbl) dışında adı ve hayatı
hakkında
bilgi bulunmamaktadır. Nisbesinden Horasanlı olduğu anlaşılmaktaysa
da hangi şehrinden olduğu belli değildir.
Yakın arkadaşı Ferruhi'nin 429'da (1 03738) ölümü üzerine yazdığı mersiye onun
bu tarihte hayatta bulunduğunu göstermektedir. Avfi, Leblbi'nin Gazneliler dönemi şairlerinden olup Gazneli Mahmud'un kardeşi Ebü'I-Muzaffer Yusuf b.
Nasırüddin için bir kaside yazdığım kaydederse de (Lübab, s. 527-528) bu kaside
onun için değil Çaganiyan emirlerinden
Ebü'I-Muzaffer için söylenmiş olmalıdır.
Zira Gazneli Ebü'I-Muzaffer için yazılan
kasidelerde daima EbG Ya'küb künyesi
kullanılmıştır. öte yandan kasidenin Lebibi'ye aidiyeti de kesin değildir. Ferruhi'ye mal edildiği gibi MenGçihri'ye de nisbet edilir. Ancak son araştırmalarda Lebibi'ye ait olduğu kanaatine varılmıştır.
b. Hüseyin ei-Beyhaki. Tiirii] (nşr. Ali Ekbe r Feyyaz), Meşhed 1350 hş . , s. 83; Avfi, Lübiib,s.
527-528; Hidayet. Mecma'u'l-fuşaf:ıii', Tahran
1295, ı , 494; Safa, Edebiyyiit, ı, 54 7 -550;
Rypka, HIL, s. 175; M. Debir-i Siyakl, Genc-i Baz·
yii{te, Tahran 1354 hş., s. 4-34; Melikü'ş-şuara
Bahar. "]5aşide-i Lebibi", Ay e nde, lll, Tahran
1363/1944, s. 151-157; Dihhuda, Lugatniime,
XXII, 17308-17312; J. T. P. de Bru[jn, "Labibi" ,
EF [İng .), V, 583.
Iii
ı
RIZA
KURTULUŞ
ı
LEBİD b. REBİA
( ~) ~ .y)
EbCı Akil Lebld b. Rebia
b. Malik b. Ca'fer el-Amiri ei-Ca'feri
(ö. 40 veya 41/660 veya 661)
L
Cahiliye devrinde de yaşamış olan
(muhadram) muallaka sahibi
İslam şairi.
_j
Genç yaşta kabilesi adına Hlre Hükümdan Nu'man b. Münzir'e (580-602) gönderilen elçi heyeti içinde yer almasından
hareketle SS0-570 yılları arasında doğdu­
ğu tahmin edilmektedir. Soyu Beni Amir,
Beni Kilab ve Beni Ca'fer kabilelerine dayanır. Beni Ca'fer'in ileri gelenlerinden
121